Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Joannis Clarisse Oratio de arctissime inter se nexis, Dogmaticis et Moralibus Religionis Christianae praeceptis, Docenti non sejungendis. - - Harderovici apud E. Tijhoff. 4to. 70 pp.

De geleerde clarisse, met lof bekend, zoo door zijne Academische Dissertatie de Spiritu Sancto, als door verscheidene andere, in 't Nederduitsch uitgegevene, van tijd tot tijd ook door ons aangekondigde Schriften, handelt, in deze Redevoering, 13 Junij 1804, bij de aanvaarding van het Hoogleeraarambt aan de Geldersche Hoogeschool, gehouden, over het naauw verband tusschen het Beschouwend en Beoefenend gedeelte der Christelijke Leer, en over den daaruit voortvloeienden plicht van Christenleeraars, om het een van het andere niet te scheiden. De stof is niet nieuw, maar 't geen de Hoogleeraar 'er over zegt, kan niet te veel gezegd worden.

De hoofdinhoud van deze weluitgewerkte Rede komt hier op neder. - 't Geen wij van God weten, en omtrent God doen moeten; dit maakt 't wezen van den Godsdienst in 't algemeen, en in 't bijzonder ook van den Geopenbaarden Godsdienst uit. 't Een is allernaauwst verbonden met het andere. 't Geen God ons, van zich zelven, van zijne volmaaktheden en raadsbesluiten, heeft bekendgemaakt, strekt blijkbaar tot dat voorname hoofddoel, opdat wij Hem zouden eeren, en naar zijnen wil dienen. Alwat wij daaruit, van Gods genaderijke gezindheden omtrent het menschdom, leeren kennen, vordert van ons dankbaren eerbied. Alle bijzondere voorschriften van plicht steunen op erkende waarheden, omtrent God, en de betrek-

[p. 437]

king, waarin wij menschen, zoo tot God, als tot elkanderen staan. Geloof vooronderstelt kennis van 't geen men tot zaligheid moet gelooven; en deze kennis brengt, uit haren eigen aart, geloof, en 't geloof wederom liefde en gehoorzaamheid voort. - Op deze algemeene gronden bouwt de Redenaar zijne stelling, dat de Leeraars van den Christelijken Godsdienst het een van het andere niet behooren te scheiden. Hij mag wel lijden, dat men, in de scholen der Godgeleerden, de Beschouwende en Beoefenende Godgeleerdheid afzonderlijk behandele; maar houdt met recht staande, dat men ook aldaar het naauw verband van beiden niet behoort uit het oog te verliezen. In de Beschouwende Godgeleerdheid moet het belang van alle bijzondere leerstellingen, en derzelver heilzaame invloed op de betrachting van Christelijke deugd en bevordering van waar geluk, onderscheidentlijk aangetoond worden. Bij de Beoefenende moet de geöpenbaarde Leer van God, zoo als wij Hem door Jesus Christus kennen, en van de aan ons ontdekte heilsorde, ten gronde liggen, en de voornaamste beweegredenen, ter uitoefening van allerlei Christendeugden, aan de hand geven. In het volksonderwijs komt, naar het oordeel van den Heer clarisse, geene schifting van het Beschouwend en Beoefenend gedeelte der Godsdienstleer te pas. De Volksleeraar moet geene Godgeleerdheid, maar van alle menschelijke bijvoegzels ontdaane, zuiver Bijbelsche Godsdienstleer voordragen; zulke leeringen, derhalven, alleen, die naar de vatbaarheid van elk geschikt, voor elk bruikbaar zijn, die in oefening kunnen en moeten gebragt worden. Naar dit richtsnoer behoort dan ook bepaaldelijk het onderwijs der jeugd en de inhoud der openbare Leerredenen ingericht te zijn. - Godsdienst- en zedenleer beiden moeten aan het opkomend geslacht ingescherpt, en de eerste altijd, met aanwijzing van derzelver praktikaal gebruik, voorgedragen worden. In de openbare Leerredenen moet men zich de bevordering van werkzaame godsdienstigheid altijd ten doele stellen, en zich deswegens nooit met voorwerpen van bespiegeling alleen ophouden. 'Er moet dikwijls opzetlijk over deugd en plicht, ja van tijd tot tijd over den geheelen omvang der Christelijke Zedenleer gehandeld, en 't leerstellige alleen, in zoo verre het aan Christelijke deugdsbetrachting bevorderlijk is, en daar-

[p. 438]

toe gereedelijk leidt, in aanmerking genomen worden. Modellen van zulke, in den echten geest van het Christendom opgestelde, Leerredenen gaven saurin, blair, hinlópen, en de voormalige Amsterdamsche Predikant f. serrurier. [Waarom deze juist uitgekipt en zaamgevoegd?] - Tot aanprijzing en verdediging van zoodanige predikwijze beroept zich de Hoogleeraar op de wijze, waarop het Gode behaagd heeft, in de gewijde Schriften, het menschdom, bij trappen, omtrent Godsdienst en plicht, te onderrichten, op de leerwijze van Jesus en de Apostelen, en op den inhoud der Godsdienstleer zelve. Hier valt hij wel eens in herhaalingen van 't reeds te voren gezegde, en is, onzes oordeels, over 't geheel te langwijlig, in het beweeren van stellingen, waarover men het thans meer, dan voor vijftig jaren, eens is, en waaraan denkelijk niemand in de Gehoorzaal twijfelde. En hoe veel waars en schoons anders de Hoogleeraar daarover gezegd heeft, wij kunnen het niet ontveinzen, dat wij, onder het lezen, geduurig bij onszelven gedacht hebben: zou de gekozene stof niet wel zoo gepast moeten geöordeeld worden tot eene voorlezing voor jongelingen, die tot den predikdienst opgeleid worden, of ook wel voor jonge Godsdienstleeraars, dan wel tot eene Inwijdingsrede, ter aanvaarding van het Hoogleeraarambt? Ondertusschen hopen wij niet, dat domme en bevooroordeelde lieden den edeldenkenden man, die zijn stuk zoo wel toont doorgedacht te hebben, en het regt hartelijk met Godsdienst en Christendom te meenen, zijne vrijmoedige verdediging van praktikaal prediken ten kwade zullen duiden. Men leze eerst met nadenken, en oordeele dan.

Over stijl en taal willen wij geene aanmerkingen maken. Als men zich een tijdlang gewend heeft, alleen in zijne moedertaal te schrijven, krijgt men niet op eens weder dezelfde gemakkelijkheid in de Latijnsche uitdrukking, die men te voren had. Eene dagelijksche oefening zal den onvermoeid werkzaamen clarisse, 't geen hem, ten dezen opzichte, nog mogt ontbreken, welhaast doen verkrijgen.