Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Verhandeling over de waarde van en de verschuldigde achting voor den openbaaren Godsdienst. Gevolgd naar het Hoogduitsch van C.G. Ribbeck. Te Utrecht, bij de Wed. J. van Terveen en Zoon. 1805. In gr. 8vo. 100 Bl.

Men erinnert zich, bij dezen titel, vier Verhandelingen over de oorzaken van het verval in den openbaren Eerdienst, en de middelen van deszelfs herstel, ter beantwoording eener Prijsvraag van een Gezelschap Vrienden van Godsdienst en deszelfs openbare oefeningen te Leyden, geschreven door j. van geuns, g.j. van rijswijk, j. brouwer en f. van teutem. De Eerw. ribbeck heeft, in deze kleine Verhandeling, ook de voornaamste oorzaken van het verval in den openbaren Godsdienst, en eenige gepaste middelen van herstel, beknopt en duidelijk aangewezen. Zij verschilt hierin van de bovengenoemden, dat de waarde, welke de openbare Godsdienst, voor ons, bezit, en de achting, welke wij aan denzelven verschuldigd zijn, opzetlijk wordt bewezen, en daaruit de verplichting, ter waarneming van deze heilrijke instelling, wordt afgeleid. 'Er kwam in dit stukjen het een en ander voor, 't welk den Hoogleeraar tinga, deszelfs Vertaler, niet toepasselijk scheen op de kerkgebruiken en misbruiken bij 't Hervormd Kerkgenootschap, en ontbrak daarentegen wel 't een en ander, waarover nog iets meer, naar de behoeften der Hervormde Gemeenten, diende gezegd te worden. 'Er is deswegens uitgelaten, 't geen geoordeeld werd deze

[p. 670]

niet zoo zeer aan te gaan, en 't ontbrekende aangevuld: zoodat dit stukjen meer navolging, dan vertaling, is geworden.

Het bepaalt zich tot deze twee vragen: of 'er het menschdom aan gelegen ligge, dat de openbare Godsdienst in achting staa en in stand gehouden worde? en, in hoe verre de grond van de afnemende achting voor den openbaren Godsdienst wezenlijk in den openbaren Godsdienst zelven te zoeken zij?

Tot beantwoording der eerste vraag, wordt over het gewigtig doel van den openbaren Godsdienst voortreffelijk gehandeld; en wel bijzonder over deszelfs drie hoofdoogmerken, onderwijzing des verstands in godsdienstige en zedelijke waarheden, plichten en verwachtingen, stichting en opwekking des gemoeds tot godsdienstige en zedelijk goede gezindheden, gevoelens, besluiten en handelingen, en eindelijk de openbare belijdenis onzes geloofs en onzer godsdienstigheid, of de openlijke erkentenis der menschelijke afhangelijkheid van God, en der verplichting, om God, als oppersten Wetgever, als Heer en Regeerder der wereld, en als den rechtvaardigen Richter en Vergelder, door gehoorzaamheid en vertrouwen te eeren. Men behoeft, in de daad, niets meer te doen, dan, gerustelijk, op deze oogmerken der kerkelijke Godsdienstoefeningen te wijzen, om, deels, de meening van hun te wederleggen, welke de, in onze dagen, doorgebroken minachting voor den openbaren Godsdienst voor iets geheel onbeduidends en onverschilligs houden, of wel voor eene lofwaardige uitwerking en vrucht der toenemende beschaving en verlichting des menschdoms uitgeven, maar ook, deels, om zoo wel de aanspraak, welke de openbare Godsvereering op de achting van welgezinde tijdgenoten heeft, als insgelijks ook de manier en wijze, op welke deze achting moet bewezen worden, nader na te gaan en te bepalen.

Ten aanzien der tweede vraag, wordt eerst ontegenzeggelijk bewezen, dat de klachten over ondoelmatigheid en strijdigheid der gewoone godsdienstige inrichtingen, met het oogmerk van den openbaren Godsdienst, voor een groot gedeelte onwaar, of ten minsten overdreven zijn, terwijl het uit algemeen bekende daadzaken blijkbaar is, dat het geenzins overal, zelfs niet eens op de meeste plaatzen, en dus over het geheel, met de open-

[p. 671]

bare Godsdienstoefeningen zoo gelegen is, als men voorgeeft, om 'er zich met goeden schijn aan te onttrekken; vervolgends aangetoond, dat de ingebragte bezwaaren ten eenemaal onbillijk en overhaast zijn, als gegrond op voorwendzels, die het licht niet kunnen verdragen. De Schrijver staat toe, dat de openbare Godsdienst, op verscheidene plaatzen en in vele Gemeenten, met opzicht tot verscheidene bijzondere gebruiken of inrichtingen, niet geheel zoo gesteld is, als de volkomene bereiking van het oogmerk der openbare Godsdienstoefeningen wel zou vorderen. Wel verre echter, dat men daarmede de steeds toenemende minachting voor den openbaren Godsdienst zou mogen rechtvaardigen, kan alleen deze gevolgtrekking uit zoodanige waarneming afgeleid worden: de openbare Godsdienst is niet, gelijk hij behoorde te zijn; derhalve moet hij verbeterd worden. Over zulke gebreken, in de wijze van het gezang, de voorlezing van Gods Woord, het gebed en de leerredenen, en onderscheidene uiterlijke belemmeringen en verstoringen van de waare oogmerken van den openbaren Godsdienst, en de bijvoeging of inmenging van dingen, die van geheel ander soort zijn, worden zeer gepaste en vrijmoedige aanmerkingen gemaakt, die wij van harten wenschen dat door allen, die iets tot verbetering zouden kunnen toebrengen, mogen ter harte genomen worden. Daar ondertusschen de hoofdoorzaken der geringachting en verwaarlozing der openbare Godsdienstvereering dieper, en in geheel andere dingen, dan in de ontevredenheid met menige, anderszins gebrekkige kerkelijke inrichtingen, liggen, dient 'er tevens, ook van andere kanten en op andere wijzen, gewerkt te worden, om velen, die zich uit ligtzinnigheid, ijdelheid en allerlei vleeschelijke gezindheden, aan de godsdienstige vergaderingen onttrekken, 'er, uit achting voor hanne bestemming, en allezins plichtshalve, prijs op te leeren stellen. Gepaste opwekkingen, daartoe betrekkelijk, maken het slot uit van dit lezenswaardig geschrift.