Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

De Zonderlinge. Door August Lafontaine. IIde Deel. Met Platen. Te Haarlem, by F. Bohn. In gr. 8vo. 370 bl.

By de aankondiging van het eerste Deel dezes Werks, verklaarden wy, niet te weten, of het des Schryvers oogmerk was, ons den Zonderling in alles ten voorbeeld te stellen, dan of eindlyk de Held der Geschiedenis, door ondervinding geleerd, ons lessen zou geven van bruikbare levenswysheid: na verklaren wy, dat noch het een noch het ander des Schryvers bedoeling kan geweest zyn, in ons oog; en wy kunnen de Zedeleer van dit Boek niet beter opgeven, dan door het volgend gezegde van den jongen Zonderling af te schryven: ‘Woorden zyn nog bedrieglyker dan daden; ik geloof, uit geen van beiden kan men over een mensch een goed oordeel vellen. Ik geloof dat de goedheid van een hart zich beter laat gevoelen dan doorzien. Het beste hart kan tot gedragingen gedwongen zyn, die... in andere omstandigheden ten minsten.. ondeugden zyn zonden. Ik geloof, wy moeten den mensch niet beöordeelen, maar liefhebben en hem weldoen. Ik weet niet, ik heb

[p. 653]

altyd, wanneer ik aan het beöordeelen ging, gemerkt, dat ik geen maarstaf had, om te meeten.’

Meesterlyk houdt de Schryver het karakter van den Held en ieder voorkomend persoon in deze Geschiedenis vol; meer dan eens perst hy den Lezer tranen uit het oog, en nooit legt men dit Boek ter zyde zonder treffend gevoel voor plicht en eer. Als kenner van het menschelyk hart bevestigt lafontaine ook door deze Roman zynen welgevestigden roem; en de jonge Zonderling, wiens deugd geen oogenblik waakelde, en die de moeijelykste beproevingen doorstond, is voor allen gerechtvaardigd, en aan het eind van dit Deel ten toppunt van zyne wenschen.

Met deze aankondiging zouden wy menen volkomen voldaan te hebben ten opzichte van een Werk, waarvan wel niemand het begin gelezen heeft, zonder zyne nieuwsgierigheid naar het vervolg te voldoen, zodra hy van de uitgave bericht kreeg; ten zy wy beloofd hadden, den Lezer nu ook een of ander staal mede te delen, uit den levensloop van den jongen Zonderling. Wy kunnen toch maar enkele brokken overnemen.

Op zyne reize naar het Pyrmontsche Bad, trof hy twee onbekende Dames aan, die hem zyne bescherming verzochten; waarom hy zich dan ook haren Neef liet noemen. Deze Meisjes waren echter aldaar maar al te wel bekend; dan hy was tegen iedere verzoeking bestand, en dacht waarlyk geen kwaad. By deze Nichtjes vond hy eens een paar jonge losbollen. ‘Foei laat dat!’ riep één van haar. Lodewyk keek om, en zag, dat een der jonge heeren de Juffer op zyn schoot wilde trekken.

‘Laat dat meisje los, myn heer!’ riep Lodewyk op een bevelenden toon.

‘Wat raakt u het meisje?’ andwoordde het jonge mensch lagchende.

‘Gy zyt by my, myn heer!’

‘Dat weet ik.’

‘Laat haar dus los.’

‘Ik wil niet.’

‘Niet?’ riep Lodewyk, ‘myn heer, ga op staande voet het huis uit, of ik smyt 'er u uit.’

‘Hoe? my? het huis uit? Weet gy wel, wien gy voor hebt?’ zeide het jonge mensch, terwyl hy op Lodewyk aan ging.

Lodewyk greep hem by de kleeren, en wilde hem naar de deur slepen; de andere hielp zyn makker, enz.

Den volgenden morgen ontmoetten hem deze snaken in de allee.

‘Wie zyt gy? myn heer!’ vroeg de een, vol grimmigheid.

[p. 654]

Lodewyk bleef gerust staan, en andwoordde: ‘Ik heet Burchhard.’

