Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Memorie over Holland, deszelfs Bevolking, Koophandel, algemeene geaardheid van deszelfs Inwooners, en over de middelen om het in deszelfs Onafhangelijkheid als Staat te behouden, en deszelfs alouden luister, als handeldrijvende Natie, te hergeeven. Uit het Fransch. Te Haarlem, bij A. Loosjes Pz. 1805. In gr. 8vo. 49 blz.

Geen wonder, dat dit Stukje, aan den Heer garat toegeschreeven, door den Uitgeever eene Nederduitsche Vertaaling waardig gekeurd werd. Als men den Titel leest, ontdekt het zich ten vollen, dat 'er in dit Stuksken gehandeld wordt over een aantal onderwerpen,

[p. 452]

voor den Nederlander altoos van zeer veel, en, in de tegenwoordige omstandigheden, van het hoogste belang.

Wij stemmen met den Uitgeever in, dat men op dit Stukje zeer ligt een aantal Aanmerkingen van belang zou kunnen maaken. - Misschien blijven dezelve niet agterwege, als het hier te Lande zo veel opziens baart als in Frankrijk; en het zou ons verwonderen, als dit ook niet het geval was bij onze Landgenooten.

Zeker is het Fransche Werkje van eene laate dagtekening, schoon vroeger dan het laatste daarstellen der thans plaatshebbende Regeeringe in ons Vaderland. Het schijnt ons toe, korten tijd te vooren geschreeven te zijn. Wenschlijk is 't, Jaar- en zomtijds Dagtekeningen aan te treffen in Geschriften, welke op de Staatkunde en staatkundige betrekkingen invloed hebben.

Niet zonder huiverende aandoening ziet men het tafereel van het verval onzer Republiek, en de te wel bekende oorzaaken daarvan aangeweezen; - oorzaaken, voornaamlijk daarin te zoeken, niet dat zij veranderd is, maar dat alles rondsom haar veranderde. Dit wordt getoond, ten opzigte der Visscherijen, van den Koophandel, inzonderheid dien der Oost- en West-indiën. - Andere oorzaaken worden opgegeeven, die ons Vaderland van deszelfs rang als eene onafhanglijke Mogenheid, als 't ware, ontzet hebben.

Naa de aanmerking, dat zijne Majesteit, de Keizer der Franschen, zonder twijfel wenscht, middelen, zo die bestaan, te vinden, om Holland deszelfs ouden luister te hergeeven, slaat de Schrijver het oog op den tegenwoordigen toestand, ten aanziene van het Finantieele, en neemt een overzigt van de geaartheid der Inwoonderen.

Vervolgens stelt de Schrijver twee groote Vraagen voor: - De eerste; Zal de Bataafsche Republiek in Frankrijk ingelijfd worden, om een stuk op zichzelve te zijn, in Departementen verdeeld, zo als voorheen Belgien en andere deelen van Europa? - De tweede; Zal de Bataafsche Republiek behouden en geregeld worden in haaren staat van onafhanglijke Mogenheid, door de edelmoedige bescherming van eene hand, die magts genoeg bezit, om, ten gelijken tijde, nieuwe bronnen voor haaren Koophandel en algemeene Welvaart te openen?

Hoe veel zich, naar 's Franschen Schrijvers oordeel, opdoet, om een bevestigend Antwoord op de eerste Vraag te

[p. 453]

geeven, laat hij redenen, van den aart onzer Landzaaten ontleend, in eene daar tegen over hangende schaal weegen. De uitslag is: ‘De Vereeniging met Frankrijk, door eene zeer naauwe verbintenis, is altijd in Holland als wenschlijk beschouwd, zo wel door die verstand, als die enkel behoeften hebben; - de Inlijving zal met algemeene wanhoop gekeerd, of met wrevel ondergaan worden.’

Het voor beweezen aanmerkende, dat 'er geene dan noodlottige gevolgen van eene Inlijving te wagten staan, beweert hij, ter beantwoording der tweede Vraage, ‘dat een alvermogende Invloed van Frankrijk op het lot van Holland noodzaaklijk is, en dat deeze misschien zo kan uitgeoefend worden, dat uit denzelven te gelijk voor beide Volkeren nieuwe voordeelen gebooren worden.’

De eerste uitwerking van deezen Invloed zal, naar 's Franschen Schrijvers oordeel, ontwijfelbaar zijn, eene Verandering van Staatsregeling en van Gouvernement. ‘Alles,’ zegt hij, ‘is 'er in de Bataafsche Republiek gereed toe.’ Wij hebben dit zien standgrijpen.

Vervolgens wordt aangeweezen, dat, in deeze nieuwe Staatsregeling, de pijlbundel, zinnebeeld van de Unie der Zeven Gewesten, noch te los noch te vast moet aangehaald weezen. Voorts wordt het als de wensch der Hollanderen opgegeeven, dat de Uitvoerende Magt geconcentreerd worde; dat die in drie, twee, of zelfs in ééne hand zij.

De Schrijver erkent, dat, wanneer de Bataaven zich zelf eene nieuwe Staatsregeling gegeeven hebben, of men 'er hun eene gegeeven heeft, nog niets verrigt is, om de Bataafsche Republiek die bronnen van rijkdom te hergeeven, welke zij niet meer bezit. - Zijn volgend werk bestaat in nieuwe bronnen van welvaart te vinden voor de Bataafsche Republiek, en eene nieuwe bron van roem voor den Keizer der Franschen.

De Bataafsche Republiek moet de Bataafsche Republiek blijven, en Keizer napoleon, door een besluit, voor Holland en deszelfs Koophandel, alle rivieren, zeeën en havens van het Fransche Rijk openen; zonder eenige bepaaling, de Hollanders in den handel van het inwendige van het Keizerrijk doen deelen, alsof zij 'er ingelijfd waren, even alsof hunne Provincien deelen der Fransche Departementen uitmaakten. Dit

[p. 454]

beschouwt hij als het juist geschikte en éénigste middel om Holland alle de voordeelen van deszelfs Koophandel terug te geeven, en deeze tevens ten behoeve der Franschen aan te wenden. - Welke voordeelen Holland en welke Frankrijk daarvan zou trekken, wordt aangeweezen, en van eenige tegenwerpingen ontheeven. Hoe veel wordt hier tot lof van ons Volk gezegd! De Franschen kunnen, in de wijze van Handeldrijven, meer dan ééne les, meer dan één voorbeeld van de Hollanders ontvangen. Alles zou, in dit geval, tot wederzijdsch voordeel strekken. Met één woord; en met die verklaaring verzenden wij onze Leezers tot dit klein, doch hoogst belangrijk en den Nederlander vereerend Stukje: ‘In alle zaaken, die men beredeneert, vindt men bijna altoos na- en voordeelen; men moet die tegen elkander opweegen. Hier ontdekt men geen nadeel, hoegenaamd, en de voordeelen zijn zo talrijk, dat men met moeite dezelve overzien kan; zij zijn zo groot, dat het moeilijk is, dezelve te weegen!’