Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Journaal der Reize van Mr. S.C. Nederburgh, gewezen Commissaris Generaal over Nederlands India, langs Java's Noordoostkust, in 1798, op hooge order gehouden, door de Onderkooplieden te Batavia, W. wardenaar en P.Ph. du Puy, Medereisgenooten. Te Amsterdam, by W. Holtrop, 1804. In gr. 8vo. 151 bl.

De Bezending des Heeren nederburgh na Neérlandsch Indie is, ten tyde der bestemminge, der volbrenginge, en der uitvoeringe, aan veel op- en tegenspraaks onderhevig geweest. Thans vereerd met den Post van Lid in den thans gereörganiseerden Asiatischen Raad, borrelt dat oude op, en laat men niet af, op te haalen, hoe veel schats de Bezending van dien Heer persoonlyk aan den Lande gekost heeft. Hiertoe dient het Stukje, 't welk wy thans aankundigen, en voornaamlyk de voorafgaande Brief des Uitgeevers, waarin het gedrag van dien Heer in het allerongunstigste licht wordt voorgesteld, en wel byzonder zyne, gelyk het genoemd wordt, ‘Bachante Hofreis na Java's Oost-

[p. 637]

kust,’ naa den dood van frykenius ondernomen en volvoerd, ‘om 'er den gebraaden haan te speelen, zonder iets weezenlyks uit te voeren.’

Hadt de Heer nederburgh, ten opzigte van tegen hem uitgegeeven Stukjes, geschreeven: ‘Anecdotes op te zamelen, om 'er eene chronique scandaleuse van te maaken, is eene haatlyke moeite.’ De Uitgeever van dit Stukje wil hier, zonder te vreezen van met den Heere d van lennep, uit wien hy het een en ander hadt aangetoogen, voor een Opzamelaar van schandelyke Anecdotes gehouden te worden, ter voldoening van zyn groot oogmerk, het adstructiver - en instructiver - maaken, naamelyk, van het reeds hier en daar, ten opzigte van de Amptsverrigtingen van Mr. nederburgh, gepubliceerde, niet te onpas brengen het navolgende Dagverhaal ‘der zoo allerpragtigste, voor de O.I. Maatschappy kostbaarste, als in zich zelve nutlooze Reize van den Opper-Commissaris-Generaal langs Java's Noordoostkust. Het onzydig Publiek oordeele, uit dit authentiek stukje, over de merites van het hier boven (in deezen Brieve) ten dien opzigte geavanceerde, en houde ons vry van scandaliseerende oogmerken.’

Aan de Heeren wardenaar en du puy hadt Mr. nederburgh opgedraagen het houden van een Journaal van alles, dat eenigzins merkwaardig is, het welk op deeze Reis zou voorvallen. Dit vinden wy hier met de Bylaagen, waarin alles tot deeze Reis geregeld en bepaald wordt. De Reis nam een aanvang den 12 April 1798, en duurde tot den 19 Sept. diens jaars.

Men zal, met den Uitgeever, dit Tochtjen ‘zo vrolyk en vermaaklyk als kostbaar en allerbrillantst’ mogen noemen. In hoe verre die praal, dat ceremonieel, in die Gewesten voor een Gezaghebber eenigermaate noodig zy, willen wy onbeslist laaten. Alles was pragtig, luisterryk, schitterende, vol blyken van waare of geveinsde onderdaanigheid. Van het weezenlyk volvoerde vinden wy zeer weinig opgetekend. Het Journaal is, schoon van herhaalingen der zelfde eerbetooningen overvloeiende, leezenswaardig, en veelal kort.

De geweezene Gouverneur hartingh schryft in eene nagelaaten Memorie, gelyk wy op eene keerzyde van het blad by den aanvang des Journaals opgetekend vinden, .... Speelende by wylen zodanig den gebraden haan, dat het onverdraaglyk is... den trom en het geschut als

[p. 638]

een jelletje gebruikende.... Voor ons waren alle deezs Gasconades niets; maar daar komt dan nog by eene belachlyke imaginaire verbeelding en trotsche verwaandheid... en dan betaalt gemeenlyk de Compagnie de ballen, dat, God betert! maar al te veel de ondervinding bewaarheid heeft. - Wy leezen daaronder de woorden van nederburgh: Wenschlyk ware het, dat deeze naïve beschryving alleen ten tyde van den braaven en cordaaten Gouverneur hartingh zyne applicatie hadt gevonden!