Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

De Onsterflykheid der Ziel; gevolgd naar het Fransch van Jacques Delille, door J. Immerzeel Junior. Te Amsterdam, by J. Allart. In gr. 8vo. 54 bl.

Reeds daarom is dit Gedicht voorzeker welkom, om dat de Dithyrambe der Ouden waarlyk wel vreemd, althands niet zeer bekend is onder ons; waarom het bericht nopens dit soort van dichtstukken gewis wel verdient niet te worden voorbygezien. Oorspronglyk was zodanig lied by de Grieken een lofzang voor bacchus, en wel zo een onstuimig en zo weinig aan regels gebonden lied, als zich dat verwachten laat by de dronkenschap. De Zanggodin der Dithyrambe beschaafde zich echter in vervolg van tyd, maar bleef toch altyd een soort van Waarzegster, die zich alleen op den gewyden Drievoet horen liet, en eerbiedigde gene andere wet dan die der verrukking, en heeft altyd stoutere beelden en uitdrukkingen dan het Lierdicht of enig ander soort van gezang. Onder de pen van j.b. rousseau verscheen de Dithyrambe in Frankryk, maar niet zo zeer in den onstuimigen smaak der Grieken, als wel met den meer afgemeten toon der Ode. Zo moest ook, naar des Dichters bedoeling, deze Dithyramhe op de Onsterflykheid der Ziel zyn, die wy by deze gelegenheid in het oorspronglyke herlazen met het uitnemendst genoegen, en met welker overbrenging in onze taal, die over het geheel hem zeer wel gelukt is, de Dichter immerzeel enen uitnemenden dienst gedaan heeft aan ons lezend publiek, het welk vooral begerig moet zyn om een Stuk te zien, in vieren-twintig uren, en in zulke omstandigheden vervaardigd,

[p. 394]

door den Franschen Dichter, als waarvan ons de Voorreden bericht doet. Onder het Schrikbewind van robespierre, namentlyk, liep ook delille groot gevaar; en toen de Conventie goedvond het bestaan van God en de Onsterflykheid der Ziel te decreteren, werd hy aangezocht zich dit tydstip ten nutte te maken, door het vervaardigen van een Gedicht op de Onsterslykheid; en hy had deugds en moeds genoeg om dit te doen zonder enige vleijery of ontzach voor de dwinglanden, daar hy den booswicht schrik en den braven vertroosting instort; terwyl het Stuk zelve zich, door vele in het oog lopende schoonheden, een' ieder' van zelve aanpryst.

Wy voelen het moeilyke der overbrenging van zulk een Gedicht; en het is natuurlyk, dat het onzen Landgenoot niet overal gelukt is: hier en daar hinderde ons ene uitdrukking, die wy in het oorspronglyke ook niet vonden. De vadervleugelen van God, b.v. (bl. 10.) wilden ons in het geheel niet bevallen. In meer dan een opzicht, daarenboven, is des Dichters mening door die vadervleugelen niet goed uitgedrukt. Dan liever geven wy ene proeve van de vloeiende overbrenging en de stoutheid van den oorspronglyken Dichter, hetgeen onzen Lezeren voorzeker aangenaam zal wezen, en van de waarde der overbrenging, over het geheel, kan overtuigen.

Hoe haat ik den tiran! van myne kindsche dagen
Vervolgde reeds myn vloek zyn' gouden gloriewagen.

'k Blyf in myne onmagt trots, zyn renzenkracht tot spyt:

'k Had cato myn gezang voor cesar's troon gewyd.

En waarom voor de woede eens dwinglands ook te beven,

Die 't recht uit zyn paleis verbant?

Grenst niet een ander Vaderland,

Tot onzen troost, aan 't eind' van dit ellendig leven?

Zo blyft, daar alles zinkt in 's aardryks ruim gebied,

Alléén de grote ziel van cato onbewogen;

De donder schokt den grond, maar zyne grootheid niet;

Terwyl hy, peinzend, met de Onsterflykheid voor oogen,

Den geest op heldentoon gestemd,

In de eene hand een' dolk, in de andre Plato klemt.

Verbannen kindren van eene overdierbare aarde,
Wat zeg ik? - Franken! neen uw deugd hebb' groter waarde:

Zy houde in 't stormen van 't verbolgen noodlot stand!

Beroofd van eigendom, haardstede en vaderland,

Roept gy den dood niet tot voleinding van uw plagen;
Gy durft met meerder' moed den last van 't leven draagen.
Wie kan uw eedel hart in zo veel druks toch schragen?
ô 't Is de Godsdienst, dien gy 't loon 'er voor moogt vragen:

[p. 395]

 

Hy doet u zalig in uw barre rampwoestyn,

 

Ryk in uwe armoê, vry in uwe ketens zyn,

 

Ja, zelfs den Hemel in uw' donkren kerker lichten.

 

Verr' zy, ô snoodaart! dan uw gruwelyke leer,

 

Die ge, om het samenstel der pligten

 

Met roekelozen vuist te ontwrichten,

 

Op dezen dubblen steun durft stichten:

 

‘Slechts hier daalt straf op 't kwaad, loon op de braafheid neêr.’

 

Neen! hy, die hier niets vreest, hoopt ook geen toekomst meer.

Wy kunnen ons toch niet onthouden om ook hier de afwyking van het oorspronglyke in de laatste regels op te merken, daar delille volstrekt niet spreekt van ene gruwelyke leer, die men op dezen dubbelen steun wilde stichten, en de overzetting daarenboven ons zo duister is, dat wy den zin niet kunnen vatten.

Loin donc, de l'homme impie exécrable maxime,

Qui sur ses deux appuis ébranles le devoir:

Il faut un prix au juste, il faut un frein au crime!

l'Homme sans crainte est aussi sans espoir.

Ses deux appuis behoort alzo duidlyk by le devoir, het samenstel der plichten, zo als immerzeel het overzet, en niet by die gruwelyke leer, waartoe hy het gebragt heeft. Beter dus is hier de naarvolging van tollens, waar van wy straks met een woord melding moeten doen; daar lezen wy dus:

‘Weg 't helsch begrip van hen, die stout de pylers sloopen,

Waarop de deugd haar, zetel stelt,

Wier boos en grynzig hart, voor geen gevoel ooit open,

Geen straf voor de ondeugd wacht, geen loon aan de onschuld spelt!

Hy, die niet vreest, kan ook niet hopen.’

De Heer immerzeel geeft ons in dit stukje meer dan de titel belooft; hy heeft ook delille's naarvolging naar het Engelsch van de Passage du St. Gothard, Poëme par Mme. la duchesse de devonshire, in goede Nederduitsche versen overgebragt, en, met de Aantekeningen, achter dit Dichtstuk gevoegd.