Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Het Boek der Moeders, of Handleiding voor Moeders om haare Kinderen opmerken en spreeken te leeren. Iste Stuk. Te Groningen, bij J. Oomkens. In 8vo. 162 Bl.

Van eene goede Opvoeding hangt, in den aart der zaake en veelal, het geluk des volgenden leevens af. Geen wonder daarom, dat, vroeg en laat, mannen van kunde en oordeel, zoo om het verstand te verlichten als het hart te vormen, zich met voegzaamen ernst en ijver hebben toegelegd. Eens waren het alle deezen in de zaak zelve; in de Methode alleen was merkelijk verschil. Met warmen ijver en eene soort van geestdrift voor het heil des aankomenden geslagts bezield, betreedt thans de beroemde pestalozzi de moeilijke baan. 't Zijn de Moeders, tot welke hij hier de spraak wendt, om dezelve, in de gewigtige taak, om haare kinderen te leeren spreeken en opmerken, zijne handleidende hulp te bieden. Intusschen, bij het inzien en doorbladeren van het nu voorhanden zijnde Geschrift, kwam bij ons de bedenking op: wordt hier van de Moeders niet wat te veel gevergd? Is het getal niet zeer gering, bij 't welk zulk eene uitgebreide kennis van het menschelijk lichaam, en van alwat met deszelfs onderscheidene zintuigen in verband staat, mag ondersteld worden? Mag ook wel het mededeelen van zulk eene uitgebreide kennis als een onmisbaar bestanddeel eener goede Opvoedinge beschouwd worden? Zou niet een goed gedeelte deezer Handleidinge beter in den mond eens Ontleedkundigen Onderwijzers voegen, dan in dien der Moeders, die, over 't geheel, mogen ondersteld worden, met het mededeelen van algemeen-nuttige kundigheden in het dagelijksche leeven, zich te moeten vergenoegen?

De Heer pestalozzi, naamelijk, in aanmerking neemende, dat het niet de uitwendige voorwerpen, die het kind ziet en

[p. 706]

hoort, maar hij zelf, hij zelf, terwijl hij zich zelf gevoelt, hij zelf, terwijl hij in de geheele onbehulpzaamheid van zijn eerste aanweezen zich gevoelt, hij zelf, terwijl hij zich als het voorwerp der moederlijke verzorginge en liefde in deeze onbehulpzaamheid gevoelt, zelf het eerste voorwerp van zijn bewustzijn en opmerken is, begint hij daarom zijne Handleiding, om de kragten des kinds tot het opmerken en spreeken te ontwikkelen met het beschouwen van zich zelven - van zijn lichaam. Diensvolgens beschouwt hij het Menschelijk Lichaam, in tien Oeffeningen, of Afdeelingen, naar even zoo veele Gezigtpunten. Zes dier Oeffeningen, en een gedeelte der zevende, bevat dit Eerste Stuk; de overigen zullen in het Tweede volgen. Wij willen, om onze Leezers met den aart en de bedoeling deezes Werks, zoo veel zulks op die wijze doenlijk is, bekend te maaken, den inhoud der Oeffeningen, zoo als dezelve in de Voorrede wordt opgegeeven, afschrijven.

‘De eerste dezer Oefeningen leert de Moeder haar kind de uitwendige deelen van zijn Lichaam te wijzen en te benoemen, dat is, zij leert het kind dezelve naauwkeurig te aanschouwen en dezelve hunne naamen te geeven.’

‘In de tweede Oefening wijst zij hem de gesteldheid van elk dezer deelen, dat is, zij wijst hem, welke andere deelen rondom die deelen, welke zij hem doet opmerken, omliggen.’

‘In de derde Oefening maakt zij hem op den saamenhang der deelen zijns Lichaams opmerkzaam.’

‘In de vierde Oefening wijst en zegt zij hem, welke deelen aan het Lichaam maar enkelvoudig, welke tweevoudig, welke viervoudig enz. gevonden worden.’

‘In de vijfde leert zij hem de wezenlijkste eigenschappen van ieder deel zijnes Lichaams opmerken en benoemen.’

‘In de zesde leert zij hem die deelen van het Lichaam, welke de eene of andere van de hem reeds bekende eigenschappen met elkander gemeen hebben, samenzoeken en als in dit opzigte bij elkander behoorend, gemeenschaplijk benoemen.’

‘In de zevende Oefening leert de Moeder het kind opmerken en zich daarover uitdrukken, wat hij met elk gedeelte van het Lichaam doen en uitvoeren kan, en hoe en bij welke gelegenheid deze verrichtingen der deelen van het Menschelijk Lichaam gewoonlijk plaats hebben.’

‘In de achtste Oefening maakt zij het kind ook op het wezenlijke van dat gene, wat tot verzorging van zijn Lichaam behoort, en noodzaaklijk is, opmerkzaam.’

‘In de negende Oefening maakt zij het kind aan den leiddraad der hem bekende eigenschappen der deelen van het Lichaam op het veelvuldige nut dezer eigenschappen opmerk-

[p. 707]

zaam, en leert hem zich naauwkeurig daar over uit te drukken.’

‘In de tiende Oefening leert zij het kind al dat gene, hetwelk hij in alle negen voorgaande Oefeningen over ieder deel van zijn Lichaam naauwkeurig opmerken en benoemen geleerd heeft, samenvatten en daaruit dit deel in zoo verre beschrijven, als hij hetzelve door de voorgaande Oefeningen naauwkeurig heeft leeren kennen.’

Moeders! welk een zwaar pak wordt u hier op de schouderen gelegd! zwaarder zelfs, dan verre de meesten uwer zullen kunnen torschen; doch, en dit zij ter uwer geruststellinge gezegd, om 't geen te draagen van zeer weinigen onder u mag gevergd worden. Intusschen is de taak hiermede nog niet afgedaan. Pestalozzi wil niet, dat de Moeder bij het onderwijs tot het opmerken en spreeken zich eenzijdig en onafgebroken met het kind bij het Menschelijk Lichaam zoo lang zal ophouden, tot dat zij alle Oeffeningen met hetzelve doorloopen heeft. Zij moet, daarenboven, aan den leiddraad deezer wegwijzinge leeren, den geheelen kring der voorwerpen, welke des kinds zinnen van nabij treffen, naar deeze zelfde gezigtpunten te aanschouwen, om telkens naa de voleindiging van eene Oeffeninge met het Menschelijk Lichaam andere zodanige voorwerpen bepaald in het gezigtpunt deezer Oeffeningen in de reeksopvolging in te lasschen en met het kind te behandelen.

Ziet daar het plan van dit Leerboek. Of het veel opgangs zal maaken, is, om bovengemelde redenen, bij ons meer dan twijfelagtig. Pestalozzi, en dit kan niet anders verwagt worden, belooft zich veel goeds van zijne Methode. Immers hij schrijft (qui capere potest, capiet!): ‘De gang derzelve (Methode) is deze: zij geeft u vooreerst de vaste vormen der eigenheid haarer leerwijze, en dwingt de richting van uwen geest met drievoudig vereenigde kracht in haar jok - draagt het gaarne - onder zijnen gemaklijken last ontkiemt de kracht der voleinding met zekerheid in u en uw kind.’