‘Gy hebt my gisteren beleedigd.’

‘Ik? neen, ik heb u maar de kamer uitgesmeten.’

‘Nu, ter duivel, en heet dat niet iemand beleedigen?’

‘Als gy het zoo begrypt, mynenwege moogt gy het zoo noemen.’

‘Gy zyt my genoegdoening verschuldigd.’

‘Myn heer, ik ben u niets schuldig, uitgenomen de waarschuwing, dat gy de meisjes ongemoeid laat, of dat gy met my te doen hebt.’

‘Goed, ik wil juist met u te doen hebben, gy moogt dan zyn, wie gy wilt. Kom!’

‘Waar heen?’

‘Ginds in het kreupelhout.’

‘Wat zal ik daar?’

‘Met my vechten.’

‘Ik heb u immers reeds gisteren afgeklopt,’ andwoordde Lodewyk met de grootste koelbloedigheid.

‘Myn heer! Kom!’

‘Ik wil niet.’

‘Gy wilt niet? dan verklaar ik u voor een schurk!’

‘Dat moogt gy.’

‘En geef je een knip voor den neus!’

‘En krygt slaag.’

‘Van wie?’

‘Van my.’

‘Myn heer, breng my niet tot het uiterste! kom! of, myn heeren, gy zyt myn getuigen, ik verklaar dit mensch voor den ergsten schurk, die op vier voeten loopt.’

Lodewyk lachte, [en wy moeten om de vier voeten van de schurken daar te lande ook nog eens lachen. Waren de schurken overal zo van den Hemel getekend, dan kon men hen uit den weg gaan!] ‘Gy zyt een gek! Gy zoudt my ook wel voor een olyfant kunnen verklaren, als u dat in den zin kwam; maar ben ik het daarom?’

‘Maar dan,’ riep een ander, ‘raad ik u, myn heer, dat gy het bad ruimt.’

‘Waarom dat?’

‘Omdat wy hier geen schurken dulden.’

‘Gy schynt niet te weten,’ enz. Lodewyk verhaalt nu het geval.

‘Maar dan zyt gy hem ook genoegdoening verschuldigd.’

‘Hy moge 'er zich gerichtelyk over beklagen. Nu laat my gaan!’

‘Niet van de plaats af,’ riep de verbitterde jongeling, ‘niet van de plaats af! Of vraag my plegtig om vergevi g!’

[p. 655]

‘Waarover zal ik u vergeving vragen?’

‘Daarover, dat gy my van de kamer gesmeten hebt.’

‘Daarover? Myn heer, kom eens weer, dan gooi ik 'er u voor de tweedemaal uit, maar dan door het vengster heen.’

Men greep Lodewyk aan; deze maakte zich meester van den degen van een' der Officieren, zette zich met zyn' rug tegen een' boom. ‘Stil,’ zeide hy, ‘de eerste, die zyn hand opligt, is een kind des doods.’ Juist kwam 'er een oud Officier by: ‘Wat gebeurt hier?’ - ‘Myn heer uw Zoon,’ begon 'er een - ‘Is dat uw Zoon?’ zeide Lodewyk, en gaf den degen terug, ‘myn heer, ik neem u tot richter. Uw Zoon beledigt in myn huis een onschuldig meisje, en ik smyt hem, daar hy 'er niet mede wil uitscheiden, de kamer uit. Nu daagt hy my uit, om met hem te vechten. Ik wil niet, en daarop vallen 'er verscheiden te gelyk op my aan. Het is zyn geluk, dat gy juist hier komt.’

De Vader keek zyn' Zoon aan, en deze zweeg, want hy had geen lust om zyn' Vader te zeggen, dat de onschuld van het meisje juist niet zo groot was.

Vervolgends zeide de Vader tot zyn' Zoon: ‘Goed, gy hebt hem nu uitgedaagd; en hy wil niet. Wat wilt gy nu meer hebben? Myn heeren? Hier in de allee? Kent gy de wetten niet? Houdt u hier stil. 'Er zyn immers andere plaatzen, waar dergelyke zaken van eer kunnen afgemaakt worden.’

