Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

[p. 236]

Bericht, aangaande een typhus, te Berlijn in 1803 waargenomen, door den geheimraad en hoogleeraar C.W. Hufeland.

In het Jaar 1803 ontstond te Berlijn een Typhus (rotachtige Zenuwkoorts), die, hoewel Sporadisch van aart, verscheiden lieden in het krankbed hielp. De hevigheid des aanvals reeds in de eerste dagen, vergezeld met de grootste zwakheid (Asthenie), het gekrenkt denkvermogen, de van den beginne geheel ontbreekende slaap, de gestoorde spijsverteering, de menigvuldige krampachtige zenuwtrekkingen, de opspringingen der peezen, het pluizen (floccorum collectio), het nederwaards glijden in het bed, welke drie laatste verschijnzelen zich inzonderheid, hoewel niet altoos, tegen het einde der ziekte, als voorboden des doods, openbaarden, deeden mij aanstonds het besluit neemen, om zonder verzuim de dringendste toevallen tegen te gaan, door de opwekkende Geneeswijze, in haar geheel beloop, aan te wenden. Dus wierden Wijn, Naphtha, door konst vervaardigde Moschus, Cascarilla, Koortsbast, zwaar bruin Bier, Opium, en kragtige Bouillons, naar maate de bijzondere subjective Aanwijzingen en verzoeken der Lijders het een of ander verkiesbaarder maakten, in eene genoegzaame hoeveelheid, goede hoedanigheid, en met behoorlijke tusschenpoozingen, voorgeschreeven. Bij de meesten deezer Zieken openbaarde zich, reeds met het begin der Koorts, doch bij anderen veel laater, een volkomen verlies van eetlust, met een gespannen bovenbuik, en verder met alle de overige tekenen eener verzameling van bedorven stoffen: terwijl de onbeschrijflijke kragteloosheid de thans zo algemeen veroordeelde manier, om het lichaam door ontlastende middelen te zuiveren, scheen te verbieden. Hierom begon men de Geneeswijze op de echte Brownische manier. Met behoorlijke voorzichtigheid lette ik op het gevolg daarvan, geduurende twee of drie etmaalen. Ook verminderden eenige der toevallen aanmerkelijk: doch ik kon bij geen enkelen dier Lijders eene gewenschte Geneezing bewerken, wanneer niet vooraf de Natuur, of alleen, of door gepaste ontlastmiddelen ondersteund, door sterk

[p. 237]

braaken, of purgeeren, ruime ontlastingen der eerste wegen had bezorgd. In één Geval, alwaar de kragten des Lijders het konden verdraagen, wilde ik het uiterste afwachten: ik verzette mij tegen de stem der Natuur, en gaf, in plaats van de, in schijn, verzwakkende ontlastmiddelen, bij aanhoudenheid Wijn, Liquor Anodinus, enz. Ondertusschen vond ik zijn' gevaarvollen toestand, ten volgenden dage, nog merkelijk verergerd; waardoor ik gedwongen wierd, hem even als de anderen te behandelen. Ook zag ik ras zeer duidelijk door de in het oog loopende beterschap, dat de kragtige ontlastmiddelen, waardoor steeds geele, dikke of zuure slijm, of eene donkergroene olijachtige galstoffe, in eene groote hoeveelheid, ontlast wierd, hier, als het beste Sthenische middel, werkte. Deeze, tegen mijnen wil, tegen mijn aangenomen Plan, en tegen de geheele leere der Aandoenlijkheid, (Erregungstheorie) mij als afgedwongene Geneeswijze, werkte ook zo gelukkiglijk, dat de Zieke vervolgens, door de, op nieuw aangewende, Sthenisch-tonische opwekkende behandeling, in twee dagen verder voorwaards kwam, dan voorheen in zes dagen. Zie daar een onwederspreekelijk bewijs, dat stoffelijke oorzaaken, als de ziekten onderhoudende en verergerende middelen, niet gelochend kunnen worden: kunnende dezelve, door de kwaalijk begreepene Sthenische Geneeswijze, niet weggenomen, of krachteloos worden gemaakt. Derhalven, gelijk voor vijftig of honderd jaaren, moeten nog heden deeze onreinigheden worden weggeruimd, door de werking der Natuur, of der Konst; waarna eerst het Ziekte-character, als een gevolg der verzwakkende magten, door versterkende en prikkelende middelen aangegreepen kan worden.

Het gewigt der werking van stoffelijke oorzaaken, zelfs bij eene anderzins best mogelijke behandeling, wordt nog overtuigender gemaakt door twee Gevallen eener wederinstorting in deezen Typhus, veroorzaakt door overlaading van de maag, bij anderzins reeds herstellende Lijders. Een derzelven, naamelijk, stierf, niettegenstaande de geregeld aangewende exciteerende Geneeswijze: terwijl de andere, door een Braakmiddel en daarop voorgeschreevene Purgeermiddelen, gered, en eindelijk, door het gebruik van Wijn, geheel hersteld wierd.

[p. 238]

Bij deeze gelegenheid vind ik het noodig, bekend te maaken, dat, in den Typhus, de Geest van Vitriool, gemengd met eene gelijke hoeveelheid van Geest van Zout, in het verschrikkelijkst Tijdstip deezer Ziekte, alwaar men bijna niets, dan een zekeren dood, te wagten had, allerheilzaamst werkte. Dit middel, van tijd tot tijd, in de hoeveelheid van drie, zes, of negen druppen, gegeeven, brengt eene snelle omwisseling der geheele Ziekte te wege, die, met rasse schreeden, eene volkomene herstelling bewerkt.