Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Kort-zaakelijk Onderzoek, over de waare oorzaak der Vredebreuk van Groot-Brittanje met Frankrijk; waarin, onder anderen, de mogelijkheid eener te doene Landing op de Britsche Eilanden wordt betoogd, en de wederzijdsche Staatskragten onpartijdig worden overwoogen en aangeweezen; benevens de tegenwoordige staat van het Vereenigd Rijk van Groot-Brittanje en Ierland. Door S. van de Graaff. In den IIaag, bij Belinsante en Comp., 1805. In gr. 8vo. 116 bl.

Dit Werkje is de geboorte verschuldigd aan de jongste voor veelen onverwagte Vredebreuk tusschen Groot-Brittanje en Frankrijk, en ingericht om de waare oorzaak daarvan op tefpooren. De verbaazende Krijgstoerustingen in de Fransche Zeehavens, de geduchte Legermagt aan de kusten van Frankrijk verdeeld, deeden elk langen tijd uitzien, wat 'er van de Landing des Legers onder den naam van de Armée van Engeland zou worden.

Met een zeer verschillend oog werd deeze Onderneeming aangezien, en door niet weinigen als roekeloos, gewaagd, en zelfs als onuitvoerelijk, beschouwd. Het lang verwijl zette aan die begrippen niet weinig kragts bij. Dit noopte den Heer van de graaff tot het vervaardigen van dit Werkje, deels strekkende om de mogelijkheid eener te doene Landing door voorbeelden te toonen. Een reeks van 45 Landingen opgeteld hebbende, maakt de Schrijver dit besluit: Van 45 Landingen zijn 'er slegts 4 mislukt, en onder de 41, die werkelijk geschied zijn, waren 'er 12, welke groote Revolutien of Ontthrooningen ten gevolge hadden; de meeste welgeslaagde Landingen werden door de Franschen ondernomen, en dikwerf zelfs als de Engelschen de oppermagt op Zee hadden; en zeer zelden werden die Schepen, welke tot de Landing gebruikt werden, door Engelsche Schepen ontmoet, wijl dezelfde winden, welke den overtogt na Engeland begunstigden, de Engelschen in hunne havens deeden blijven. De gedraagene voorzorgen der Engelschen dienen hem ten blijke, dat zij de mogelijkheid vaststellen.

[p. 596]

Dan niet alleen beweert van de graaff de mogelijkheid der Landinge, en dat een aanzienlijk Leger de Engelsche Kusten zal kunnen aandoen en zich daar staande houden, met vermelding, hoe, volgens den Heere bourde de ville huet, gewoonlijk eene Landing geschiedt. Dit gaat op het papier vrij gemakkelijk toe; doch de proefneeming is vol gevaars, en hangt van ontelbaare bijkomende voorvallen af, welke wij niet behoeven op te noemen. Doch onze Schrijver, zeer met de Landing ingenomen, drijft het, onzes inziens, te verre, als hij beweert, dat de Landing eenmaal geschied, en de gelanden, slegts 10,000 man sterk, verschanst zijnde, in staat zouden zijn om de Engelsche Landmagt het hoofd te bieden en hun terrein te kunnen behouden. Met eene stelling ingenomen, overdrijft men dezelve niet zelden.

Het vast vermoeden des Schrijvers, dat het vereenigd Rijk van Groot-Brittanje en Ierland welhaast het Tooneel des Krijgs zou worden, deedt hem het oog vestigen op de Sources en Middelen, door welken dat Rijk ten tegenwoordigen toppunte van magt is opgesteegen, en tevens de waare reden onderzoeken, waarom het, bij aanhoudenheid, den Vrede blijft weigeren. Die bronnen vindt hij in de verschillende Takken van Industrie en de toegeevenheid van andere Natien. Dit wordt op eene wijze ontvouwd, als wij meermaalen aantroffen; zo ook Engelands hardnekkigheid in het blijven voeren van den Oorlog, waarvan hij de reden meent te vinden in de vrees, dat, door den Vrede, de Handel diens Rijks een aanmerkelijken krak zou krijgen, en zijn Zee-systhema vernietigd worden.

Van de graaff's heerschend denkbeeld, dat de Landing vast zal ondernomen worden, en onze Republiek daarin werkelijk deel neemen met haaren grooten Bondgenoot, spoorde hem aan, om zijne Leezers, op de gemakkelijkste wijze, zo wel met de Physieke gesteldheid van Groot-Brittanje, als met de Huishoudelijke Inrichting van alle deszelfs Staatskragten, bekend te maaken. Dit deedt hem den Tegenwoordigen Staat van het vereenigd Rijk van Groot-Brittanje en Ierland in zeven uitslaande Tafelen agter het Werkje voegen.

Deeze Tafels, die, onzes inziens, het waardigste van dit Boekdeeltje uitmaaken, zijn ontleend uit de nieuwste en beste berigten over Engeland, Schotland, Ierland, alsmede de Britsche Oost- en West-Indische Bezittingen. De raadpleeger dier Tafelen, vrij meer dan enkel met Naamen en Getalletteren opgevulde Lijsten, ziet in dezelve, onder voegelijke en wel onderscheidene Afdeelingen, eene korte en zaakelijke beschrijving van de Ligging en Verdeeling der drie Rijken, de lugts- en grondsgesteltenis, de voortbrengzels, de bevolking van alle de bijzondere Graafschappen, derzelver Landbouw, Veeteelt, Visscherij, Fabrieken, Koophandel en Zeevaard: hij treft 'er

[p. 597]

in aan, eene beknopte aanwijzing van de voornaamste Handelsteden; een verslag van de Inkomsten, Uitgaven, Staatsschulden, Land- en Zeemagt; alsmede eene schets der onderscheidene takken van Bestuur, Regeeringsvorm, Godsdienst en Geestlijkheid, Kunsten en Weetenschappen, Staat en Character des Volks.

Het kon niet uitblijven, of in dit Werkje moet de Nederlander veelerwegen met smart terugzien op den eertijds zo luisterrijken staat onzes Vaderlands, en de laagte, waartoe het gezonken is. Dan de Schrijver vindt opbeuring in het denkbeeld, dat wij grootendeels de oorzaak van ons verval buiten onszelven kunnen vinden, en bovenal troost, dat de middelen tot herstel nog in onszelven voorhanden zijn, zo wij slegts de heilzaame poogingen van het Gouvernement ondersteunen, en het Vaderland met vereenigde kragten willen opbeuren. - Hij draagt deezen zijnen arbeid op aan zijne Excellentie, r.j. schimmelpenninck.

Schoon, in een Werkje van deezen aart, geene verheevenheid van Stijl gevorderd wordt, zou eene meerdere kieschheid van Taal daaraan welstandig geweest zijn. Beschaaving schijnt ons toe 'er aan te ontbreeken. De Tafels hebben eene meerdere polijsting ondergaan dan het Werkje zelf.