Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

[p. 678]

Winter-Avondvertellingen van Grootmoeder de Gans, 139 bl.
Gernance, of het vermogen der Jalouzy. Eene Fransche Anecdote. Door Joseph Rosny. Met eene Plaat.
Aphrodite, of de gelukkige wedergevondene Dochter. Een Verdichtsel, gevolgd naar Shakespear, door T. Saint Marcel. Met eene Plaat, 148 bl.
Lotgevallen van Don Carlos en Seraphine; nevens die van Ware-Julio en Zelmire. Uit het Engelsch. Met eene Plaat, 119 bl.
Hans Kyk in de Waereld's Reizen door de vier Waerelddeelen en de Maan. Uit het Hoogduitsch. Met Plaaten, 361 bl. - Allen in 8vo. Te Amsterdam, by G. Roos.

Geschriften voor kleine en grote Kinderen; van het beste soort wel niet; niet leerzaam, niet onderhoudend genoeg; en het laatste zelfs durven wy hen naauwlyks in handen geven. Over ieder dezer boekjes een woord.

1) Grootje de Gans zal wel geen goed, maar toch ook gene schade doen. Onze kinderen zyn (dank zy het reeds zo aanmerklyk verbeterd schoolonderricht, en het groot aantal van goede geschriften voor kinderen!) zo onnozel niet meer, dat zy zich door geesten en tovergeschiedenissen vervaard laten maken, of enig geloof zouden geven aan zodanige beuzelachtige verzinselen; oschoon de zedelessen, vrezen wy, grotendeels zullen verloren gaan door hun onmttig gelach over het ongerymde in deze zedelyke verhalen, die de Vertaler ten onrechte met de Fabelen van esopus en la fontaine schynt te willen vergelyken.

2) Minder onschaadlyk is ons de geschiedenis van Gernance voorgekomen, waarin ons aanstonds de aanmerking in het oog viel, dat op den leeftyd van 24 jaren voor den man en 21 by de vrouw, beiden volkomen uit neiging gehuwd, de hartstogten nog niet genoeg ontwikkeld zyn, zo dat de strengste man voor zyne daaden nog niet verandwoorden kan; en dat het hetzelfde is met eene kunne, van natuure zwak, en geneigd om alle soorten van indrukken te bekomen. Wy willen echter deze Roman daarom geenzinds nog onder de zedenbedervende rangschikken. Gernance wordt het leven verbitterd door de ongegronde verdenking zyner jaloersche echtgenote: een vriend wil haar genezen, en verlokt hem tot uithuizig vermaak; hy wilde het kwaad door het kwaad zelve genezen, en de juloersheid door nieuwe voorwerpen van jaloersheid verdryven. Hy had 'er echter niet op gerekend,

[p. 679]

dat Gernance zyne echtgenote in goeden ernst ongetrouw zou worden; en toen dit het geval werd, was goede raad waarlyk weder duur. Het scheen echter, dat hy den man al spoedig had terug gebragt; doch het nu geliefde voorwerp vermogt daar toe al te veel. Eindlyk gelukte het plan toch: het vrouwtje werd de lieve vriendin van de minnares, die van den minnaar afziet, en met den vriend de herënigde echtgenoten naar huis geleidt in de zoetste verwachtingen.

3) Aphrodite is ene zonderlinge vondelinge; een herder ziet haar in een biezenmandje door de zee op strand werpen; hy voedt haar op. De zoon van den Koning van Rhodus wordt op haar verliefd; en zy is de dochter van den Koning van Creta. Zo wordt 'er dan een gelukkig huwlyk. Dit laatste ontdekt zich toch maar geheel aan het eind der geschiedenis, en, dit spreekt van zelve, juist ter goeder ure. Een zedelyk verhaal is deze geschiedenis wel niet; maar men leest dezelve echter met genoegen.

4) Seraphine vond, door middel van haar hondje, in haar bosch enen halfvermoorden Spaanschen Ridder, die, juist in tyds nog, ontdekt had, dat zyne aanstaande het met haren knecht hield, met een paar jonge heren, die het voor dat dametje opnamen, had geduëlleerd, daarop gevlucht was, en door hem nagezondene moordenaren nu zo deerlyk was toegesteld. Hy genas op haar Kasteel van zyne wonden. En, men zou immers zeggen hoe kwam dit paartje zo byeen! zy zelve had ene soortgelyke geschiedenis. Zy merkte, ook nog juist in tyds, dat haar minnaar hare kamenier wat al te lief had, gaf hem den zak, werd door hem geschaakt, maar toen hy tot geweld kwam, stak zy hem een dolk in 't hart. Het is natuurlyk, dat deze menschen op elkander verlieven; dan, eenmaal bedrogen, wil de schone den nieuwen minnaar beproeven. Hy moet enige maanden in Parys doorbrengen. De Lezer begrypt wel, dat 'er nu over en weder vry wat voorviel, dat stof tot ongerustheid gaf. Don Carlos kon ene ryke Princes, Seraphine den Gouverneur van het Wingewest krygen: doch beiden staan de proef door, en het huwlyk wordt binnen den bepaalden tyd nog voltrokken.

Ware-Julio en Zelmire, (ene ware gebeurtenis, zegt de tytel) minnaar en minnares, lopen met elkander weg, worden door den broeder en voogd van het meisje ingehaald, doch slaan 'er moedig en dapper door, maar raken ongelukkig in handen van rovers. Gelukkig, echter, was het opperhoofd een gewezen knecht van den vader des minnaars; de gelieven behouden het leven, mits zy zich by de bende voegen. In het eerst viel 'er niet te moorden noch te roven, en by het eerste voorval van dien aard redt Julio ene onbekende dame het leven en de eer, (hoe toch iets zo komen kan) juist de beminde van den bozen broeder en voogd. Hy wordt nu wel

[p. 680]

met de andere schelmen gevat; zyn meisje ontvlucht echter; zy bezoekt hem in de gevangenis; begeeft zich daarop naar de aanstaande schoonzuster. En nu voorziet men den afloop. Dan het ging zo vlot toch niet; de heer broeder was onverzoenlyk; eindlyk verliest hy het toch, en verliest 'er zyne aanstaande by; en maakt zichzelven capot; zodat 'er nu - want het is ene ware geschiedenis - een boos mensch minder in de wereld is.

5) Hans Kyk in de Waereld moet een hekelschrift zyn op de verlichting en menschlievendheid der zo geroemde verlichte eeuw. Hier en daar vonden wy trekken van vernuft en een woord op zyn tyd. De geschiedenis, echter, heeft gene waarde; de Schryver wil met geweld aardig zyn, en alles wordt tot in het ongerymde overdreven. - De Reis naar de Maan bleef hy schuldig; en wy voor ons schelden hem die schuld gaarne kwyt. Behalven het reeds gezegde, is het vooral, omdat de Schryver ons schynt te willen beduiden, dat de Christlyke Godsdienst, zo al niet schaadlyk, althands zeer ontbeerlyk is voor het geluk van het menschdom; en dat de hoofdzaak der Religie niet anders wezen moet dan: wees vrolyk en vergenoegd, en zorg dat uw medebroeder dit ook zyn kan - het is, zeggen wy, vooral hierom, dat wy dit boekje lazen met een zeer onaangenaam gevoel. Wy beklagen den man, dle zo denkt; echter willen wy hem horen, wanneer hy met bedaarden ernst zyne gevoelens en de gronden voor dezelve ter neder stelt: maar in ene Roman, - en dan zo maar los weg, zo maar nu en dan met ene machtspreuk, - wy erkennen dat wy daarvan walgen.