Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Eenige narichten, betreffende Thomas Paine.

(Uit het Engelsch.)

‘De Man, in dit opschrift gemeld, heeft zich door zyne Schriften, Daaden en Lotgevallen, zo bekend gemaakt, dat, hoe men ook over Hem en zyne Begrippen denke, het niet onverschillig kan weezen, te weeten, wat zyn tegenwoordig lot, en hoe hy daar toe gekomen zy. Wy oordeelden daarom de volgende Narichten te moeten mededeelen, als welke teffens kunnen dienen ter ontvouwinge van de denkwyze, thans in de Vereenigde Staaten van America de bovendryvende. Wy beoordeelen ze niet, maar verhaalen alleen.’

Volgens de jongste bescheiden uit Noord-America blykt, dat thomas paine, die zonderlinge Man, zich nog op het tooneel der staatkundige wereld vertoont. Bekend is het, dat hy een Afgezant was na de Conventie in Frankryk; dat hy stemde tegen den Dood des Franschen Konings; dat hy gevangen gezet werd geduurende het Schrikbewind van robespierre, naa het vernietigen van 't zelve zyne vryheid bekwam, en naderhand, gelyk men in 't algemeen geloofde, na America keerde, op een Americaansch Fregat, door den Voorzitter jefferson te zyner afhaalinge bestemd.

Gelyk men in 't algemeen geloofde, schryf ik, ten opzigte van de laatstgemelde byzonderheid: want naauwkeuriger berichten leeren ons beter. Geen Fregat was hier toe bestemd. De Voorzitter jefferson schreef

[p. 407]

hem, in de maand July des Jaars 1802, deezen Brief: ‘Gy hebt uwen wensch, om, met een Nationaal Schip, na America weder te keeren, in uwen Brief, aan my te verstaan gegeeven. Mr. dawson, die het Verdrag overbrengt, en u deezen Brief ter hand stelt, is belast met het bevel aan den Capitein van The Maryland, om u in te neemen en herwaards te voeren, indien gy u reisvaardig kunt maaken, naa eene zo kort voorafgaande kennisgeeving. - Gy zult over 't algemeen ons wedergekeerd vinden tot de gevoelens, onze vroegere tyden waardig; tyden, waarin het u ter eere strekt geärbeid te hebben, en met zulk een goeden uitslag als iemand. Dat gy lang moogt leeven, om uwen arbeid voort te zetten, en de belooning te vinden in de dankbaarheid der Volken, is myne oprechte bede. Ontvang de verzekering van myne hoogagting en verknogtheid.

thomas jefferson.’

Paine verkoos niet, met het gemelde Schip de reis aan te neemen; liever wilde hy wagten na het Fregat, 't welk den Minister livingston na Frankryk zou overvoeren; doch 't zelve was bestemd na de Middellandsche Zee. Hierop werd hy te raade, aan boord van Commandeur barney te gaan; maar hier kwam iets tusschen beiden. Dit Schip is op de reis in zee gezonken. Eindelyk begaf hy zich aan boord van The London Paket, een Koopvaardyschip, na America bestemd, 't welk in Augustus des Jaars 1802 van Havre de Grace zeilde.

Paine's komst in America veroorzaakte niet weinig gerugts. De veelvuldige Nieuwspapieren in dat uitgebreide Land, van Nieuw Hampshire tot Georgia, waren dagelyks opgevuld met aanvallen op, of verdeedigingen van, zyn character. Bykans vyftien jaaren was hy uitlandig geweest: in dien tusschentyd hadt men verscheide poogingen gedaan, om in America een ander stelzel van Staatkunde in te voeren; en het was bykans gelukt, de Constitutie, voor welke paine zich een zo sterk voorvegter betoond hadt, omverre te werpen.

In den Voorzitter jefferson trof hy niet alleen een byzonderen Vriend aan, maar teffens een Man, die met hem in Staatkundige maatregelen overeenstemde. En

[p. 408]

gelyk de verheffing van deezen tot het Voorzitterschap den voortgang der andere Staatsparty gestuit hadt, deedt de overkomst van paine zich welhaast kennen, door met den Voorzitter yverig mede te werken in de groote belangen des Landbestuurs, en in het neemen van maatregelen, strekkende om de overblyfzels der Tegenpartye te vernietigen.

De Party, in 't algemeen onder den naam van Federalisten bekend, wordt door de andere beschreeven als Oligarchisten, of Lieden, die begeeren, en wenschen, dat de geheele invloed des Staatsbestuurs by hun beruste, met uitsluiting van allen, die niet in hunne maatregelen treeden: tot onderschraaging van hun stelzel was het noodig een staande Armée in te voeren, en een ingewikkeld plan van Belasting. In deezer voege verwagtten zy, door het vermeerderd getal hunner afhangelingen, alle de hinderpaalen, aan hunne Eer- en Staatzugt door het Vertegenwoordigend Stelzel veroorzaakt, uit den weg te ruimen^(*).

