Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Herinnering aan de middelen, die, in plaats van den gewoonen koortsbast, tegen de tusschenpoozende koortzen kunnen gebruikt worden. Door den Geheimraad Hufeland.

De, geduurende het jaar 1804, zo algemeen heerschende Tusschenpoozende Koortzen spooren mij aan, om, met opzet, over die Middelen te spreeken, welke voor den Koortsbast, in deeze ziekte, in de plaats kunnen gesteld worden. De ondervinding heeft hier op nieuw de meermaalen bestreedene stelling bevestigd, dat, tot eene zekere geneezing deezer ziekte, het gebruik van den Koortsbast, in poeder, het best en

[p. 504]

zekerst middel is, en dat de vlugtige prikkelende middelen deszelfs gemis niet kunnen vergoeden. Het komt 'er dus op aan, om een Inlandsch, vast, steeds prikkelend Middel uit te vinden, 't geen denzelven in deezen het naast komt. Onder alle, die hierop eenige aanspraak kunnen maaken, komen, volgens mijne bevinding, de twee volgende hem het naast bij: de Bast van den wilden Kastanjeboom, (Cort. Hippocastani) en, in een minderen graad, de Broze Wilgenbast (Cort. Salicis fragilis). Men laate den wilden Castanjebast, frisch, tot een zeer fijn poeder stampen, en hetzelve door de fijnste hairzeef loopen, om daarvan in kleine giften te gebruiken, bij voorbeeld alle uuren tien greinen, met drie greinen welriekend poeder, of, om het nog goedkooper te maaken, met daarvoor in de plaats genomen Gemberpoeder. Wanneer men het Middel zo inricht, dat men geduurende de Tusschenpoozing ten minsten eene halve once van deezen Bast inneemt, zal men doorgaans zijn oogmerk met den eersten, of ten minsten met den volgenden aanval, bereiken. Is de kwaal hardnekkig, dan vermeerdere men de gifte van het Middel, met eene evenredige vermeerdering van het Aromatisch poeder, tot op eene once, geduurende de Tusschenpoozing, en geeve daarenboven, een uur vóór den tijd des aanvals, een grein Opium; dan zal men zelfs al eene zeer hardnekkige Koorts kunnen dempen. Bezwaart het Middel de Maag, dan geeve men, op ieder gifte daarvan, wat Wijngeest, of wat Tinctuur van Alst, en bij vermogenden kragtigen Wijn. Verwekt het Middel braaken of purgeeren, dan voege men bij ieder gifte een of meer druppen Laudanum Liquidum. Wordt de Koorts nu nog niet verdreeven (in ondersterlling, dat er geene afgelegene oorzaaken van Koorts bestaan, als daar zijn, bedorven stoffen in de eerste wegen, Wormen, verstoppingen der ingewanden, Organische gebreken, of algemeene ziekten, bij voorbeeld Venusziekte, teruggedreevene Huidziekte, Jicht enz.) dan kan men het Middel nog buitengewoon versterken, door een ander, insgelijks Inlandsch Middel, te weeten de Flor. Sal. Ammon. Martial. tot een halve drachma, of twee scrupels, bij ieder once Bast. Is zulks nog niet toereikende, dan verhooge men de werkzaamheid des Middels, door het bijvoegzel van een derde deel besten Koortsbast, Augustura-schors, of Koninglijke Kina; waardoor men ten

[p. 505]

minsten het voordeel heeft, van genoegzaam twee derde deelen der kosten te bespaaren.

Behalven deeze Middelen verdienen nog genoemd te worden de Eiken- en Esschen - bast, de wortels en bloemen van Arnica, de wortels van Gentiaan, Tormentilla, Bistorta, Calamus, Caryophyllata, Helenium, de bloemen van Roomsche Camille in poeder, het uittrekzel van Waterdrieblad, Millefoly en Alst, het Aluin, het Vitrioolzuur, het Salmiak, de Spiesglaszwavel, en de Kastemaakers Lijm, volgens de manier van gautier; welke Middelen alle Inheemsch zijn, en veel lofs, in het geneezen van de Tusschenpoozende Koorts, verdienen. Een of ander dier Middelen zal hulpe aanbrengen, wanneer alle andere te kort schieten. Want in deeze Koortzen heeft dikwijls eene eigendommelijke afwijking plaats, welke op het individueele betrekking heeft, en bewerkt, dat Middelen, die in der daad zwakker zijn, meer uitvoeren dan andere sterkere. Hierdoor wordt ook de werking deezer Middelen, door eene afwisselende verbinding van meerdere, in hardnekkige gevallen, aanmerkelijk verhoogd.

Vooral moet men ook, tot voorkoming van wederinstortingen, het nagebruik deezer Middelen niet verwaarloozen. Hieromtrent blijft steeds de regel: dat, hoe hardnekkiger de gevallen zijn, men ook zo veel langer tijd noodig hebbe, om een aanval van Koorts te onderdrukken. In deeze evenredigheid moeten derhalven deeze Middelen ook worden nagebruikt: bij voorbeeld, bij eene Koorts, die acht dagen geduurd heeft, geduurende acht dagen; bij eene van veertien dagen, geduurende veertien dagen. Eindelijk moet zulks steeds in een verminderenden graad geschieden.