Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Waarneemingen, over het gebruik der minerale zuuren, in verschillende ziekten. Door den Hofraad Jördens, te Hof, in het Bayreutsche.

In de zuivere Galachtige en Galachtig-zenuwachtige Koortzen zyn de Minerale Zuuren, vooral het Elixir Acidum Halleri en de Zoutgeest, van eene groote werking; mits dat vooraf de Gal- en andere bedorven stoffen, die in de Maag en Darmen verzameld mogten zyn, door geschikte Braak- en Purgeermiddelen, worden weggenomen. Verwaarloost men zulks, dan houden de Hoofdpyn, Misselykheid, bittere Smaak, Benaauwdheid, Slapeloosheid en verdere toevallen aan, niettegenstaande het

[p. 499]

gebruik dier Zuuren: doch zo ras gemelde opgehoopte onreinigheden ontlast zyn, brengen de gemelde Zuuren oogenblikkelyk hulpe aan, en werken, als bedaarende middelen, op het Vaatgestel.

In zuivere Zenuwkoortzen, zonder gastrische, catarrhale en rheumatische toevallen, vond ik deeze Zuuren insgelyks van een voortreffelyken dienst. Onder anderen was dit het geval van een Meisje, 't welk haare kragten te zoek had gebragt, door aanhoudend waaken by haaren zieken Vader, en daardoor deeze gevaarlyke Koorts bekwam. Hier deed de Zoutgeest, vereenigd met den Koortsbast, de Cajeput en de Pepermentolie, voortreffelyke diensten: zo dat deeze Lyderes, binnen elf dagen, volkomen hersteld wierd. In eenige zuivere Catarrhale Koortzen zag ik meermaalen, van het enkel gebruik van het Zwavel- of Zoutzuur, uitmuntende werkingen. Zy namen de Koorts weg en lieten enkel den lastigen hoest over, tegen welke het Laudanum alleen, of vermengd met Extract van Card. Benedict. of van Senega, zeer hulpryk wierd bevonden.

In 1799 en 1800 had ik dikwyls gelegenheid, om de werking dier Zuuren, in eene kwaadaartige Scarlatina, te beproeven; by welke gelegenheid het Zoutzuur voortreffelyke diensten deed; zo dat maar zeer weinigen myner Patienten kwamen te sterven. Met tedere Kinders moest ik intusschen voorzichtig zyn; dewyl by hun het aanhoudend gebruik dier Zuuren ligtelyk gevaarlyke Buikloopen veroorzaakte. Konden deeze Zuilren, van wegen de belemmerde doorzwelging, of wegens hunnen onaangenaamen smaak, niet doorgeslikt worden, dan liet ik den Zoutgeest, na zyne vermenging met een of twee kopjes slym van Arabische Gom, in klysteeren, met hetzelfde nut aanwenden. Ongemeen hulpryk bevond ik deeze inspuitingen, die dagelyks zes- of meermaalen herhaald wierden, by twee Kinderen, wier onderbuik geheel en al, door scrophuleuze verhardingen, opgezet was.

In eene zeer algemeene en kwaadaartige Kinderziekte vond ik de bedoelde Zuuren niet minder voortreffelyk, Voornaamelyk waren zy zeer vermogende in Halspynen, bezwaarlyk Slikken, langzaame Verettering, en in eene zichtbaare boosaartige en rottige natuur deezer ziekte. Onder anderen (om uit veele voorbeelden maar een aan te haalen) wierd een Meisje, tien jaaren oud, op den 20 Aug. 1800 aangetast door eene aanhoudende Braak-

[p. 500]

zucht, geduurende welke zy een ronden worm uitwierp: Op den 22 verscheenen 'er Pokjes, als kleine roode stipjes, met tusschenkomende zwart blaauwe punten. Op den 24 wierd ik geroepen; wanneer ik den voortgang der Pokjes zeer gering, en dezelve met een groot aantal van groote en kleine zwart blaauwe vlekken vermengd vond, teffens met eene beslagene Tong, een reutelend Ademhaalen, een snellen kleinen Polsslag en eene onrustige Ylhoofdigheid. Ik schreef der Kranke voor het volgende: ℞ Mosch. Orient. scrup. sem. Camphor. scrup. j. Elix. Acid. Haller. scrup. ij. Laud. Liq. Syd. scrup. j. Elaeosacch. Cajep. Drachm. ij. Syr. Violar. Poeon. aa. ℥ ij. en liet daarvan alle uuren twee of drie Koffilepels vol inneemen. Verwonderlyk spoedig was de werking van dit Middel. De zwart blaauwe kleur der vlekken en punten wierd spoedig minder, en verdween allengskens. De Pokjes zelve kwamen menigvuldiger te voorschyn, en reeds op den derden dag was de Lyderes buiten alle levensgevaar; naardien de meeste te zamenvloeijende Pokjes thans opzwollen, met eene waterachtige etterstoffe gevuld wierden, en met een onverdraagelyken stank opdroogden.

