Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

[p. 701]

Iets over het vernuft der dieren.

‘Aan Heeren Redacteuren.

Het zal mij aangenaam zijn, dit in Uw Maandwerk geplaatst te zien. De Waarneemer is een mijner Vrienden, en ik sta borg voor de waarheid van het Geval; te meer, daar ik zelf het laatste Nest, ten huize van den Heer Dr. reijnders alhier, in handen heb gehad, met den hangenden Vogel 'er in.

Groningen

9 December 1805.

b. tieboel.’

Toen ik onlangs de Algemene Vaderlandsche Letteroefeningen, N^o. 1. voor 1805, las, vond ik, in deszelfs Mengelwerken, een Stukje over de Wilsneiging der Dieren, getiteld: Het Vinkje vrijwillig wedergekeerd tot den gevangen staat.

Onder het lezen hiervan vielen mij twee Gevallen in, welke ik zelf heb waargenomen, en die, mijns bedunkens, geen minder bewijs opleveren van het Vernuft der Dieren.

Nog ter school gaande, hadden wij onzen weg doorgaans over het Martini-Kerkhof alhier. Als wij nu eens op zekeren dag hier langs passeerden, trok het getjilp van een mannetjes Muschje mijne aandagt tot zich; aanstonds zag ik nieuwsgierig naar de plaats, van waar ik dagt dit geluid te horen, en zag het diertje in de grootste vreugde zitten in een nest, 't welk door Zwaluwen aan de vensters der Kerk gebouwd was, en 't welk het scheen ingenomen te hebben, om het voor zich te behouden; dan deze vreugde duurde niet lang, maar had weldra voor het arme diertje de treurigste gevolgen. De Zwaluwen, aan wien het nestje toebehoorde, en die waarschijnlijk uitgevlogen waren, om eenig voedzel of iets anders op te sporen, keerden weder, en vonden dezen vreemden gast in hunne wooning; aanstonds ontstond 'er een hevige twist in het nest, en het Muschje moest de vlugt nemen, doch wierd terstond door een der Zwaluwen vervolgd, terwijl intusschen de andere Zwaluw naar den grond vloog, en iets, hetgeen mij een draad garen geleek, opraapte, en daarmede naar het nest terug keerde: het duurde niet lang, of ik zag de vervolgde Musch, nog steeds door de Zwaluw agtervolgd, over een daar tegen overstaand huis ook terug keren, en, tot zijn ongeluk, in het reeds gemeld nestje vliegen: hierop hoorde ik weder een hevigen twist in het nestje, welke egter eensklaps door eene diepe stilte wierd afgebroken; dan hoe verbaasd stond ik te kijken, toen ik de Musch, die uit het nest wilde vliegen, terstond met gemelden draad garen om den hals zag hangen, even als iemand, die geëxecuteerd wierd; in welke houding hij, na eenige beweging ge-

[p. 702]

maakt te hebben, stierf, en 'er een langen tijd daarna heeft gehangen.

Verwonderd over dit gezicht, reezen de volgende gedachten in mij op: Hoe kan het mogelijk zijn, dat deze kleine Zwaluwen zoo veel overleg in het straffen van haren vijand, (de Musch namelijk) enkel uit instinct, of eene stoflijke neiging ter zelfverdediging, aan den dag leggen? Zij konden hem immers door overmagt met bijten afgeweerd of zelfs gedood hebben; maar neen! zij hingen hem, waarschijnlijk tot een schrik voor anderen, buiten het nest.

Is dit instinct, of is het eene vrijwillige werking van het onstoflijk wezen, 't welk wij ziel noemen? Mijns bedunkens het laatste. Men zou mij kunnen tegenwerpen, dat de Musch, door den hevigen twist en daardoor ontstaane woeling, bij ongeluk in het garen verward, en daardoor mogelijk in dien staat gekomen was, en aldus zijn leven, zonder toedoen of schuld der Zwaluwen, had geëindigd; het geen mij ook werkelijk in dezer voegen voorkomende, van gedachten deed veranderen. Dan, na verloop van eenige jaren, ik meen in het jaar 1800, eens over het A-Kerkhof gaande, zag ik, tot mijne verwondering, een dergelijk Geval gebeuren, met alle omstandigheden even als bij het vorige hadden plaats gehad, waarbij meer ooggetuigen aanwezig waren, welke zich hierover even zeer als ik verwonderden.

De volstrekte gelijkheid dezer twee Gebeurtenissen ontblootte bij mij deze tegenwerping geheel van alle waarschijnlijkheid, en staafde bij mij de gedachten, dat de Dieren naar willekeurige grondbeginselen kunnen werken.