Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

J.H. Regenbogen, Oratio de Theologo persecto, habita publice, quum Magistratu Academico abiret, a.d. 1 Junii 1804. Leovardiae, apud D.v.d. Sluis, 1804. 4to.

De Hoogleeraar regenbogen heeft, in deze Akademische Redevoering, eene schets van eenen volmaakten Godgeleerden willen geeven. IIv zegt, by 't slot, dezelve admodum vitiose, dat is zeer slecht, of zeer gebrekkig, voorgesteld te hebben. Of dit nederig compliment alleen zie op de taal, waarvan hy zich heeft bediend, dan wel op de geheele bewerking van deze waarlyk niet gemaklyke stoffe, is moeilyk te raaden. Hoe 't de Redenaar daarmede ook gemeend hebbe, hy zal het ons, vertrouwen wy, uit hoofde van deze bekentenis, niet ten kwaade duiden, wanneer wy, ook

[p. 665]

in beide opzichten, dit Stuk niet vry van gebreken vinden.

Dat zyn schryfstyl niet fraai, en verre af is van zuiver Romeinsch te weezen, daarover willen wy den Heer regenbogen niet bevitten. Hy heeft dit gemeen met andere anderzins roemwaardige Mannen. Maar waarom niet gezorgd, dat zulke lompe taalsouten, als disputax, offunderunt, cum est voor sit, en dergelyken, die men allerwege aantreft, 'er niet insloopen, of, zo het drukfeilen zyn, by het nazien der proeven, staan bleeven? Zulke grove gebreken voegen allerminst in eene Redevoering, by welke eene vrymoedige aanwyzing van de gebreken van anderen het voornaame hoofddoel schynt geweest te zyn. Dit maakt althans derzelver hoofdinhoud uit. De Professor neemt de weegschaal in de hand; hy noemt eenige vereischten van een volmaakten Godgeleerden, zo als hy zich dien voorstelt, en daarna worden dan de beroemdste Mannen in dit vak beoordeeld, en allen, zonder eenige uitzondering, te ligt bevonden. Zyn volmaakten Godgeleerden (perfectus noster wordt hy telkens genoemd) vindt hy zoo min onder de vermaardste Kerkhervormers, en laatere Godgeleerden van den eersten rang, als by de Kerkvaders en Schoolgeleerden. Erasmus, luther, calvyn, de groot, vossius, ernesti hebben, 't geen hy in zynen Godgeleerden vordert, of niet geweeten, of althans niet behoorlyk in acht genomen. Wy hebben ons, onder 't leezen, geduurig verwonderd over den toon, waarop de Redenaar over alle die groote Mannen (scilicet ex cathedra) uitspraak doet. En nu vindt hy zich evenwel, na alle tyden doorgeloopen, en elk zyn deel gegeeven te hebben, niet in staat, om iemand te noemen, die aan zyn ontworpen ideaal beäntwoordt.

Desniettemin bevat deze Redevoering veele goede dingen. Men ziet wel, dat 't den Hoogleeraar niet ontbreekt aan noodige kennis van de weetenschap, die hy openlyk leert, en dat hy onbeschroomd durft uitkomen voor 't geen hy meent op gronden te steunen. Zyne oordeelvelling, over deze en gene gebreken van voornaame Godgeleerden, is niet altyd ongegrond. Men zou dezelve met meer genoegen leezen, wanneer hy 'er meer bescheidenheid by had in acht genomen, en te

[p. 666]

gelyk aan hunne onvergelykelyke bekwaamheden, in den kring, waarin ieder van hun gewerkt heeft, meer recht had laaten wedervaaren. Aanspooringen tot vermyding van misslagen, waartoe zelfs de eerste Geleerden vervallen zyn, verdienen allen los. Men kan ze niet te dikwyls herhaalen. Maar men behoorde die altyd te laaten gepaard gaan met eerbiedige erkentenis van het veel meer goede en boven allen roem verhevene, dat zy vóór ons gedaan hebben, en waarin wy hen slechts te volgen, en dan ook, op hun voetspoor, voort te gaan hebben. Dit zal wel de eenige weg zyn, niet om een volmaakt Godgeleerde te worden: want zoodanig toppunt zal nooit iemand, zoo min in deze, als eenige andere weetenschap, bereiken: maar om het in de Godgeleerdheid zoo ver mogelyk te brengen.