Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Waarneemingen op eenige minbekende molluscas.
Door J.B.G.M. Bory de St. Vincent.

(Ontleend uit diens Voyage dans les quatre principales Isles dans la Mer Africaine.)

Van Teneriffe na Isle de France zeilende, zagen wij, bij een stillen morgenstond, langs de zijde van het Schip heenen drijven dat Zeeschepzel, 't welk de Matroozen de Galei-visch noemen, door linnaeus zeer oneigen Holoturia physalis geheeten. Dit schepzel bestaat uit eene doorzigtbaare blaas, van eene verbaazende grootte en eene fraaije roozenkleur, na het purper trekkende, met een kiel (als ik het zo mag noemen) festonswijze gevormd, en boven op gevouwen als een vrouwen-rok. Door dit gedeelte boven het water op te heffen, dient het tot een zeil. Eene menigte van voelers steeken ter zijde uit, en dienen dit Zeeschepzel om den prooi ten leevensonderhoud te grijpen en te verslinden, of om als voor anker te liggen, en zich op

[p. 552]

de oppervlakte des waters als vast te hegten. Dit Dier wordt voor zeer vergiftig gehouden.

Het gelukte ons op deezen tijd niet, een enkele van die soort te vangen. Dan het magtig worden van eene andere Mollusca vergoedde deeze teleurstelling. De zeer groote fijnheid van de grijpers deezes schepzels is, buiten twijfel, de oorzaak van de gebrekkigheid der kennisse daaraan, alsmede van de onvolkomenheid der afbeeldingen, welke men 'er van gegeeven heeft. Linnaeus beschreef een gedeelte van eene soort van het zelfde geslacht onder de benaaming van Medusa porpites.

Over het algemeen is, bij stil weêr, de effe, en tot eene verbaazende diepte doorschijnende, Zee met ontelbaare Diertjes opgevuld, welke zigtbaar zijn voor 't oog der geenen, die zich gewend hebben om 'er na te zoeken, doch die in 't eerst niet gemaklijk onderkend worden, uit hoofde van de doorschijnendheid der lichaamen. De meeste dier Zeeschepzelen zijn schaars aan de Natuurkundigen bekend. Bosc heeft, op zijne Reis van Bourdeaux na Noord-America, een groot getal waargenomen, desgelijks door mij gezien.

Weinige dagen naa het vangen van evengemelde Medusa porpites, vielen ons verscheide Molluscas, die wij nieuwe mogten heeten, in handen. Derzelver lichaam is cijlindervormig, vrij vast, aan 't eene einde dun, doorschijnend en eenigzins geelagtig. Het geheele lichaam is vol kleine stippen, donkerder geel van kleur; de oppervlakte is voorts bedekt met ongelijke verhevenheden, van dezelfde natuur als de rest des lichaams. Het éénig bewijs van leeven, 't welk deeze Zeeschepzels geeven, is eene geringe opzwelling bij het aanraaken. De lengte is zeldzaam meer dan vijf duimen; de dikte één duim, en alles is, als 't ware, in een kooker of scheede beslooten. In het uiterlijk voorkomen gelijkt dit Diertje zeer veel op muller's Holoturia elegans. Het geeft geduurendee den nagt zeer helder licht van zich, waarom ik 'er den naam van Monophora nocticula aan gegeeven heb. Dit geslacht brengt zeker zeer veel toe tot het lichtgeeven des Zeewaters.

Tusschen de Linie en Isle de France deeden zich veele tot nog toe onbeschreevene Molluscas op. Wij zagen op die zelfde Breedte eene nieuwe Hyalaea, die op het water zwemt, op dezelfde wijze als een kapelletje in de

[p. 553]

lugt vliegt: wij noemden dezelve Hyalaea papilionacea. - Het zeldzaamste van alle Zeeschepzelen, welke wij hier aantroffen, was eene Mollusca, van welke ik nimmer een ander voorwerp heb aangetroffen. Langen tijd hadden wij dit Diertje waargenomen, eer wij ontdekten, dat het omgeeven was met een bekleedzel, zo doorzigtbaar als het helderst glas. Onbewust van dit overtrekzel, hadden wij het in 't behandelen gebroken. - Wij beklaagden ons hierover te meer, dewijl deeze Mollusca ee e nieuwe soort uitmaakt in het schoone geslacht der Carinaria, 't welk, tot heden toe, slegts uit ééne soort bestaan heeft: ik gaf 'er den naam aan van Carinaria fragilis.