Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Leerrede bij de openbaare plechtige Inlijving eens Joodschen Huisgezins in de Christelijke Kerk, op den 28sten van Lentemaand 1805. Door J.P.A. Wintgens, Leeraar bij de Nederduitsche Hervormde Gemeente te Vianen. Met eene Bijlaage. Te Utrecht, bij de Wed. J. van Terveen en Zoon. In gr. 8vo. 54 bl.

C. n. lapidoth, een Jood van goeden huize, hadt, volgens 's Mans eigen zeggen, reeds met zijn tiende jaar, door omgang met Christen - kinderen daartoe aangezet, over den Messias naagedagten opgevat, en zijne twijfelingen aan zijnen Joodschen leermeester medegedeeld; die, in stede van dezelve op te lossen, een infaam libel, onder den titel van de Geschiedenis van Jezus, in 't Hebreeuwsch geschreeven, hem ter leezinge gaf. Die wijze van doen, egter, verre van de bedoelde uitwerking voort te brengen, hadt ten gevolge, dat des jeugdigen lapidoths begeerte meer wierdt aangezet, om uit echtere bronnen aangaande de verrigtingen van Jezus beter onderrigt te worden. Eene Naaister van zijne Tante hielp hem aan een Nieuw Testament; vlijtig las hij hetzelve, en daarnevens vervolgens ook de schriften der Profeeten, alles, egter, ter sluik en onder aanhoudende slingerende twijfelingen,

[p. 529]

omdat hij zijnen toestand aan niemant durfde openbaaren, in staat om hem te onderrigten. Wel groeide zijne achting voor den Christelijken Godsdienst; doch nog al op te lossen grond, om zich aan denzelven vast te houden: te meer om zijne werkzaame leevenswijze en buitenlandsche reizen, bij welke laatste inzonderheid het godsdienstig onderzoek veel moest lijden. Sedert meer gelegenheid gekreegen hebbende tot omgang met Christenen, en om hunne godsdienstige samenkomsten te bezoeken, kreeg de overhelling tot het Christendom in zoo verre bij hem de overhand, dat hij besloot, niet in den echt te treeden, dan met iemant, die met zijne denkbeelden instemde. Zoodanig eene vondt hij in sara de jonge, ‘in wier hart te gelijker tijd soortgelijke twijfelingen zich begonnen te vestigen, als iemand, aan wie hij deze belangrijkste geheimen van zijn hart kon toevertrouwen en welke daarin met hem 't zelfde deel konde neemen.’ Thans wierdt wel de lust tot onderzoek opgewakkerd, maar stiet zich telkens aan opkomende bedenkingen omtrent de Godheid van Christus, en 't geen de Christenen aangaande de Drieëenheid leeren; 't welk, egter, niet verhinderde, dat bij hem en zijne echtgenoote de gehegtheid aan het Joodendom verdween. Met dit alles deedt de voorspoedige loop zijner bedrijven, nevens de zorge voor het spoedig groeijend gezin, zijnen ernst verflaauwen; die wederom zich vernieuwde, zints zijne zaaken een zeer ongunstigen keer namen, en hij met de zijnen, door slagen in den koophandel, zoo goed als behoeftig wierdt. Nu begaven zij zich van nieuws tot onderzoek, en leidden ook daartoe hunne kinderen op. Hun omgang met Christenen gaf hun gelegenheid om met geschikte boeken bekend, en in hunne overtuiging van de waarde des Christendoms versterkt te worden. Dit alles, intusschen, kon voor lapidoth's nabestaanden niet verborgen blijven, van welken hij, ten aanzien van zijn tijdelijk bestaan, nu geheel afhing, doch die, evenwel, in het ondersteunen van het talrijk huisgezin volhardden, om hem daarmede, als ook door beloften en bedreigingen, van den overgang tot de Christenen af te schrikken. Onder dit alles kwam lapidoth in 't laatst van 1801 te Vianen woonen. In de maand Maart 1802 beviel zijne vrouw van haar twaalfde kind, zijnde een zoontje. Dit griefde het ouderlijk hart, door de noodzaakelijkheid,

[p. 530]

om ook dit kind, tegen overtuiging, te laaten besnijden. Door aanmoediging eener Christen-vrouwe, aan welke zij opening van zaaken deeden, wierden zij bekend met de Leeraars te Vianen, die, naa het doen van onderzoek aangaande de voorgaande lotgevallen en gedraagingen deezer lieden, op zich namen, hen in stilte nader te onderwijzen. Do. wintgens nam die taak op zich, in Augustus 1802, en maakte tevens werk, om in tijd en wijle lapidoth met de zijnen van een voegzaam bestaan te voorzien; waaromtrent, evenwel, in een tijdverloop van twee jaaren zich geene gunstige uitzigten vertoonden. Meer dan ééns booden zich de oudste dochter en zoon aan, om zich te laaten doopen, indien men hun slegts eenig bestaan konde bezorgen; doch ook dit mislukte; terwijl, van den anderen kant, de bloedverwanten nu de ondersteunende hand meer en meer begonnen te sluiten. In December 1804 beviel de vrouw van lapidoth van haar dertiende kind, zijnde wederom een zoon. Thans drukte hen het zelfde bezwaar als onlangs, 't welk zij toen (want het verhaal is niet duidelijk) schijnen overgestapt te hebben, door het kind te laaten besnijden. Doch nu was het een stuk van ernstiger overleg. Van den eenen kant deeden bloedverwanten stellige aanvraag omtrent de besnijding van het kind. Aan den anderen kant gaven Hoogleeraaren, over de zaak geraadpleegd, tot antwoord, ‘dat, indien lapidoth zijn kind liet besnijden, christus hem onnut was geworden.’ Dit laatste gewijsde besliste de zaak. Lapidoth berigtte zijne Amsterdamsche naastbestaanden, dat het kind niet zou besneeden worden; meldende kort daarnaa zijn besluit, en dat van zijn gezin, ten overgang tot de Hervormde Gemeente te Vianen. Nu wierdt de zaak rugtbaar, en kreeg welhaast haar beslag: lapidoth met zijne huisvrouw en drie oudste kinderen deeden voor Do. wintgens belijdenis van hun geloof, en ontvingen, drie dagen daarnaa, uit zijne hand het doopzel, gelijk ook, in de zelfde bijeenkomst, de overige tien nog jonge kinderen door Do. g. cremer gedoopt wierden.

Dus luidt de hoofdzaakelijke inhoud des verhaals van het veel gerugtsmaakende geval, hetwelk, door onderscheiden Christen-leeraaren, uit de eigen verhaalen der bekeerlingen, en van elders ingewonnen berigten, zamengesteld, als eene Bijlage gevoegd is agter de Leer-

[p. 531]

rede, door den Eerw. wintgens ter deezer gelegenheid uitgesproken, over joan. I:10-13; Leerrede, die van 's Leeraars gezond verstand en Christelijke gezindheden getuigenis draagt, doch, misschien, naar het oordeel des Eerw. Spreekers zelven, zonder de buitengewoone aanleiding tot dezelve, geene bijzondere aanspraak hadt, om door den druk algemeen gemaakt te worden. Terwijl de stijl, over 't geheel genomen, niet onbevallig is, dagt ons zeer zonderling en vreemd de uitdrukking, in welke de Eerw. wintgens, in zijne aanspraak aan den gedoopten Vader en Moeder en hunne drie Kinderen, onder andere zegt: ‘Wacht blijmoedig alles goeds van dien God, die U in den Doop voor zijne rekening genomen heeft.’