Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

[p. 609]

Iets over de rivier de Rhijn en de verstopping bij Katwijk.

De Rhijn ontspringt uit de Rhetische of Zwitsersche Alpen, doorloopt verscheiden gewesten, strekt zich eindelijk westwaards, en verdeelde zich eertijds, niet verre van zijnen uitloop in den Noorder Oceaan, in twee armen, met welke hij een maatig Eiland omving, welks lengte op 27, en welks grootste breedte op 7 uuren gaans berekend wordt. De regter arm, die den naam van Rhijn behield, pleeg oudtijds bij Katwijk in zee te loopen. De linker arm, die den naam van Waal voert, stort, na alvoorens de Maas ontvangen en derzelver naam aangenomen te hebben, door eenen zeer breeden mond in de Noordzee. De uitwatering bij Katwijk, of middenste Rhijn-mond, is reeds verscheiden Eeuwen verstopt geweest.

De eerste en voornaame oorzaak tot die verstopping schijnt claudius civilis gegeven te hebben: namelijk in het jaar 78 der Christen-jaartelling door den Romeinschen bevelhebber petilius cerialis geslagen en ten naasten bij met zijn gansche leger uitgeroeid zijnde, durfde hij zich in de Stad der Batavieren (welke Stad door 's Lands voornaamste Historieschrijvers gerekend wordt Batenburg geweest te zijn) niet verdedigen; waarom hij dan, die Stad verbrand hebbende, op het Eiland, als op eene plaats, waar hij zich tegen de vervolgingen der Romeinen veilig rekende, de wijk nam. Hier brak hij den dijk of dam af, die door drusus germanikus langs den linker oever van den middelkil des Rhijns begonnen was gelegd te worden, en welke drie-en-zestig jaaren daarna (volgens het getuigenis van tacitus, in zijn dertiende Jaarboek) door paulinus pompejus, Onderlandvoogd van Germanien, onder de regeering van Keizer nero, voltooid werd. De Rivier, welke reeds naar Gallie helde, werd, door de wegneeming van het geen haar stuitte, nog meer daar heenen afgeleid, en het natuurlijk gevolg was, dat de middelste Rhijn-kil, van Wijk te Duurstede af tot aan Katwijk toe, hoe langer hoe meer van water beroofd moest worden.

[p. 610]

Doch eene tweede oorzaak komt hier ook in aanmerking, en wordt door het gemeen gevoelen opgegeven als de eenigste dier verstopping. Men meent, namelijk, dezelve alleen te vinden in den hevigen storm en geweldigen zeevloed, die, op den 26 December des jaars 839, bijna gansch Friesland overstroomde, veele menschen en beesten het leven kostte, en, volgens eene naauwkeurige opneeming, 2437 huizen om verre spoelde. De mond des Rhijns, die, tot dezen tijd toe, ter plaatze daar nu Katwijk is, in zee gelopen had, werd bij deze gelegenheid, door het ingewoelde zand, eensklaps verstopt.

Wagenaar, echter, en anderen, komt het waarschijnelijker voor, en het is ook uit het hier boven gemelde te denken, dat de verstopping van den Rhijnmond bij Katwijk niet op éénen tijd, maar allengskens, geschied zal zijn, en dat de beide opgegeven oorzaaken daartoe medegewerkt zullen hebben.

Zeker gaat het, dat in het jaar 1165, toen 'er een Verdrag gesloten werd tusschen Utrecht, Holland, Gelder en Kleef, over het beletten van de overstroomingen des Rhijns, de uitloop des Rhijns bij Katwijk bijna of geheel verstopt geweest is, vermits bij dat Verdrag onder anderen door het plaatzen van een Dam bij Zwadenburg (Zwammerdam) gezorgd werd, om Holland te bevrijden voor de overstrooming van 't Rhijn-water, 't welk geenen, of geenen behoorlijken, uitloop meer had.

Men is thans reeds eenen geruimen tijd bezig geweest, om deze verstopping, door middel van eene opening door de Duinen, weg te neemen; door welke opening het Rhijn-water, als oudtijds, in de zee kan geleid worden. Zeker niet dan met groote kosten wordt dit werk voortgezet; doch het voordeel, dat hier ook van te wagten is, kan eens ruim alle deze kosten overweegen.

In het jaar 1571 en 1572 heeft men ook wel alle moeite aangewend om deze verstopping weg te neemen, wanneer men, namelijk, een Kanaal, van den Rhijn, tot Katwijk aan Zee toe, liet graaven, om daardoor de Rivier haaren ouden uitloop weder te doen krijgen; maar hetzelve is door zand en slijk eerlang weder verstopt, van waar men deze uitwatering het Mallegat gewoon is te noemen.

Men heeft naderhand verscheide meetingen en waterpassingen gedaan, om deze onderneeming te hervatten:

[p. 611]

maar de vrees voor een ongelukkigen uitslag, of de tegenstrijdige belangen der Steden en Dijkgraafschappen, hebben het tot heden toe tegengehouden.

Het scheen voor onzen tijd bewaard, dit groote werk tot stand te brengen!