Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

[p. 237]

Vrymoedige en welmeenende Voorstellingen om te kunnen dienen ter overweging van een Ontwerp ter stichting van eene Vee-artzenykundige Schole, in ons Gemeenebest, door Joannes le Francq van Berkhey, der Med. Dr. en Praelector in de Nat. Hist. op 's Lands Universiteit te Leyden, enz. enz. Te Haarlem, by A. Loosjes Pz., 1804. In gr. 8vo. 136 bl.

De Prysvraag, voor eenigen tyd, door de Maatschappy ter bevordering van den Landbouw, te Amsterdam, voorgesteld, omtrent een Plan, naar het welk in ons Gemeenebest, in naarvolging van andere Landen, eene Vee-artzenykundige School konde opgericht worden, heeft den Heer berkhey aangespoord om zyne gedachten deswegen aan gemelde Maatschappy mede te deelen, zonder evenwel, om hem daartoe moveerende redenen, naar de Eeremunte te willen dingen; waaraan dan deze Voorstellingen den oorsprong verschuldigd zyn, in welke de Schryver, volgens zyne eigene opgave, de drie volgende hoofdpointen heeft getracht te ontwikkelen; als eerstelyk: ‘In hoe verre de Ecoles Veterinaires op verscheiden plaatsen van Europa opgericht, inderdaad van zulk een algemeen beproefd nut zyn, ter geneezing van ziekten en kwaalen, zo wel van Paarden, Runderen, Schaapen en andere dieren, als men 'er van opgeeft, met onderzoek van derzelver misbruiken, en tegenoverstelling van het nut.’ - Ten tweeden neemt hy in overweeging: ‘In hoe verre men het nuttige op de Vee-artzeny in ons Vaderland kan toepasselyk maken, en in hoe verre het tegendeel kan plaats hebben.’ - Eindelyk wordt, ter beslissing der Maatschappy, een Ontwerp of Plan voorgesteld, ‘waarna men naar den aart der Natie, de gebruiken van den Boerman, Veehoeder en Landman, het beste minst kostbaarste, en zeer uitvoerlyke Vee-Artzenykundige Scholen in ons Gemeenebest zoude kunnen oprichten,’ enz. het welk wederom in drie afdeelingen gesplitst wordt; als 1^o. ‘hoedanig de gelegendheid van het Weiland, de grondslag en de verdeeling daarvan behoort te zyn; om daar op eene Vee-Artzenykundige Schole op te richten, en wel bizonder in ons Vaderland.’ - 2^o.

[p. 238]

‘Eene voorstelling van het gebouw, de stalling, schuuren en verdere verdeelingen, afzonderingen, noodwendige vertrekken, ter beoeffening der Vee-Artzeny.’ - 3^o. Overweegt de Schryver, ‘hoedanig het bestuur en de uitoeffening der Vee-Artzeny behoorde geregeld te worden, mitsgaders de vermogens, pligten en diensten, die 'er in de verschillende Leeraaren, Handlangers, Stal- en Boeren-Knegten, elk in zyne taak, vereischt worden, en wyders wat een iegelyk hunner te doen staa.’ Laatende hy voorts ‘alle huishoudelyk Bestuur, als buiten zyn bestek liggende, geheel en al berusten;’ waarby hy egter verklaart, ‘des gevergd, wel eenig Ontwerp daaromtrent in zyn denkbeeld te hebben,’ hetgeen, om verschillende redenen, naar zyn gevoelen, zeer aanneemelyk zoude weezen; op welk alles dan nog volgt een zoogenoemd byplan, of voorstel tot eene Fundatie-stichting, om jonge lieden tot de Veterinaire op te leiden; alsmede een soort van Naschrift, ons berichtende, dat de vermelde Maatschappy den Schryver het Honorair Lidmaatschap heeft aangeboden, enz.

Dat de bewerking van de gemelde pointen, hoewel 'er verscheide weetenswaardige en belangryke aanmerkingen in voorkomen, echter op eene langdraadige wyze is geschied, - dat men hier een aantal zaaken moet leezen, die met het behandelde onderwerp niets gemeen hebben, en op zommige van welke vry wat te zeggen zoude vallen, - en dat de Heer berkhey, eindelyk, niet vergeeten heeft, byna om de andere bladzyde, aan zyne talenten, aan zyne bemoeijingen, ja zelfs aan zyne styfhoofdigheid, veele complimenten te maaken; dit zal niemand bevreemden, die met den schryftrant van dien Heer eenigzins van naby bekend is, en welke hem indedaad ook zoo zeer eigen geworden is, dat hy daaromtrent niet meer vatbaar voor verbetering schynt te zyn; waarom wy dan ook alle aanmerkingen van dien aart liefst met stilzwygen voorby gaan, en alleen by het weezenlyke der zaake een weinig zullen blyven stilstaan. Hieromtrent moeten wy dan met een woord zeggen, dat de Heer berkhey geenzins tot den waaren geest van dit gewigtig onderwerp is doorgedrongen. - Datgeene immers, 't welk in het algemeen onder de Vee-artzenykunde begreepen wordt, moet uit twee verschillende oogpunten beschouwd worden; in de eerste plaats als een Tak van Oeconomie, van Landbouw;

[p. 239]

en alsdan heeft men daar onder eigenlyk te verstaan die inlichtingen en voorschriften, welke den Landman, Veehoeder, enz. behoorden gegeeven te worden, zoo wel omtrent al datgeene, 't welk tot de bewaaring van de gezondheid, en dus tot de Hygiene der Dieren, betrekking heeft, als ook ten aanzien van de verkeerde en ongepaste geneeswyzen, ingewortelde vooroordeelen, enz.; welk alles eigenlyk de Staatkundige en Volks Vee-artzenykunde kan genoemd worden: terwyl dezelve daarentegen, in de tweede plaats, moet aangezien worden als eene op zich zelve staande weetenschaplyke kunst, welke, even als de Geneeskunde van het Menschdom, uit verschillende theoretische leerstukken te zamengesteld, op eene regelmaatige wyze moet bestudeerd worden, en dus ook een volledig en geregeld onderwys vordert. Hieruit volgt dan natuurlyk, dat men, in het ontwerpen van eenig plan ter meerdere uitbreiding van het vak der Veeartzenykunde over het geheel, deze byzonderheden vooral behoort in acht te neemen; en dit heeft niet alleen plaats ten opzichte van het onderwys zelve en al wat daar onder begreepen is; maar ook omtrent het onderzoek van de weezenlyke nuttigheid van het oprichten van zoodanige Schoolen verdiende dit onderscheid, en vooral in ons Vaderland, wel in aanmerking genomen te worden; ten minsten schynt het ons een ernstig onderzoek waardig, of zoodanige Schoolen als eene behoefte voor onze Landlieden te beschouwen zyn, en of dezelve met voordeel en goed gevolg in ons Vaderland zouden kunnen daargesteld worden, wanneer ze op dien voet wierden ingericht, (gelyk, onzes bedunkens, moest plaats hebben) dat ze in staat waren aan het doelwit te voldoen, om naamelyk alleen waare Veeartzen te maaken. De Heer berkhey dit echter by het ontwerpen van zyn plan uit het oog verlooren hebbende, en meestal op eene triviale wyze te werk gegaan zynde, kan men te recht zeggen, dat hy wel eenige bouwstoffen, doch op verre na geen gebouw, ja zelfs niet een goed bestek geleverd heeft; het geen wy intusschen door de bekroonde Prysverhandeling van den Heere bennet hoopen vergoed te zien.