Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Wiskundig Leerboek door J. Nieuwenhuis, Leeraar der Luthersche Gemeente te Zutphen. Isten Deels 1ste en 2de Stuk. Reekenkunde en Meetkunde. Te Zutphen, by H.C.A. Thieme. In gr. 8vo. 462 bl.

Men zegge niet, weder een Werk over de Wiskunst! gelyk men wel eens, by de ophooping van vertaalde Romans en Tooneelstukken, uitroept, weder eene Roman! weder een Tooneelstuk! Immers, hoe zeer het waar zy, dat 'er, sints de in deze Weetenschap allereerst uitgemunt hebbende Grieksche Schryvers, tot op heden, een schitterende reeks van eerste Vernuften de scherpzinnigheid van hunnen geest tot de samenstelling van Wiskundige Lessen en Leerboeken, met het beste gevolg, gebezigd hebben; niettemin laat deze onuitputtelyke Weetenschap, die zich in een grenzenloozen kring uitbreidt, voor den vlytigen betrachter heurer schoonheeden, altyd gelegenheid om haar

[p. 412]

uit een van zyne voorgangers verschillend standpunt te beschouwen; waarby de trek, waarmede de ziel tot het vinden van waarheeden als gedreeven wordt, tot geen' geringen prikkel verstrekt; aan welken wy het dan ook te danken hebben, dat, schoon 'er reeds voor eenige jaaren geen gebrek aan Wiskundige Leerboeken geweest zy, wy echter, sedert, veele nuttige en voornaame Werken in deze Weetenschap hebben zien in het licht verschynen, welken de studeerende Jeugd zeekerlyk zoude ontbeerd hebben, byaldien derzelver geachte Schryvers van oordeel geweest waren, dat de wyze van beschouwing dezer Weetenschap nu voor altyd door derzelver voorgangers uitgeput ware.

Maar nog bovendien verdient het Werk, dat wy hier, als zeer doorwrocht, onzen Leezeren gerustelyk durven aanpryzen, eene byzondere opmerking, als zynde de uitgebreide grondslag van een geheel vol omen Werk, waarin de geheele Wiskunde in al derzelver deelen ontwikkeld staat te worden; want, daar slegts in dit Eerste Deel de Reken- en Meet-kunde behandeld zyn, zal het volgende Tweede Deel de Algebra en Trigonometrie, het derde de Differentiaal- en Integraal rekening, met toepassing op de hoogere Meetkunde, het vierde de Mechanische en Optische Weetenschappen, en eindelyk het vyfde de Sterrekunde bevatten. Eene onderneeming, die, ingevalle zy in al derzelver volgende afdeelingen even uitvoerig behandeld wordt als in dit eerste Deel, de Boekverzamelingen der Wiskundigen met een in zyne soort uitmuntend Werk zal verryken.

Het oogmerk, 't welk de Schryver met het opstellen van dit Werk gehad heeft, wordt door hem in de Voorrede aangekondigd, als deszelfs voornaamste strekking hebbende om de Hooge en Militaire Schoolen van een Handboek te voorzien, waardoor de studeerende Jeugd voor een groot gedeelte zoude kunnen bevryd worden van den verdrietigen en veel tyds wegneemenden last, om eenen geheelen Cursus, naar de voorgelegde Cahiers der Directeuren, af te schryven. Verscheiden in het vak der Wiskunde ervaaren Mannen hebben den Schryver tot het ontwerpen van dit uitgebreide Plan aangespoord, onder welken de Hooggel. Heer voet, Directeur van 's Lands Artillerie- en Genie-schoolen te Zutphen, gelyk ook de Hoogleeraaren speyert van der lyk, van beeck calkoen, brunings en pleiderer,

[p. 413]

met onderscheiding genoemd worden; welke aandrang den Schryver naar een of ander beroemd Hoogduitsch Wiskundig Leerboek deed omzien, en zyne keus, voor den eersten grondslag der Wiskunde, tot de vertaaling van karsten's Rekenkunde deed bepaalen; welke dan ook in dit Deel de eerste plaats beslaat: doch de slaafsche navolging, onder het bearbeiden van deze taak, moede geworden zynde, besloot de Schryver, de overige deelen der Wiskunde, en al in de eerste plaats de Meetkunde, naar eene door hemzelven gekozene Leerwyze te behandelen, en wel inzonderheid in de Meetkunde den Koninglyken, schoon langeren weg van euclides, dan de verkortende doch min zeekere bypaden van laatere Wiskundigen, in te slaan, om niet, ‘ten gevalle,’ gelyk de Schryver zich al verder in de Voorrede uitdrukt, ‘van doffe en traage verstanden, die toch nooit de Armée der Geleerden versterken zullen, orde, strengheid en schoonheid aan de gemakkelykheid en traagheid van sommige Jongelingen op te offeren, welken, met geene eigene vlyt en lust bezield, de weetenschappen als een handwerk dryven, waar van zy met moeite zo veel leeren, als zy hoogst noodig oordeelen voor hun toekomend bestaan; betreedende dus onwaardig haaren gewyden tempel, dien zy door een onverandwoordelyk gedrag ontluisteren.’

Wy hoopen niet alleen, dat de Schryver door den aftrek van dit Boek aangemoedigd moge worden, om dit zyn groot Plan, tot nut van de vlytige Liefhebbers der Wiskunst, te voltooijen; maar dat hy ook in hetzelve mede opneemen zal de Klootsche Driehoeksmeeting, de Kegelsneden, de Zonnewyzerkunde en wat dies meer is, ten einde dit zyn Wiskundig Leerboek zo volledig te maaken, dat men geene deelen der Wiskunst e'ders behoeve te zoeken. Voords achten wy het noodzaaklyk, in dit geval, schoon wy anders geene aantekening houden van Drukfeilen, welken zelfs den naauwkeurigsten Corrector ontsnappen kunnen, den gebruikeren van dit Werk te verwittigen, dat men op bladz. 62-64 en 65 der Meetkunde overal, voor Pl. II, Plaat III leezen moet, wyl de aldaar bedoelde Figuuren op Plaat III vervolgen.