Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

[p. 137]

Hollands Arkadia, of Wandelingen in de Omstreeken van Haarlem. Door A. Loosjes Pz. II Stukken. Met Plaaten. Te Haarlem, by A. Loosjes Pz., 1805. In gr. 8vo. 532 bl.

‘Onze Natie heeft zins lange meêr of min smaak betoond in zodanige geschriften, als men met den naam van Arkadia's bestempelt. Van het bemind Volksboek heemskerk's Batavische Arkadia tot de Eerbaare Proefkuschjes van Vaderlandsch Naif in Arkadische Vryeryen toe, door j. le francq van berkhey 1782 uitgegeeven - heeft onze Natie zich zeer genegen getoond, voor die soort van schryswyze.’ - Zoo schreef de kundige en werkzaame loosjes in 't begin zyns Voorberichts, en, in zoo verre onze kennis toereikt, met zeer veel reden. Indien wy den smaak van anderen naar onzen eigen eenigzins mogen beoordeelen, mag de leezing van de gemelde Opstellen onder de meest veraangenaamende en de meest wegsleepende wel gerangschikt worden. In het onderhoudende, in het afwisselende, in het gezellige, mogen wy ons dus uitdrukken, van die schryswyze, ligt, misschien, de grond dier voorkeuze. Eene streelende vergenoeging, diensvolgens, was het voor ons, wien het leezen van zoo menig dor Geschrift ter taake valt, toen het veel nuttigs en aangenaams beloovend Werk, dat thans voor ons ligt, ons in handen viel, en gordden wy ons spoedig ter leezinge aan: te meer, daar de Heer loosjes, zyn plan opgeevende, schryft: ‘Ik heb gepoogd, om, onder dit misschien niet geheel onaangenaam bekleedsel (van Wandelingen), den geest myner Landgenoten op te wekken tot de bespiegeling en beoefening van de Schoonheden der Natuur - tot het waardeeren van de Oudheden des Vaderlands - tot eene edele nieuwsgierigheid na deszeifs belangryke Geschiedenis - tot eene billyke hoogachting voor onze voortreflyke Voorvaders en sommigen onzer Tydgenoten - tot eene grootere liefde voor de voortbrengselen van onzen Geboortegrond - en tot het vormen van verdraagzaame, opgehelderde en den beschaafden mensch alzins betamende Gevoelens over onderscheide onderwerpen.’ Een voortreffelyk plan, indedaad! Heeft de Heer loosjes daaraan beantwoord? Hoewel wy ons oordeel wel om een beter willen geeven, en ondanks onze hoogagting voor des Heeren loosjes kunde en werkzaamheid, is het ons voorgekomen, dat de gesprekken, zomtyds, wat mager gestoffeerd zyn, en dagelyksche redewisselingen te veel gronds beslaan in een Werk, ten bovengemelden oogmerke aangelegd. Gaarne erkennen wy, dat, wanneer een mensch of tien, jong en oud, althans eenigzins bejaard, tot eene wan-

[p. 138]

deling voor een geheelen dag te zamen optrekken, hunne discoursen niet altyd even belangryk zyn kunnen. Maar de Auteur hadt het immers in zyne hand, een minder woelig tooneel te openen, en, in dat geval, de spreekende persoonen iets meer ter zaake dienende te laaten asdoen. Ten naavolgenswaardigen modél zou westerhoven, in zynen de Schepper verheerlykt in zyne schepzelen, hier hebben kunnen dienen, die een zeer klein gezelschap insgelyks de omstreeken van Haarlem doet bewandelen. Reden vonden wy, onder andere, niet, waarom de Heer loosjes aan den Leydschen Student justus, een waaren Zotskap, onder de wandelaars eene plaats vergnnd hebbe.

Zie hier hunne naamen: willem en dorothea, ongehuwden, doch die het oog op elkander hebben, en nu en dan zich afzonderen, om den eersten gelegenheid te geeven, by de andere den vryer te speelen; karel, Broeder van dorothea, met zyne jeugdige Echtgenoote susanna, en hun Zoontje frederik; voorts cornelis en agatha, Broeder en Zuster, en de reeds genoemde Student; en eindelyk antonie, een bedaagd Vryer, en adriaan, een aankoomende Jongeling. Deeze doen vier Wandelingen van een geheelen dag: de eerste, de Groote Houtpoort uit, langs den Wagenweg, door den Aardenhout na Zandvoort, en van daar 's naamiddags langs de Kolk over Overveen terug; de tweede, over Heemstede na Hillegom, en op de wederreize over Bennebroek en de Geleerde Man, langs de Mannepadslaan, na de Leydsche Vaart, langs welke een Jacht het gezelschap t'huiswaarts voerde; de derde, door de Kennemer of Nieuwepoort, voorby het Huis te Kleef, over de Zandpoort, 's Prinsenbosch, voorby het Huis te Brederode, het Dorp Bloemendaal, Overveen, over de Leydsche Vaart, door het Hout, tot aan het Zuider-Buiten-spaarne, alwaar het gezelschap door de Moeder van dorothea, die, op deeze wandeling, aan willem het jawoord hadt geschonken, op haaren zestigsten verjaardag wierdt opgewagt; op de vierde en laatste wandeling treedt het gezelschap ter Spaarnewouderpoort uit, bezoekt Spaarnewoude, Spaarndam, gaat van daar, langs den Slaaperdyk, over Velzen, na de Beverwyk, alwaar het gezelschap met de Moeder van dorothea, en gerard, Oom van willem, wordt vermeerderd, en, naa 'er gemiddagmaald te hebben, met twee rydtuigen van Heere gerard na Haarlem terugkeert.

Behalven de Vignetten, verbeeldende 't een het zoogenaamde Graf van rousseau, versieren dit Werk, behalven de zindelyke typografische uitvoering, vier fraaie Plaaten: de Nieuwe Brouwerskolk, het Slot van Heemstede, Duin en Daal, en een Gezigt op de Beverwyk; en voorts nog, aan het einde der tweede wandelinge, het welgelykende Shiloueth van wylen hermina christina bicker, Dochter van wylen den kundi-

[p. 139]

gen Rotterdamschen Artz, l. bicker, die haaren Vader, als drenkeling uit het water opgehaald, door hem met ontblooten boezem te verwarmen, als uit den dood in het leeven terugriep. Nog ontmoet men in dit Werk eenige Muziekstukken, gecomponeerd door freubel, een van welke ten opschrift draagt: Frank van borselen en jacoba van beyeren, onder den Moerbezieboom in het Schuttershof te Goes, naa het eindigen van een Schutters-spel, waarin Graavin jacoba den Vogel geschoten had. Van den Heere loosjes, die even vaardig in gebonden als ongebonden styl de pen voert, was natuurlyk te verwagten, dat hy zyn prosaisch Werk met dichtregelen zou doorvlegten. Zy zyn deels, doch wel voor 't minst, van elders overgenomen, deels van eigen maakzel. Onder de laatste meenen wy te mogen plaatzen de Naavolging der Eerste Elegie der Rusticatio Manpadica van den Amsterdamschen Hoogleeraar d.j. van lennep. Daar dit Werk voor een doorloopend Uittrekzel onvatbaar is, willen wy met de algemeene aanmerking eindigen, dat de vierde of laatste Wandeling by ons den voorrang verdient, als in zaaklykheid de overigen merkelyk te boven gaande.