Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

[p. 641]

Liederen voor den Huislyken Godsdienst. Op Choraal-Melodien, by de Protestantsche Gemeenten in Duitschland in gebruik. Onder de Zinspreuk: Psallite Christo. Te Haarlem, by J.L. Augustini, 1804. In gr. 8vo. 48 bl.
Duitsche Choraal-Melodien tot de bovenstaande Liederen. Voor drie Stemmen, en tevens voor het Orgel of Pianoforte. In gr. 8vo. 24 bl.

Het betamelyke, om niet alleen ter eere van God, maar ook van Christus te zingen, - het opwekkende en zaligende dier zielsverhessingen, - het pligtmatige, om zich hierin, als Leden van Christen-huisgezinnen, te verlustigen, en de Kinderen daaraan van jongs af te gewennen, - de geest van laauwheid in deezen, in vergelyking van vroegere dagen, - de voorbeelden van byzondere persoonen, als dat van frederik augustus, Erfprins van Saxen Zeiz, en van onzen beroemden Landgenoot boerhave, als in huislyke Godsdienstoeffeningen veel nuttigs en heilzaams voor de ziele gevonden hebbende; benevens de redenen, welke ter vertraaging hierin, ook met naame in het huislyk Gezang, medewerken: - dit heeft een Gezelschap godvruchtige Christenen aangespoord, tot het neemen eener proeve, om den lust daartoe weder op te wekken, en hunne Medechristenen van 24 Liederen te voorzien, tot dat einde dienstig. Tot het neemen deezer proeve werden zy te meer genoopt, alzo eene voornaame reden van vertraaging in huislyke Godsdienstoeffening, hunnes agtens, gelegen is ‘in het gebrek aan eenen genoegzaamen voorraad van Liederen, geschikt voor ieders vatbaarheid - gepast voor onderscheidene gelegenheden - voorzien van Zangwyzen, die onder het bereik van gemeene Zangers vallen, en echter, door het eenvoudig schoon, algemeen behaagen.’ - Voorts komt hier nog by, dat de in gebruik zynde Psalmen, ook ten aanzien der Wyzen, niet allen even geschikt zyn om in de Huisgezinnen gezongen te worden; 't welk men ook van veeler inhoud zeggen mag - terwyl, in het algemeen, het Choraal boven het Figuraal Muziek de voorrang, tot het bedoelde oogmerk, toekomt.

Om deeze redenen vereenigde zich een klein Gezel-

[p. 642]

schap; en beminnaars van Dicht- en Zangkunde boden elkander over en weder de hand, om de beste Duitsche Melodien, uit eenen grooten voorraad, die voorhanden is, uit te kippen en in orde te stellen, en daarby gepaste Liederen te plaatzen; onder welke 'er voorkomen, die geheel of gedeeltelyk overgenomen zyn, met bewilliging des Drukkers, uit het Werk: u. van salis, Beeldengalery der Heimweekranken^(*). Het Gezelschap wil, 't geen nu het licht ziet, aangemerkt hebben als het begin van een huislyk Gezangboek, 't welk, vindt het byval, naderhand tot meerdere volledigheid zou kunnen gebragt worden - waar toe stoffe noch Melodien zullen ontbreken.

Niet één vers der Liederen, maar geheel zyn dezelve met nooten gedrukt; 't welk een wezenlyk gemak geeft. De Zangwyzen zyn gesteld op den gewoonen Psalmsleutel; doch deeze, zullen zy de rechte werking doen, moeten - naar de zeer juiste aanmerking, in 't Voorbericht geplaatst - stil, zacht en teder, niet luid en sterk uitgevoerd worden; welk laatste by veele Psalmzingers plaats grypt. - Ja waarlyk, dit is wel te beklaagen! want gebeurt het daardoor ook niet dikwerf, dat in veele Protestantsche Vergaderingen, by de openlyke godsdienstige zamenkomsten, niet alleen alle stichting gemist, maar ook het Gezang ondraaglyk wordt voor dezulken, die eenig musicaal gevoel, en stemming voor het zachte en melodieuse, bezitten? Het ware dus zeer te wenschen, dat dit ellendig gebrek meer algemeen verholpen werdt.