De geweezene Voorzitter adams was aan het hoofd der

(*) Het zal niet ongepast weezen, hier by te voegen, 't geen dumbar ons opgeeft van deeze twee Partyen, in het IIde Deel van zyn Werk, getiteld: De oude en nieuwe Constitutie der Vereenigde Staaten van America ontvouwd, bl. 5. ‘Zy, die met de benaaming van Federalisten onderscheiden werden, drongen doorgaans aan op de noodzaaklykheid eener meer klem hebbende Regeering van het Bondgenootschap; en het was uit dien hoofde, dat zy als begunstigers van een Despotiek Bestuur door hunne tegenstreevers werden uitgekreeten. Deezen, aan den anderen kant, daar zy zich ten uitersten nayverig toonden voor de Regten des Volks, en bevreesd, dat, wat anderen klem in de Regeering noemden, gevaarlyk voor de Vryheid kon worden, beschuldigde men, alsof zy niets beters bedoelden, dan om eenen aanhang onder de gemeente te maaken, en zich zelven dusdoende te verheffen. - Beiden konden, in de daad, uit de agtenswaardigste beginzels werken; doch de waarheid gebiedt, niet te ontveinzen, het geen de Historie van alle Eeuwen geleerd heeft, dat 'er nimmer zekerder weg tot de verkryging van willekeurige magt is uitgevonden, dan die van zich voor een Vriend des Volks uit te geeven; en dat de meesten van die geenen, welke ooit de Vryheid eenes Lands onderdrukt hebben, hunnen loop als Demagogen aanvingen en als Dwingelanden voleindigden.’

[p. 409]

Federalisten; en diens weder-verkiezing het groote punt, waar van hun welslaagen afhing: zy merkten hem aan als een geschikt werktuig tot het bereiken van alle hunne oogmerken; schoon zy hem al te voorzigtig vonden om zich volkomen te verklaaren voor het toestemmen en omhelzen van alle de door hun bedoelde maatregelen. - Deezer mislukking in de pooging om hem andermaal ten voorzitterlyken stoel te verheffen, en de weder-verkiezing van een Man, volstrekt aangekant tegen hun geheele stelzel, duidden vry sterk aan, de gezindheid van het gros des Volks in de Vereenigde Staaten; en thomas paine werd verwelkomd op het staatkundig tooneel, als hy te voorschyn tradt om de plans open te leggen van het geen hy de Junto noemt, en aan te toonen, aan welke gevaaren de Staatsgesteltenis was blootgesteld geweest.

De Americaanen zyn, over het geheel genomen, een Godsdienstig Volk; de kragtdaadigste Voorstanders en Bewerkers der Omwentelinge in dat Werelddeel zyn althans niet geschikt om de in het wilde schermende tegenkantingen tegen de Openbaaring, in de Schriften van paine, goed te keuren. Hy mogt, derhalven, uit deezen hoofde, eene groote verkoeling by zyne voorige Vrienden verwagten; doch deeze opwelling van afkeerigheid wordt door twee oorzaaken verzagt: vooreerst, om dat paine niet overgeslagen is tot de uitersten der Atheisten en Ongeloovigen in Europa, maar zyn geloof in god en de Godlyke Voorzienigheid behouden heeft; ten anderen, om dat hy een sterk verdeediger is van die Verdraagzaamheid, welke de Americaanen oordeelen, dat men verschuldigd is te betoonen aan lieden, met ons in Godsdienst-begrippen verschillende: deeze brengt te wege, dat de Americaanen zo weinig zich bemoeijen om te weeten, waar iemand te kerk gaa, of welk eene vergadering hy op Zondag bywoone, als zy 'er belang in stellen om te verneemen, in welk een koffyhuis of herberg hy verkiest, zyne avonden, op andere dagen in de week, door te brengen. Te deezer oorzaake hebben paine's aanvallen op den Bybel, meestal gegrond op eene volkomene onkunde of misverstand der Heilige Schriften, zo veel uitwerkings ten zynen nadeele in America niet gehad, als elders: en zy, die een afkeer hebben van 's Mans begrippen in den Godsdienst, zien

[p. 410]

hem nog aan als een Verkondiger en Voorstander van hunne Staatkundige en Burgerlyke Vryheid.

In deezer voege is die zonderlinge Man, in den avondstond zyns leevens, nog geëerd. Naa allerlei soort van leed, wegens zyne Staatkundige Begrippen, geleeden te hebben; naa in het eene Koningryk in beeldtenis verbrand te zyn, en elf maanden in een ander in den kerker gezugt te hebben, - is hy eindelyk wedergekeerd in een Land, waar de meerderheid met hem in het Staatkundige overeenstemt; waar hy, in volle vryheid, zodanige gevoelens, als hem waarheid dunken, mag vormen en openbaar verkondigen.

Onder de byzonderheden zyns leevens mogen wy nog tellen, dat hy, in zekeren zin, een ryk man is. Zyne Vrienden in America hebben zo goede zorge voor zyne bezittingen gedraagen, dat hy dezelve, by zyne wederkomst, zesduizend Ponden St. waardig vondt, welke hem, daar te lande, vierhonderd Ponden St. opbrengen; een inkomen, genoegzaam tot vervulling zyner behoeften, terwyl hy zynen ledigen tyd ten zynen voordeele kan aanleggen. Zyne werktuigkundige proeven, waar op hy zich met veel vlyts en eenen gelukkigen uitslag toelegt, kunnen van grooten dienst weezen voor zyn Vaderland. De Schriften, welke hy ten oogmerk heeft uit te geeven, over de zaaken van Europa, zullen zeer belangryk weezen. Het gewigtigste onder deeze is, waarschynlyk, de Historie der Fransche Omwenteling, die men zegt dat in Engeland zal nagedrukt worden, zo ras men een afdruk uit America bekomt. Lieden, die 'er, in geschrifte, stukken van gezien hebben, spreeken 'er met grooten lof over; en wanneer men in aanmerking neemt de omstandigheden, waarin paine zich bevonden heeft, kan het niet wel missen, of dezelve zal groot licht verspreiden over dat onderwerp.