Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Dissertatio Philosophica inauguralis. De causis, tam physicis, quam moralibus, quae indolem gentium informant. Quam publico ac solemni examini submittit W.L. van Oosterzee, Rotterodamensis. Die 1 Feb. 1805. Traj. ad Rhen. apud O.I. van Paddenburg et G. van Yzerworst. In 8vo. pp. 91.

Een vrij wel uitgewerkt Academisch proefstuk, over een onderwerp, dat, na al 't gene 'er door velen over gezegd is, nog wel eens nader verdiende behandeld te worden. De jonge Dr. heeft 'er wel niets nieuws over gezegd, maar, uit 't geen hem de beste, door hem geraadpleegde, Schrijvers hadden geleerd, vele bruikbaare gedachten en gegronde waarnemingen bijeenverzameld. Hij handelt over beide soorten van oorzaken van 't verschillend Volkskaracter onderscheidentlijk. Tot het eerste soort, de physische of natuurkundige oorzaken, brengt hij (1) de luchtsgesteldheid, zoo ten opzichte van den

[p. 252]

onderscheiden graad van koude en warmte, als van de zwaarte, zuiverheid, en meerdere of mindere vochtigheid, en de winden; (2) de gelegenheid van den bewoonden grond, die inwooners van verschillende geäartheid geeft, in de nabijheid van zeeën en rivieren, en op een merkelijken afstand van beiden, in bergachtige streken en op eenen effenen grond, in vruchtbaare en onvruchtbaare oorden; (3) het gewoone voedzel, waarvan men zich bedient. Tot het tweede, de zedelijke oorzaken, (1) de levenswijze, die zoo merkelijk verschilt, bij wilde en min of meer beschaafde volken, bij zwervende horden, en bij hun, die het meeste werk maken van den landbouw of koophandel; (2) de beoefening van kunsten en wetenschappen; (3) de regeringsvorm; (4) de wetten; (5) de Godsdienstbegrippen en Godsdienstoefeningen, (6) en wijze van opvoeding. - Men is, naar het oordeel van den Schrijver, hieromtrent tot twee uitersten vervallen, terwijl sommigen te veel aan physieke, anderen aan zedelijke oorzaken bijna alles toegeschreven hebben. Hij wil liever, met de meesten, den middelweg verkozen hebben, en stelt dus, met allen grond, vast, dat onderscheidene oorzaken, van beide hoofdsoorten, doorgaans samengaan en samenwerken, om 't karacter van verschillende volken te vormen. Dit had, naar evenredigheid van het overige meer bekende en algemeen toegestemde, uitvoeriger en naauwkeuriger moeten aangetoond worden; waarbij wij dan eene wijsgeerige vergelijking van de verschillende geäartheid, zeden, gewoonten en geheele levenswijze van onderscheidene volken zouden verlangd hebben. De Schrijver heeft goedgevonden, van zijne algemeene grondstellingen alleen de toepassing op een enkeld volk, dat zeer verre van ons af gelegen is, de bewooners van Hindostan in Oost-Indiën, te maken; waarover ook nog wel iets zou aan te merken vallen. Ondertusschen verdient de naarstigheid en goede aanleg van den Heer van oosterzee lof en aanmoediging. In de Latiniteit zal hij zich, in gevalle hij in de taal der Geleerden meer schrijven wil, nog wat moeten oefenen.