Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Bericht, aangaande de voortreffelykheid der, door zwavelzuur, voortgebragte salpeterdampen, tot het vernielen der besmettende stoffe van kwaadaartige ziekten. Door den Heer C. Gimbernat.

De verschrikkelyke besmettelyke Ziekte, die in 1800, door een Americaansch Schip, naar Cadix wierd overgebragt, bewoog my, het voortreffelyk Werk van Dr. smith, over het nut der Salpeterzuure dampen, door Zwavelzuur voortgebragt, in het Spaansch te vertaalen.

De Spaansche Regeering wierd door myn arbeid aangespoord, om twee beroemde Hoogleeraaren van Madrid, de Heeren queralto en sarrais, naar Andaluzien te zenden, om aldaar die berookingen in het werk te stellen. Zy begaven zich, ten dien einde, naar Sivilie, alwaar toen reeds twaalfduizend menschen door die ziekte waren weggerukt, en de steeds toeneemende sterfte de nietigheid van alle gewoone hulpmiddelen reeds voldoende had beweezen. De Heer sarrais wierd reeds op den dag zyner komst door de ziekte aangetast, en stierf, na verloop van twee dagen. Queralto wierd insgelyks door de ziekte aangedaan, doch ontkwam dezelve gelukkiglyk, en deedt, met het beste gevolg, zyne eerste proeven in het groot Hospitaal, in 't welk zich een groot aantal zieken bevond.

Om voorts, met meer naauwkeurigheid, het nut der Salpeterzuure berookingen te kunnen bepaalen, stelde men dezelve vooreerst slegts in een vierde gedeelte der Stad in het werk, zonder eenige verandering te maaken in de overige, tot hier toe aangewende, Geneeswyze. Het gevolg hier van overtrof verre de verwagting:

[p. 348]

wordende de voortgang der besmetting overal oogenblikkelyk gestuit, alwaar men de gemelde Salpeterzuure rookingen had in het werk gesteld. In het Hospitaal wierd insgelyks, van dien dag af, niemand meer besmet. Zelfs diende deeze berooking aldaar niet alleen tot een voorbehoedend, maar insgelyks tot een geneezend middel, voor de zieken: want allen, die in hetzelve, alwaar deeze berookingen dag en nacht wierden aan den gang gehouden, krank lagen, gevoelden eene merkelyke beterschap, en herstelden binnen weinige dagen. 'Er stierf na dien tyd maar één persoon, aan deeze kwaal, in dit gesticht: terwyl 'er, vóór dien tyd, dagelyks ten minsten twaalf stierven.

Dit gelukkig gevolg verwekte een algemeen vertrouwen op de werking van dit Geneesmiddel, zo dat het niet alleen, door de geheele Stad, in een algemeen gebruik kwam, maar insgelyks, door de geheele Provincie, wierd aangewend, met dit gevolg, dat Sevilien binnen drie weeken, en geheel Andaluzien binnen twee maanden, geheel en al van deeze besmetting verlost wierden. In het vertrouwen op de zuiverende eigenschap van het Salpeterzuur ging men zelfs zo verre, dat de Heer cavanellas, Chirurgus van het St. Lucas Hospitaal, de kleeding van een, aan de geweldigste aansteeking overleden, zieken nam, en, na dat hy dezelve, door Salpeterzuure berookingen, gezuiverd had, geduurende vierëntwintig uuren aantrok, zonder daar van eenig ongemak te bekomen.

Alomme bespeurde men, dat de Salpeterzuure dampen, met de lucht vermengd, in de inademing geen het minste bezwaar veroorzaakten. Zodanig is het niet gelegen met het gewoon Zoutzuur Gaz, noch met het Overzuurde. Beide tasten zy de Ademhaaling te geweldig aan, om ze, in bewoonde vertrekken, zonder gevaar te kunnen verspreiden: waarom men derzelver gebruik bepaalen moet tot die Zaalen, uit welke de zieken naar elders zyn verplaatst.

De manier van den Heer smith is door den Heer queralto verbeterd geworden, naardien hy de ontleeding des Salpeters koud bewerkt, in plaats van verwarming door eene lamp met Wyngeest te gebruiken, gelyk men in Engeland doet, 't geen, zo ras de warmte te groot wordt, geoxygeneerd Stikgaz, 't geen zeer schadelyk is, in de plaats van Salpeterzuur, doet ge-

[p. 349]

booren worden. Dit heeft geen plaats, wanneer men de ingredienten koud, en in kleine hoeveelheden, gebruikt; zynde de warmte, die door de werking van het Zwavelzuur, op het Loogzout des Salpeters, gebooren wordt, voldoende tot dit oogmerk, zonder groot genoeg te kunnen worden, om, door de scheiding der beginzelen van het Salpeterzuur, het gevaarlyk geoxygeneerd Stikgaz te doen gebooren worden. Mogelyk tasten de Salpeterzuure dampen de Longen minder aan, dan andere Zuuren, om dat zy uit dezelfde bestanddeelen, als de Dampkringslucht, zyn te zamen gesteld.

Mogelyk is ook deeze Geest zo werkzaam, in het vernielen der besmettelyke dampen, dewyl hy geen blyvende veerkragtige zelfstandigheid, maar alleen een damp is, die, door de werking der warmtestof, vluchtig geworden, zich, na zyne werkoeling, op alle lichaamen aanzet, in derzelver tusschenruimten indringt, en hunne oppervlakten met een werkzaam Zuur bekleedt, uit zyn aart geschikt om alle de onzichtbaare deeltjes der besmettende stoffe te vernielen.

Hoe het hier mede ook zyn moge, zo is het toch beweezen, dat de berookingen met Salpeterzuur de besmettende stoffe, die door kwaadaartige koortzen wordt voortgebragt, snel verstooren, zonder de werktuigen der Ademhaalinge te beledigen; gelyk ook, dat Spanjen, en mogelyk ook geheel Europa, aan dezelve het geluk verschuldigd is, van bewaard gebleeven te zyn voor de rampen, die jaarlyks een gedeelte van Noord-America zo deerlyk bezoeken.

Byvoegzel van den Redacteur.

De beste wyze, om, zo van de Overzuurde Zoutzuure, als van de Salpeterzuure dampen, gebruik te maaken, is onlangs, door de Geneeskundige Faculteit te Leiden, aan het Gedeputeerd Bestuur van Holland opgegeeven, door hetzelve aan de aan Zee gelegene Municipaliteiten medegedeeld, en in de Nieuwspapieren geplaatst. Zie onder anderen de Rotterdamsche Courant van den 22 Maart 1804.