Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Mordaunt. Levens- en Character-schetsen; en Beschrijving van onderscheidene Gebruiken in verschillende Landen. Door John Moore. IIIde Deel, 1ste en 2de Stuk. Te Haarlem, bij A. Loosjes, Pz. In gr. 8vo. 381 bl. Waarbij gevoegd is: Kort Bericht wegens het Leven en de Schriften van den Autheur, 16 bl.

Het is gegaan zo als wij verwacht hadden: Mejuffrouw clifford was de onbekende Schone, en de Heer mordaunt is van zijnen tegenzin in het huwsijk door haar volkomen genezen. Het volgende schrijft hij, onder anderen, aan den Edelen Lord, zijnen ouderen Broeder: ‘Welke moeite gij u ook gegeeven hebt, om uit den weg te ruimen alle mijne bedenkingen tegen den gehuwden staat, in het bijzonder die, welke gegrond was op mijne ongelukkige stemming, om spoedig de walg te krijgen van alles wat mij eerst vermaakte; heb ik u intusschen zo veele blijken hiervan gegeeven, dat het mij geenzins zou bevreemden, indien uwe bezorgdheid voor mijn geluk u van tijd tot tijd eenige bekommering deswegen aanjoeg.

In de eerste plaats, trouwens, moet ik erkennen, dat geene redenen mijne vooringenomenheid tegen den gehuwden staat zouden overwonnen hebben, die niet ondersteund wierden door de bevalligheden van horatia; die gevoelde ik, indedaad, zo sterk, dat ik haar, tegen alle reden en gezond verstand aan, ten huwlijk zou gevraagd hebben, al ware ik verzekerd geweest, dat ik een maand na den trouwdag berouw zou hebben. Gij ziet, waardste Mijiord, welk een wonderlijk philosooph uw broeder is: - doch hoe smoorlijk verliefd ik toen op haar was, heb ik het genoegen van u thans te kunnen verzekeren, dat de drie maanden, zedert welke ik met haar gehuwd ben, slechts nieuwe hoogachting gevoegd hebben bij onverminderde genegenheid.

[p. 278]

Gij denkt dat drie maanden geenen langen proeftijd uitmaaken. Maar welke waarschijnlijkheid is 'er voor verandering, daar de bronnen van standvastigheid staag meerder worden? Ik kan u verklaaren, dat ik de waarde van deze bekoorlijke vrouw niet half gekend heb, toen ik eerst op haar verliefd wierd. Ik ontdekte zeker schoonheid, vrolijkheid, en eene gevoelige ziel, uit elken trek van haar gelaat afstraalende; ik ontdekte beschaafdheid zonder gedwongenheid, vrolijkheid zonder moedwil in alle haare manieren; ik hoorde waarneemingen van een gezond verstand, en aanmerkingen, die eenen fijnen smaak aanduidden, van haare lippen vloeijen; maar ik kon toen nog niet weeten, hoe uitgebreid zij is in goedwilligheid, hoe standvastig en vuurig in haare vriendschap.’ enz.

Zodat dan nu deze Roman naar gewoonte eindigt, met een gelukkig, ja met meer dan één gelukkig Huwlijk. Dit zij genoeg over de Geschiedenis in dit versierd Verhaal, hetwelk wij nogmaals, als een uitmuntend Leesboek, en als een der beste. Geschriften van dezen tijd, met alle gerustheid aanprijzen.

De Geschiedenis of Fabel van dezen Mordaunt ‘moet,’ zo wel als die van de andere soortgelijke Schriften van Doct. moore, ‘alleen aangemerkt worden als het doek, waarop deze kundige waarnemer van het Leven en de Zeden, met eenen keurigen smaak en sterke kleuren, zodanige zedelijke schilderstukken maalt, als tevens geschikt zijn, om de aandacht van zijn tijd en landgenoten op te wekken. - Men moet hem eer als een Zedekundig, dan als een Romanschrijver beschouwen - als een schrander moralist heeft hij de zwakheden zo gemeen in de waereld afgeschilderd en in een beiachlijk daglicht gesteld: de gemaakte gevoeligheid van de fatsoenlijke waereld; de afstootende ijdelheid van getitelde zotten; en de koude gevoelloosheid der grootheid; - als een weldaadig moralist heeft hij welspreekend en vuurig de zaak der lijdende menschheid bepleit, en zich een vijand der slavernij verklaard, die in onze volkplantingen plaats heeft; maar geheel anders dan die verblinde geestdrijvers, die, in een nabuurig land, zich de vrienden der zwarten genoemd hebben, heeft hij alleen beschermende wetten voor hun afgesmeekt en wijzelijk geraaden niet tot eene plotslinge maar trapswijze bevrijdinge; - als een verlicht moralist had hij altijd ten oogmerk in zijne onderscheidene voortbrengsels, de inscherping van deze zedeleer, dat oprechtheid, braafheid, ja een eenigzins onafhangiijkheid begeerende geest zelfs met grooter zekerheid tot aardschen voorspoed leidt, dan veinzerij, bedrog en een slaafsche geest; dat, afgezonderd derhalven van het geen zeer zeker in een' toekomenden staat zal plaats

[p. 279]

grijpen, niemand van een beschaasd verstand en een goed hart, over het geheel genomen, de drie laatstgenoemden tot gidsen van zijn levensgedrag verkiezen zal.’ enz.

Wij maken dit getuigenis, dat wij uit het Kort Bericht enz., op den Titel vermeld, overnamen, het onze, en kunnen ons niet breedvoerig bepalen bij den inhoud van dit zeer lezenswaardig Opstel, uit het welk john moore (die in Jan. 1802, in het 71 jaar van zijn leven, nog te vroeg gestorven is) inderdaad aan iederen Man van kunde, goeden smaak en braafheid, dierbaar worden moet; en verlangen zeer, dat aan de begeerte van den Schrijver dezer korte Levensschetse van den waardigen Man moge voldaan worden, en een of ander der Naastbestaanden of Boezemvrienden van den Overledenen het Publiek ene volledige Levensbeschrijving zal leveren, welke voorzeker, door vele belangrijke kleine bijzonderheden, zeer onderhoudend en leerzaam wezen zou.