Wanneer dit by het zingen der Liederen in agt wordt genomen; wanneer men tevens, onder het zingen, let op den inhoud des Lieds, op den snelleren of traageren gang, welken het, ingevolge daarvan, dient te verkrygen, alzo 'er onderscheid is tusschen den toon des ootmoedigen gebeds en dien der blyde dankzegging enz. - dan zal het niet missen, of deeze Liederen zullen met stichting, en ter onderlinge opwekking, kunnen gezongen worden, en vooral het godsdienstig gevoel verlevendigen by dezulken der Christenen, by welken het hartstogtelyke, in godsdienstige overleggingen en bespiegelingen, de hoofdrol gewoon is te speelen.

(*) Wy hebben van de twee eerste Deelen verslag gedaan, in onze Vad. Letteroef. voor 1803. bl. 307, 664.

[p. 643]

Nevens deeze Gezangen zyn uitgegeeven dezelfde Melodien, doch gezet voor drie Stemmen, en tevens voor het Orgel en Pianoforte - ten einde Harmonie met Melodie kunne vereenigd worden by zulke kunstminnaars, die in staat zyn, door geoeffende muziek-kennis, de waarde des Gezangs te verhoogen. - De Gezangen Choraal-boekjes zyn apart gedrukt, en afzonderlyk te bekomen. In het Voorbericht voor de laatste, vindt men, onder anderen, de herinnering, dat men zich op de authenticiteit der gebezigde Melodien veilig mag verlaaten. Van twee Classieke Choraalboeken is gebruik gemaakt; van dat der Hrn. joh. christoph kuhnau en joh. christ. kittel - ook zyn graun en anderen geraadpleegd: en de Lyst van de Choraalen, naar de Hoogduitsche Opschriften, met opgave van derzelver Maakers, zo verre zy bekend zyn - deeze Lyst overtuigt den Beminnaar der Zangkunst, dat men ten dien opzigte geene ongelukkige keuze gedaan heeft.

Wy wenschen, dat aan de hoop der Uitgeveren, wegens een goed onthaal, moge voldaan worden - ook vooral dat hunne arbeid iets moge bydraagen ter bevordering van goeden en godsdienstigen smaak onder onze Landgenooten; doch daartoe kunnen wy tevens niet nalaaten ons verlangen te betuigen, dat by een' volgenden bundel de Liederen zelve meer kenmerken draagen van goeden dichterlyken smaak. Wy meenen hier niet mede, dat dezelve moeten gesteld zyn in hoogvliegenden trant; dit zou bezyden het oogmerk zyn, waartoe zy uitgegeeven worden: maar een Lied, als eenvoudig, schoon, en vol gevoel, poëtische verdiensten bezittende, zal het oogmerk der waare stichting, en der bevordering van goeden godsdienstigen smaak, veel beter, ook by ongeoeffenden, bereiken, dan eenige rymende Coupletten, die, soms, niets meer dan matige prosa, van die zyde, geheel afsteeken by de waardigheid des onderwerps, 't welk in dezelve bezongen wordt. By al het stichtelyke, 't welk wy onder het leezen aantroffen, zochten wy hier en daar te vergeefs naar dat zachte, doch verheven eenvoudige tevens, 't welk zo veel vermogen bezit om het hart te roeren, te vertederen, en in de stemming te brengen van waaren ootmoed en dankbaarheid.

Naar de onderscheiden godsdienstige begrippen, zullen sommigen der Liederen aan deezen bevallen, ter-

[p. 644]

wyl zy aan anderen niet zullen behaagen. Hoe algemeen bruikbaarder, uit dit oogpunt beschouwd, soortgelyke Liederen gesteld worden, des te algemeener nut kunnen dezelve te wege brengen.

Het Gezelschap voor den aangewenden arbeid bedankende, en daarover den zegen van boven wenschende, besluiten wy deeze aankondiging met de opgave van de opschriften deezer Liederen. 1. Aan God. 2. Aan Jesus. 3. Het woord van God. 4. Morgenzang. 5. Avondzang. 6. Tegen Zorgvuldigheid. 7. Opbeuring. 8. Morgenwekker tot den Arbeid. 9. Toeverzigt. 10. Voor het Eeten. 11. Naa het Eeten. 12. Danklied. 13. Vertrouwen. 14. Geduld. 15. Schuldbelydenis. 16. Hartsbeproeving. 17. Geloofsbede. 18. Rust naa Werken. 19. Wachten. 20. Zucht om heiliging. 21. Lydzaamheid. 22. Huisselyk Genoegen. 23. Rustdag Avond. 24. Sterflykheid.