‘Maar ik zeg u, myn heer,’ hief Lodewyk op nieuws aan, ‘het is geen zaak van eer. 'Er steekt niet voor een oortje eer in; ik ken niets afschuwlykers, dan een onschuldig meisje te beleedigen.’

‘Maar, myn heer, matig u dan ook wat in uwe uitdrukkingen, wanneer gy geen moed hebt om te vechten,’ zeide de oude man.

‘Maar, lieveheer, hoe kan deze zaak eene zaak van eer heeten? Intusschen het zy dan zoo, dan heb ik uw Zoon de kamer uitgesmeeten omdat hy in eene eerevolle zaakbegrepen was.’ enz.

Lodewyk ontving weldra een briefje: ‘'Er is iemand, die zeer dringend verlangt u te spreken. Volg den jongen maar.’ Men bragt hem in een boschje, en daar dwong men hem een degen op.

‘Wat zal ik 'er mede doen?’ vroeg hy nog, toen de beleedigde jonge *** met zyn degen op hem aandrong en hem toeriep: ‘Stel u te weer, Schurk!’ - ‘Straatschender!’ riep Lodewyk, en het leed geen vyf minuten, of hy had het jonge mensch ontwapend. ‘Ellendige straatschender!’ riep hy nog eens. De toekykers staken de hoofden met verbazing te samen. Een Officier zeide hardop: ‘Ik heb nog nooit van myn leven met meer koelbloedigheid en bekwaamheid zien vechten. De duivel kan het niet dapperder doen.’

[p. 656]

‘Straatschender!’ riep Lodewyk voor de derdemaal, ‘wat zou my beletten u te pakken en u aan de dienders in handen te geven?’

‘Aan de dienders? en waarom dat?’ vroeg de Officier.

‘Heeft die ellendeling my niet gedwongen op een menschenmoord los te gaan? als ik my minder op het vechten verstond, zou ik hem dan zoo hebben kunnen sparen, als ik deed? Hoe vol schande moet uw leven zyn, dat gy het op de punt van een degen zet!’

‘Maar, myn heer,’ riep de Officier, ‘gy dwingt hem immers op nieuw om met u te vechten; zoo houdt dan eindlyk uw mond! Waarachtig gy zyt een zonderling mensch, vecht, als de duivel zelf, spreekt, als of gy niet buiten vechten leven kunt, en houdt het tweegevecht voor straatschennis! Hoe! als hy u voor het pistool daagde, myn heer, wat zou u dan uw vechten helpen?’

‘Deze lafbek! voor het pistool?’ zeide Lodewyk met verontwaardiging.

‘Ja!’ riep de jonge *** enz. ‘hier zyn pistolen.’

Lodewyk nam een pistool; met eene bitter lagchende houding zeide hy: ‘ô God! is het nog niet genoeg? En wanneer gy in staat waart 'er my toe te dwingen, dan dwongt gy my tot een' zekeren moord,’ - wyzende op een jong heen en weer gaand boomtje. Hy leide 'er op aan, schoot af, en het boomtje werd door den kogel midden door geschoten, en boog zich als een stroohalm. De Officier sprong hoog in de lucht: ‘Ter duivel, broertje *** laat het blyven, dat mensch legt u ter neer.’ De jonge *** vertrok 'er zyn oogen van; intusschen wilde hy het toch niet wagen, om met dit mensch te schieten. Hy zweeg; Lodewyk stond een oogenblik stil, en zeide daarop: ‘Uw eer bestaat in moorden, de myne in weldoen. Vaar wel!’ zeide hy, en ging daarop langzaam den weg naar het bad terug. enz.

‘Mejuffrouw, de oude Officier heeft my gisteren van u gezegd, dat gy en uwe zuster tot de veile vrouwspersonen behooren. Ik heb dat niet geweten. Ik was uw vriend, maar dat is gedaan, want ik ben geen vriend van hoeren. Adieu, Mejuffer.’