Met een minder gelukkig gevolg maakte ik, in verscheidene Ziekten van een ontstooken aart, gebruik van de Mynstoffelyke Zuuren. 't Zwavel- en 't Zoutzuur toonden beide, zonder voorafgaande Aderlaating, geenerleije uitwerking, ja scheenen veelmeer den ontstooken toestand te doen verergeren. Zelfs scheenen zy, na de voorafgegaane Aderlaating, maar in weinig gevallen voordeelig te zyn. Zo dat, myns oordeels, de beterschap, die onder derzelver gebruik wierd waargenomen, meer aan de voorafgaande Aderlaating, dan wel aan de werking der Zuuren, moet worden toegeschreeven.

Met de waarneemingen van reich en anderen, betreffende het nut van het Zwavel- en Zoutzuur, in de Tusschenpoozende Koortzen, stemmen ook myne proeven overeen. Zie hier eenige weinige. Een Jongeling wierd, na een geweldigen toorn, gekweld door een bitteren mond, misselykheid en eene dagelyksche Koorts, beginnende met koude en eindigende met hitte en zweet. Na een braakmiddel, en het gebruik van den Zoutgeest, ging de Alledaagsche Koorts in eene Derdendaagsche over, die vervolgens, zo wel als het overgebleeven

[p. 501]

verzwakkend nachtzweeten, door het Zwavelzuur, met het Laud. Liq. Syd. vermengd, wierd weggenomen. By een anderen Lyder van veertig jaaren bleef, na het gebruik van het Elix. Acid. Haller., eene Alledaagsche Koorts reeds weg met den derden aanval, zonder haar loop vooraf te hebben veranderd.

In sleepende teeringachtige Koortzen staan wy dikwyls verlegen, wat middel wy zullen kiezen, tot verligting der toevallen en tot verlenging des waarschynelyk kortstondigen levens. Thans kunnen wy 'er ons in verblyden; dat wy, door de ontdekking van reich, een middel bekomen hebben, 't welk ons in staat stelt, de Zieken, nog geduurende een geruimen tyd, in het leven te behouden; gelyk, onder anderen, uit nevensgaande voorbeeld blykt. Eene agt-en-dertigjaarige Vrouw, die door de opstopping der Maandstonden eene bloedspuwing bekwam, verviel daardoor in eene sleepende Koorts, met uitwerping van etter, en eene beklemmende pyn in de borst. Deeze Lyderesse behoudt thans, reeds geduurende anderhalf jaar, onder het gebruik van het Zoutzuur, genoegzaame kragten, om haare huisselyke bezigheden te verrichten. Zy gebruikt ten dien einde, dagelyks vier- of zesmaal, vyfentwintig druppen met wey.

De toevallige verwisseling van twee vleschjes met geneesmiddelen, wier een geschikt was voor eene heete Koorts, doch het andere voor eene Vrouw, die aan eene zeer pynelyke heete Heupjicht te bedde lag, gaf aanleiding, dat de laatste, door het gebruik van den Zoutgeest, geduurende drie etmaalen, van haare kwaal volkomen geneezen wierd. Deeze gelukkige misslag gaf my aanleiding, om de kragt van het Zwavelzuur, in Rheumatische Zydeweëen, gepaard met hitte, dorst, ylhoofdigheid en een droogen hoest, te beproeven. De werking van het middel was buitengewoon snel; te meer, daar doorgaans teffens gebruik wierd gemaakt van Spaansche vliegen en het Linim. Volat. Ondertusschen genazen in 't vervolg nog verscheidene Rheumatische Ziekten door de Minerale Zuuren, zonder dat 'er iets anders by wierd gebruikt.

Tegen de gevaarlykste bloedvloeijingen uit de Longen, de Maag, de Baarmoeder &c. wierd het gebruik der Minerale Zuuren, voornaamelyk van het Vitrioolzuur, allerheilzaamst bevonden: doch om de gewensch-

[p. 502]

te uitwerkingen te bekomen, moesten zy in veel grootere giften, dan gewoonlyk plaats heeft, worden gebruikt. Voorts volbragten de Zuuren, in deeze gevallen, de beste werking, wanneer derzelver gebruik met dat des Opiums wierd verbonden.

In de Venerische Kwaalen bekwam ik, uit het gebruik van dit en van andere Zuuren, geen wezenlyk nut. Het Metallisch deel des Kwikzilvers, aanwezig in de verscheidene bereidingen van hetzelve, schynt tot de geneezing deezer Ziekte onontbeerlyk te zyn. Intusschen helpt de Sublimaat, denkelyk door de verbinding der Kwik met een zuiver Zuur, steeds meer, dan de Kwikvereeniging met het bedorven Phosphorisch Zuur.

Eindelyk is, in tegenwillige nachtbevlekkingen &c., niets van meerder vermogen, dan, voor het naar bed gaan, van XV tot XXV druppen Zwavelzuur in koud water in te neemen; terwyl teffens maagversterkende middelen moeten worden gebruikt.