Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Specimen Hermeneuticum, de diversis signisicationibus vocis ΧΑΡΙΣ, in N.T. &c. &c. Auctore Iacobus Iustus Scholten, Horna Batavus. Traj. ad Rhen. apud O.I. a Paddenburg, et G. ab Yzerworst. 8va. form. maj. pagg. 176.

Het baart bij eerstbeginnenden, in het lezen en verklaren van het Nieuwe Verbond, geene geringe moeielijkheid, dat deszelfs Schrijvers verscheidene woorden en spreekwijzen in zeer verschillende, ook wel van 't gewoone gebruik verre afwijkende, beteekenissen gebruikt hebben. De Woordenboeken van schwartz, schoettgen, krebs, spohn, teller, schleusner en anderen bewijzen daaromtrent niet altijd den regten dienst. Dikwijls ziet men, in dezelven, de onderscheidene beteekenissen veel te veel vermenigvuldigd, en geheel strijdig met goede uitlegregels opgegeven en gerangschikt. Een voornaam gebrek is hierin gelegen, dat men de denkbeelden en gevoelens der Schrijveren niet genoeg onderscheidt van 't geen zij, ginds en elders, door woorden hebben willen uitdrukken. De kundige Schrijver van dit Academisch Strijdschrift, thans Predikant te Ophemert, heeft, onder voorzitting van zijnen waardigen Leermeester, den Hoogleeraar heringa, die 'er hem den weg toe gewezen heeft, met het Grieksche woord χάρις, dat zeer dikwijls, in het N. Verbond, in onderscheiden zin voorkomt, de proef genomen, om dat gebrek te verhelpen. Hij tracht de verschillende beteekenissen van dit woord in eene juiste orde te schikken, met aantooning van de wijze, waarop de eene uit de andere gevloeid, en elke derzelven, op onderscheidene plaatzen, die meestal één voor één opgeteld en kortelijk verklaard worden, aangewend zij.

De eerste beteekenis van 't woord χάρις stelt hij te recht te zijn bevalligheid, aangenaamheid, die men zoo wel bij Grieksche Schrijvers, als in de Grieksche Vertalingen van het O. Verbond, Apocryphe Schriften, en in het N. Verbond, (Luc. IV:22. Eph. IV:29.

[p. 572]

Kol. IV:6. III:16), aantreft. De tweede, ook bij classieke Schrijvers niet onbekende, in het N. Verbond meest heerschende beteekenis is die van welwillendheid en ongehoudene gunst. Hier komen eerst zulke plaatzen, die de Schrijver oordeelt allerduidelijkst en minst betwistbaar te zijn, daar de Nederlandsche Overzetters meestal 't woord genade hebben, in aanmerking: Luc. I:30. II:40, 52. Hand. II:47. IV:33. VII:10, 46. Hebr. IV:16. Jak. IV:6. 1 Pet. V:5. Uit deze plaatzen worden dan vervolgends nog vele anderen in denzelfden zin verklaard, als daar zijn dezulken, waarin de χάρις (de ongehoudene gunst) van God, en van onzen Heere Jesus Christus, genoemd wordt, waartoe ook de gewoone heilgroeten en zegenwenschen in de Apostolische brieven behooren; ook anderen, daar onzen Schrijver 't woord χάρις, zonder eenig bijvoegzel, of ook met bijvoeging van anderen, als λόγος, ἐυαγγελιον, πνεῦμα, in dezelfde beteekenis schijnt gebruikt te zijn. voor eene derde, met de vorige nauw verbondene, hoewel bij Grieksche Schrijvers minder voorhanden zijnde beteekenis, neemt hij aan die van weldaad of geschenk, maar brengt daartoe niet zoo vele plaatzen, als ons daartoe schijnen te behooren. De navolgende alleen, Hand. VI:8. 2 Kor. I:15. IV:15. VI:1. IX:8, 14. 1 Pet. III:7. IV:10, oordeelt hij dien zin te vorderen. Eindelijk komt ook nog de beteekenis van iets aangenaams, waarmede hij ook die van vergelding en dankzegging verbindt, te berde.

Wij hebben deze Uitlegkundige Proeve, die zoo wel den Hoogleeraar heringa, als dezen zijnen Kweekeling, eere aandoet, met genoegen gelezen. Nieuwe gedachten en betere verklaringen der menigvuldige verhandelde plaatzen, dan die reeds door anderen in 't midden gebragt zijn, hebben wij 'er niet in aangetroffen. Maar de jonge Schrijver toont bekend te zijn met de beste hulpmiddelen ter uitlegging van de Schriften des Nieuwen Verbonds. Bij de meeste plaatzen worden de onderscheidene vertalingen van de meestgeachte oude en nieuwe Schriftuitleggers met snedig oordeel ter toetse gebragt. Niet altijd, evenwel, is de keuze, naar ons inzien, even gelukkig uitgevallen. Ook zien wij geene noodzakelijkheid in de geduurig wederkomende opnoeming en beöordeeling van andere vertalingen, bij elke plaats, die niet zelden, met schijnbaar verschil, op 't

[p. 573]

zelfde nederkomen, en waarbij dezelfde reden van verschil van andere verklaringen gevolgd wordt, en, uit dien hoofde, alleenlijk met een woord had behoeven gezegd te worden, welke vertaling men, naar 't eenmaal aangenomen richtsnoer, aanneemt. Ondertusschen verdienen alle zulke bijdragen, tot grondige verklaring van het Nieuwe Verbond, aanmoediging en lof. Men herkent ook hier allerwege den schranderen Leerling van den verdienstelijken Hoogleeraar heringa, wiens oordeel nu en dan met name genoemd en doorgaans gevolgd is.