Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Algemeen verslag van het stelzel van Dr. Gall; volgens den heer Hufeland.

Om, zoo veel mogelijk, onze Leezers bekend te maaken met het Stelzel van Dr. gall, en met de gevolgen, daaruit voortvloeiende, zullen wij de gedagten van een buitenlandschen Geleerde overneemen; waarbij men het oordeel zal aantressen, door eenen der bekwaamste Geneeskundigen van Duitschland, den Heer hufeland, daarover geveld.

't Geen al aanstonds opmerking verdient, schrijft onze berigtgeever, is, dat de Heer hufeland van het karakter en den persoon van Dr. gall met den grootsten lof spreekt. Noch kwakzalverij, noch het geringste bedrog, noch dweeperij, heeft hij in hem bespeurd, maar de grootste en bestendigste waarheidsmin. Hij beschouwt zijne ontdekkingen als een der zonderlingste verschijnzels onzer eeuwe. Hij beweert dat men zijne Theorie t' onregt een Stelzel noemt, als zijnde dezelve niets meer dan eene verzameling van natuurlijke verschijnzelen, gedeeltelijk nog op zich zelve staande, en van derzelver onmiddelijke gevolgen. De Heer hufeland verklaart vervolgens, dat hij in 't eerst een der

[p. 643]

hevigste tegenstreevers van gall's leere was; dat hij niet, dan naa alvoorens van de opregtheid en de talenten des uitvinders overtuigd te zijn geworden, van zijne vooringenomenheid is terug gekomen, en 'er geloof aan heeft begonnen te slaan, doch 'er nog verre van af is van volkomen overtuigd te zijn; hij vindt nog gaapingen in de nieuwe Theorie; hij ziet 'er kwalijk beweezene gronden en onvoldoende bewijzen; hij oppert zijne tegenwerpingen, uit liefde voor de waarheid, en om gall's zelven wille, wien zij van dienst kunnen zijn om zijne leere in orde te brengen, of om het nog ontbreekende aan te vullen.

Naa deeze inleiding ontvouwt de Heer hufeland alle de ontleedkundige daadzaaken, door Dr. gall ontdekt, en wier weezenlijkheid hij met eigen oogen heeft aanschouwd; en hij voegt 'er nevens, dat alwie oogen heeft, 'er insgelijks van kan overtuigd worden, mids evenwel dat men de ontleedkundige werkzaamheden verrigte, even als Dr. gall, eenen aanvang maakende met het verlengde merg, (medulla oblongata) 't welk men naagaat door tot deszelfs uitbreidingen op te klimmen, en men, in plaats van het scalpel, 't welk zekere deelen vernielt, zich van stompe lichaamen bediene, om de weeke deelen vaneen te scheiden en te ontwikkelen. Vervolgens oppert de Heer hufeland tien tegenwerpingen, zommigen van welke althans van zoo veel gewigts zijn, dat Dr. gall 'er niet te spoedig op kan antwoorden. De Heer hufeland besluit het eerste gedeelte van zijn werk aldus:

‘Ik omhels de leere van gall, in zoo verre hij de harssens als werktuig der werkinge van het verstand opgeeft, en dezelve aldaar onderscheidene bewerktuigingen voor de oeffeningen van onderscheidene vermogens aanwijst; doch ik ontken, dat deeze bijzondere werktuigen zich altijd aankondigen door hoogten op de oppervlakte der harssenen; en ik ontken nog stelliger, dat de uitpuilingen van den schedel alleen uit deeze oorzaak kunnen ontstaan, en, diensvolgens, dat men daaruit gewisse gevolgen kan afleiden, ten aanzien der inwendige vermogens der ziele en des verstands. De leere is, derhalven, waar in de bespiegeling, maar geenzins tot nog toe in de toepassing; met andere woorden: de zintuigkunde (organologia), over 't geheel genomen, is waar, maar zintuigbeschouwing (organoscopia) is onzeker.’

[p. 644]

In het tweede gedeelte geeft de Heer hufeland een reeks van vrugtbaare aanmerkingen, raakende den invloed en de toepassing van gall's leere, in 't algemeen en in 't bijzonder, op de Opvoeding, de Zedekunde, de Regtsgeleerdheid en de Geneeskunde. Hij antwoordt op de dubbele tegenwerping, reeds zoo dikmaals tegen deeze leere ingebragt, dat zij, naamelijk, de Stoffelijkheid begunstigt, en den menschelijken geest van zijne vrijheid berooft. Volgens gall zijn de zintuigen niets anders dan de stoffelijke voorwaarde der werkinge des verstands; zonder het verstand zijn ze niets. Gall moet derhalven een Verstand erkennen, althans indien hij het menschelijk hoofd niet als een regeeringloos Pandemonium, als een Klavier, 't welk van zelf speelt, wil beschouwen. Eene onopdroogbaare bron van misbruiken zou men zich openen, indien men de hoofden der Kinderen naar gall's leere beoordeelde; men zou veele ongelukkigen maaken; doch deeze leere herinnert aan het aloud beginzel, dat de ondeugende neigingen vroeg moeten verstikt worden; zij ondermijnt het nieuw vooroordeel, gebiedende, dat de kinderen door overtuiging en redeneering moeten opgevoed worden, in stede van zich, gelijk voorheen, van blind vertrouwen en gehoorzaamheid te bedienen. Ook wil gall dat men gebruik maake van werktuiglijke en uitwendige middelen van bestraffinge, omdat deeze alleen een kragtig genoeg tegen-verlokzel (men veroorlove mij dit woord) tegen het kwaad verlokzel der natuurlijke bezintuiginge kunnen daarstellen. Zeer sterk laat zich de Heer hufeland uit tegen de toepassing van gall's leere op de Zedelijkheid der menschen; en het gebruik van dezelve in de Regtsgeleerdheid komt hem uiterst netelig voor. Want, indien, van den eenen kant, deeze leere de kwaaddoeners, die zeer sterke zintuigen hebben, minder strafwaardig maakt, vertoont zij dezelve, van den anderen kant, als gevaarlijker voor den Staat, omdat zij ongeneezelijk zijn, en maakt den pligt der Regters te dringender, om de Maatschappij van dezelve te verlossen. De Heer hufeland verwagt, tot nog toe, niet veel nut van deeze Theorie voor de werkdaadige Geneeskunde; men zoude 'er alleen gebruik van kunnen maaken in de kennis van den aart en van de voorteekenen der ziekten der Ziele; doch de plaatzelijke aderlaatingen, en de andere middelen, door Dr. gall aangepreezen, zijn, sedert lange, bekend en in gebruik.