Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Beelden-galerij der Heimwee-kranken. Een Leesboek voor Lijdenden. Van Ulysses van Salis, den Ouden. Uit het Hoogduitsch. IIIde en laatste Deel. Te Haarlem, bij J.L. Augustini. In gr. 8vo. 215 bl.

‘Heb de goedheid en teeken den prijs van het kleed, van die schoone prenten en het geen gij mij verder wilde geven, op uw memorieboek aan, en leg gij dat geld voor mij weg, tot dat ik bij u thuis kome; dan zal ik wijzer zijn dan nu, en het zóó weeten aan te wenden, dat ik 'er een duurzaam genoegen bij wezenlijk geluk in vinde. - Hier in het school wil ik alleen leeren en mij vormen laaten; de vruchten van mijn vlijt zal ik genieten als ik thuis ben, en aan aanmoediging, om verder mijnen plicht te doen, ontbreekt het mij hier niet. Eene zoo ontwijfelbare hope op een toekomstig genot is eene veel eenpariger, veel bestendiger aanmoediging, dan een kort voorbijgaand genot zelve.’ Zo antwoordt hier een Zoon aan zijnen Vader, die zijne beurs reeds in de hand had, om aan alle de verlangens van zijnen lieveling te voldoen. - Waarlijk ene uitmuntende les voor den Christen, die dikwils de vergelding, ook reeds in dit leven beloofd, niet ontvangt, en dan wel eens moedloos wordt. Dit is de geest van N^o. 1.

Uitvoeriger is het 2de Stuk. Twee Vrienden nemen te samen in het vreemde land de te huisreize aan; houden ieder afzonderlijk hun dagboek, en, te huis gekomen, vergelijken zij hunne aantekeningen. Hoe verschilden deze Vrienden! waarvan de een het Vaderland steeds in het oog had, allen spoed maakte, wien alzo de gedachte, dat hij bij iederen voetstap hetzelve steeds nader kwam, altijd moed en vreugde gaf; terwijl de ander, op genot en gemak gezet, vooral lettede op ieder bezwarend ongemak en de vele teleurstellingen, en gewis nooit ware te huis gekomen zonder zijnen voordvarenden moedigen Vriend. Hoe lopen hunne aantekeningen, hunne gewaarwordingen, en het genot ook op hunne reis uiteen! Wij lazen dit verhaal vooral met genoegen; terwijl ons de aanmerkingen van den Schoolmeester onder den text (die door den Vertaler en Uitgever enigzins vermeerderd zijn) doorgaans al mede bevielen.

N^o. 3 is slechts een Fragment. ‘Slechts zijne lievelingen herhaalt God met zoo veel langmoedigheid, met een zoo lang uitgerekt geduld, die groote lesse: Dat zij tijdlij-

[p. 191]

ke verganglijke dingen niet tot hun hoogste goed - tot het doel hunner wenschen - tot het voorwerp hunner vereering maaken moeten. Dat zij bij de noodwendigheden der reize, en bij het reisgezelschap, de plaats hunner bestemming - hun waare thuis - niet vergeeten moeten. Dat bij al hun poogen om zichzelfs en andere door hunne kunde en vlijt - door hunnen handel en wandel nuttig te worden, nog altijd dit moet komen, dat zij de wijsheid en liefde van Hem, die, terwijl zij schikkingen des harten maaken, hun lot regelt en hunnen gang richt, voor de aandacht en in het harte hebben, zóó dat zij elk oogenblik hunnes levens, oprecht en uit den grond der ziele, zeggen kunnen: Heer! uwe wille geschiede!’ is hier de hoofdles. Een Grijsaard verhaalt aan enen ongelukkigen zijne levensgeschiedenis: zijne beste ontwerpen, waardoor hij zijn tijdlijk geluk meende te grondvesten, werden zestienmaal verijdeld. Intusschen bragt de Schrijver dit verhaal slechts tot de vierde bijzonderheid. Het bleef dus fragment.

Het overige in dit Deel zijn Gedichten, allen in den geest van het Werk, die door den Wel Eerw. rutgers, Predikant te Haarlem, zijn overgezet; en dit was ene, wij geloven het gaarne, niet zeer gemaklijke taak. Dezelve, intusschen, hebben ons enigzins beter dan die in het vorig Deel behaagd, hoewel wij de overbrenging daarvan ook aan dezelfde hand te danken hadden. Den bezitteren en beminnaren van de vorige Delen zal voorzeker dit laatste ook welkom zijn; en wij betuigen nogmaals gaarne, dat het ons in meer dan één opzicht ook voldoet, hoezeer wij alles alzo niet gaarne zouden onderschrijven.

In het Voorbericht van den Hoogduitschen Uitgever carel ulysses van salis, des Schrijvers Zoon, ontvangen wij wel gene volledige Levensbeschrijving, waarop bij het eerste Deel hope gegeven was, maar toch enige, en wel vrij uitvoerige, Fragmenten, die niet alle voor onzen Nederlandschen Lezer even belangrijk zijn. Wij verdenken het hart van den man, dien wij uit dit Geschrift als een gemoedlijk Christen kennen, waarlijk niet; doch wat zijne staatkundige verrichtingen en daar uit voordgevloeide lotgevallen betreft, houden wij ons voor gene bevoegde rechters; en, om dit te kunnen zijn, zou ons, bij de lezing van het hier aangetekende, nog al ene en andere vraag beäntwoord, ene en andere bijzonderheid opgehelderd moeten worden. Zo zal het ook den Lezer gaan.