Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

[p. 350]

Antonh Schultingh Notae ad Digesta. &c. Vol. I. Dat is: Aanteekeningen van A. Schulting op de Pandecten. Uitgegeven en met eigene Aanteekeningen vermeerderd door N. Smallenburg, Hoogleeraar in de Rechten te Leijden. Te Leijden, bij A. en J. Honkoop, 1804. In gr. 8vo. 620 bl.

De naam van anton. schulting, weleer Hoogleeraar in de Rechten aan 's Lands Hogeschoolen te Harderwijk en te Leijden, is te recht alomme beroemd; zijne verdiensten omtrent de Romeinsche Rechtsgeleerdheid, zijne scherpzinnigheid en geleerdheid in het uitleggen van duistere, het herstellen van door verloop van tijden en onkunde der afschrijvers bedorvene, en het toelichten van door anderen verkeerd uitgelegde Wetten, uit de Romeinsche en Grieksche Schrijvers, wier naauwkeurige kennis hij, gelijk alle waarlijk grote uitleggers der Romeinsche Wetgeving, van de Rechtsgeleerdheid onafscheidelijk oordeelde, deden hem altijd onder de grootste mannen in dit vak van letteren kennen, doen hem ook nog dagelijks ten vraagbaak strekken voor allen, die dit vak op de behoorlijke wijze beoefenen.

Wij zijn het met den uitmuntenden en geleerden smallenburg niet eens, in zijn oordeel over de voortreflijkheid van het Romeinsch Recht boven alle andere Wetgevingen van vroegere en latere tijden; vooral niet, wanneer men hetzelve niet in het bijzonder als Romeinsche Wetgeving, maar als algemeene gronden van Rechtsgeleerdheid, ook voor onze tijden, ook voor alle tegenwoordige Volken van Europa, beschouwt; doch wij stellen hetzelve op den hoogsten prijs, als eene verzameling van de gedachten der grootste mannen van het oude Rome, over onderscheidene deelen der algemeene Rechtsgeleerdheid; en wij moeten in der daad aan de waarheid der klagten, die wij dagelijks van de voorstanders der Romeinsche Wetgeving, en ook hier weder van den geleerden smallenburg, horen, twijfelen, ten zij men of dit ons oordeel voor verachting van het Romeinsche Recht wil doen doorgaan, of den onberedeneerden tegenzin van onkundige nieuwelingen in de beoefening der Rechtsgeleerdheid als een' maatstaf van de hoogachting voor die wetenschap beschouwen wil.

Wij weten niet, of de Hoogleeraar, na deze betui-

[p. 351]

ging, die hij oordeelt dat alleen uit onkunde kan voortkomen, eenigen prijs op onzen lof zal willen stellen: maar dit verklaren wij openhartig, dat wij in langen tijd geen Boek gretiger in handen genomen en naauwkeuriger vergeleken hebben, dan het aangekondigde, dat niet alleen voor de tegenwoordige behoefte van deze wetenschap volkomen berekend is, niet alleen aan de werkzaamheid, geleerdheid en smaak van den Uitgever tot de grootste eer strekt, maar ook volkomen in staat is, den roem te handhaven, waarop de oorsprongelijke Schrijver dezer Aanteekeningen met anderen ons Vaderland zoo billijk aanspraak gegeven hebben.

De oorsprongelijke aanleg van dit Werk is onzen Landgenooten uit eene proeve over de titels de regulis juris et de verborum significatione, in het jaar 1799 uitgegeven, bekend.

De geleerde schulting had bij zijn Corpus Juris de resultaten zijner overdenkingen en nasporingen aangeteekend. Deze Aanteekeningen, door hem bij Testament aan den geleerden rucker gemaakt, en vervolgens door de Bezorgers der Leijdsche Hogeschool uit de nalatenschap van dezen gekocht, maken den grond van dit Werk uit.

De uitgave daarvan alleen zou op zich zelve reeds hare verdienste gehad hebben, vooral daar de geleerde Uitgever niet alleen de twee onderscheidene Exemplaren, waarbij schulting deze Aanteekeningen gevoegd had, vergeleken, maar ook de door hem aangehaalde Schrijvers zorgvuldig nageslagen en daardoor veele misstellingen verbeterd heeft; doch de Aanteekeningen van den Uitgever zelven maken dit Werk volstrekt onmisbaar voor ieder, die eenigen prijs stelt op de ware beoefening der Romeinsche Rechtsgeleerdheid.

Reeds lang beklaagde men zich, niets te hebben, waardoor men, bij de behandeling van deze en gene plaats, in staat wierd gesteld, te weten, wat anderen daaromtrent reeds gedaan hadden. C. f. hommel wilde dit gebrek wel wegnemen, door de uitgave van zijn Corpus Juris cum notis variorum; doch, daar deze spoedig dit Werk aan eenigen zijner Leerlingen afstond, is hetzelve, hoe uitmuntend in den aanleg, in der daad het elendigst voortbrengsel van overhaasting en Duitsche veelschrijverij geworden.

[p. 352]

De Aanteekeningen van schulting vergoedden dit gebrek reeds eenigzins; doch de vlijt van den Uitgever in het aanwijzen van oudere, door schulting over het hoofd geziene, en latere, vervolgens uitgekomene Schrijvers, is in der daad zoodanig, dat zij alleen genoeg zou zijn, om ons zijnen smaak en naauwkeurigheid in het beoefenen van het Romeinsch Recht te doen bewonderen.

Wij hebben het Boek, dat natuurlijk geene achtereenvolgende lezing toelaat, (waarom wij onzen Lezeren ook geen uittreksel geven) op onderscheidene plaatsen nageslagen, met onze Aanteekeningen vergeleken, en altijd meer voldaan weder nedergelegd; daar de geleerde Uitgever niet alleen altijd de beste Schrijvers aanwijst, maar niet zelden, door zijne eigene bijvoegsels, aan sommige plaatsen een licht bijzet, dat men elders vruchteloos zou zoeken.

Wij kunnen en moeten derhalve dit Werk, door de bijdragen van den geleerden van der keessel, luzac, wijttenbach en tijdeman nog meer volmaakt, en zich door zuiverheid van taal en keurigheid van Latijnsche uitdrukking niet minder dan door grondige geleerdheid aanbevelende, aan allen aanprijzen, en eindigen dit verslag met den hartelijken wensch, dat het den geleerden Uitgever nimmer aan lust en tijd ontbreken moge, om dit uitmuntend Werk, gelijk het begonnen is, voort te zetten.