Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

[p. 40]

Waarneemingen over de physiognomie der dieren.

(Volgens den Hoogleeraar daubenton.)

De Dieren, zo wel als de Menschen, hebben eene byzondere Physiognomie; dit wil zeggen, dat wy, de omtrekken van derzelver aangezigten met de gelaatstrekken der Menschen vergelykende, eene soort van zwakke gelykvormigheid tusschen dezelve ontdekken.

Hoe ongeregeld deeze gelykvormigheid ook moge weezen, dezelve is genoegzaam, om, wanneer wy Dieren beschouwen, ons te herinneren aan de denkbeelden van schranderheid of domheid, van zagtaartigheid of wreedheid, enz. welke in ons opkomen by het zien van menschen-aangezigten.

De trekken, welke onder de Dieren het meest veranderen, zyn die, welke afhangen van de lengte der kaakenbeenderen, van de neusbeenderen, en de tusschenwydte tusschen de oogen; dezelfde trekken maaken een zeer merkbaar onderscheid uit in de gelaatstrekken der Menschen; en men heeft beweerd, dat elk Mensch eene byzondere gelykvormigheid heeft tot eenig Dier, welks aart en neigingen dan ook met die van zodanig een Dier overeenkomen. Dusdanige herssenschimmige denkbeelden zyn zo ongerymd, dat men 'er geen besluit altoos uit kan trekken; ten zy men veronderstelde, dat, onafhangelyk van de gelykvormigheid, welke plaats heeft tusschen de aangezigten van Menschen en Dieren, 'er desgelyks eene soort van gelykvormigheid is tusschen de voornaamste omtrekken van derzelver Physiognomie: eene gelykvormigheid, geheel uitwendig, welke, ten aanziene van de Dieren, niets bewyst, dan alleen het bestaan van driften, ontstaande uit derzelver instinct en maakzel; driften, welke vergeleeken kunnen worden met de zodanige, die uit het dierlyk deel der Menschen ontstaan.

De Physiognomie der Dieren, in deezen zin opgevat, valt den Schilderen zeer moeilyk naauwkeurig uit te drukken; dit vordert den fynsten smaak in den Kunstenaar, en, ingevolge hier van, ziet men, dat het meerendeel der Schilderen en Tekenaaren, met naauwkeurigheid, de trekken van een Mensch en een Dier kunnen treffen, schoon zy teffens te kort schieten in uitdrukking van het character.

Minder zwaarigheids is 'er in Landschappen, of algemeene afbeeldingen van Dieren; de driften, welke vertoond moeten worden, zyn klaar en duidelyk, en, te deezer oorzaake, hebben de Schilders een groot voordeel, als zy Dieren verbeelden in een Jagt, of vegtende met elkander. Het is van groote meesters alleen, dat wy enkel afbeeldingen van Dieren kunnen verwagten, aangemerkt in een staat van stilheid

[p. 41]

en rust. Maar de zonderlinge verdiensten van dusdanige stukken worden door het gros der zodanigen, die zich voor Kunstkundigen uitgeeven, over 't hoofd gezien; dewyl zy nimmer de Natuur met aandagt gadesloegen, noch het uitdrukkende in het gelaat der Dieren in opmerking namen; als, by voorbeeld, de schranderheid van een Vos, de vreesagtigheid van een Hert, de domheid van een Zwyn, enz. - Men moet bekennen, dat wy veel meer getroffen worden door een schilderstuk, 't geen ons de fierheid van een Stier verbeeldt, wanneer deeze zich verdeedigt tegen de woeste aanvallen van een Hond, of de woede van een Wild Zwyn, door de Honden gewond. Desniettegenstaande is de houding van een woedenden Stier, en van een getergd Zwyn, de uitdrukking van een gedwongen staat, en wyd verschillende van den staat van rust, waarin de Stier ons voorkomt als een log - en het Wild Zwyn als een dom, ongevoelig Dier. Eene schildery, dezelve afbeeldende in den laatstgemelden staat, zou weinig verscheidenheids opleveren; schoon dezelve zo noodzaaklyk is tot eene regtmaatige kennis van het character deezer Dieren. Op dezelfde wyze zal de beschrying van een Dier, in een staat van rust beschouwd, alleen belangryk weezen voor de waarneemers der Natuure, die verlangen, haar in de diepste schuilhoeken na te speuren; dewyl zulk eene beschryving aangemerkt mag worden als bykans onafscheidelyk gepaard gaande met eene dor- en droogheid, welke nimmer missen te mishaagen aan allen, die enkel verlustiging zoeken, en verwaarloozen op vermeerdering en verbetering van kundigheden te denken.

Het is te eezer oorzaake, dat schilderyen met schitterende kleuren in 't algemeen behaagen, en zelfs het sterkst gezogt worden door die zich in de Natuurlyke Historie oefenen; dewyl zy hun eene soort van vertroosting verschaffen, wanneer zy geene afbeeldingen kunnen verkrygen, welke zeer duur zyn, in vergelyking met die wy hier boven beschreeven. Elk miniatuur, wanneer het voorwerp het zelfde is, wordt volgens de natuur opgemaakt, en naar de regelen der kunst, door kunstenaars, die den aart van licht en donker verstaan. Integendeel is 'er enkel ééne uitvoerige schildery, door een Schilder van verdiensten vervaardigd, welke tot een Modél dient voor alle de Copyen, daarvolgens gemaakt; en men kan niet verwagten, dat deeze Copyen beärbeid zullen weezen met die zelfde zorgvuldigheid als het oorspronglyke, dewyl de prys, daar voor betaald, zo veel minder is. Dusdanige stukken verdienen nogthans de aandagt niet van Liefhebbers der Natuurlyke Historie; maar zy behaagen alleen door den schitterenden glans der kleuren.