Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

[p. 140]

Redenvoering, over den schadelyken, zoo wel als heilzaamen invloed der Verbeeldingskracht op 's menschen volmaaking en gelukzaligheid. Door Johannes Leonardus Wolterbeek. In gr. 8vo. Met de Aantekeningen, 46 bl.

De waardige Amsterdamsche Kerkleeraar by het Genootschap der Hervormden - Man van algemeen erkende kunde, godsvrugt en degelykheid, boven 't vooroordeel verheven, welk nog zommigen tegen de loflyke Bataafsche Maatschappy: Tot Nut van 't Algemeen, voeden, hadt den post van Medebestuurder dier Maatschappye wel willen op zich neemen. In die hoedanigheid als Voorzitter van de jaarlyksche Algemeene Vergaderinge verkozen, opende zyn Eerw. dezelve met eene Redevoering, van welke de titel boven vermeld staat. Over 't geheel genomen kunnen wy omtrent dezelve aanmerken, dat de Redenaar toont, zyns onderwerps volkomen meester te zyn, en uit den voorraad van bedenkingen, welke de ryke stoffe oplevert, de zodanigen te hebben weeten kiezen, die, in zich zelve meest belangryk, voor eene gemengde schaare van duizenden toehoorderen meest berekend waren. Naa vooraf het onderscheid tusschen Verbeeldingskracht en Geheugen te hebben aangeweezen, verdeelt de Eerw. wolterbeek zyn Vertoog in twee Deelen, in welker eerste de schadelykheid, en in het tweede de heilzaamheid voor de volmaaking en gelukzaligheid van den Mensch wordt aangeweezen. Daar de bepaaldheid van ons bestek eene doorsoopende opgave van den inhoud deezer Redevoeringe niet gedoogt, willen wy slegts met de opschriften der bewyzen, door zyn Eerw. aangevoerd, den Leezer bekend maaken. Naa vooraf te hebben aangemerkt, dat de stelling, volgens welke de Verbeeldingskragt op 's menschen volmaaking en gelukzaligheid een schadelyken invloed heeft, niet in haaren oorspronklyken aanleg geldt, dat zy niet tot verderf, maar tot heil, den mensche wierdt geschonken, dat zy dan alleen schadelyk wordt, wanneer zy niet welgesteld, dat is, met laage, onreine, valsche, in plaats van met waare, edele, verhevene voorstellingen verbonden is, en de heerschappy voert over alle vermogens der ziele, in plaats van door Godsdienst en Reden bestuurd te worden -

[p. 141]

naa deeze algemeene, zeer wel geplaatste aanmerking, zyn de bewyzen, voor de schadelykheid der Verbeeldingskragt, hier gebezigd, de volgende: zy maakt den mensche het vorderen in nuttige, voor zyne verëdeling onöntbeerlyke kundigheden, niet alleen zeer zwaar, maar zelfs onmogelyk - zy brengt den mensch op de paden der dwaalinge - zy berooft hem maar al te dikmaals van het gebruik zyner verstandlyke vermogens - zy heeft op zyne weltevredenheid den nadeeligsten invloed. ‘Verbeeldingskracht!’ zegt de Heer wolterbeek, naa deeze bewyzen in 't licht geplaatst te hebben, ‘wat wordt 'er van den mensch, zo gy hem uwen zwymeldrank inschenkt! - In plaats van een heer over zyne neigingen, wordt hy een slaaf van dezelven! in plaats van een bevorderaar, een verstoorder an zyn geluk! - Gy berooft hem van alle die versierselen, waar mede de Vader der menschen hem, zoo rykelyk uitgerust, op deeze waereld deed verschynen; deeze aarde, die een paradys voor hem moest zyn, maakt gy tot de akeligste woestyn! - En wat zal eens van hem, ontwaakt uit die bedwelming, ontdaan van de beguichelingen der zinnelykheid, geplaatst in het alles ontdekkend, onbedriegelyk licht der Eeuwigheid, wat zal dan eens van hem worden!!’

Thans, in de tweede Afdeeling, den heilzaamen invloed der Verbeeldingskragt schetzende, zyn de bewyzen, door den Eerw. wolterbeek daartoe aangevoerd, de volgende: verlichting van het verstand wordt door eene welgestelde, welbestuurde Verbeeldingskracht veel, zeer veel bevorderd - aan de verëdeling van het hart kan zy by uitstek bevorderlyk zyn - zy is het, die den mensch tot de nuttigste bezigheden, tot de grootste daden, tot de heilzaamste inrichtingen ten sterksten aanspoort - om lyden te verzachten en bronnen van vreugde te openen, is zy een zeer geschikt hulpmiddel. Bedenkingen zal de Leezer, in de uitbreiding van deeze stellingen, ontmoeten, die een wysgeerigen geest en menschlievend hart aankondigen. De Aantekeningen, agter de Redevoering geplaatst, dienen zoo tot ophelderinge van deeze en geene gezegden, als ter overwyzinge op Schryvers, die, 't geen de Redenaar slegts ter loops kon aanstippen, uitvoeriger behandelen.

[p. 142]

Hoogagting voor de loflyke Maatschappy hadt den Recensent haare openbaare werkzaamheden des voorgaanden jaars, immers gedeeltelyk, doen bywoonen. Voldaan over de wyze, op welke de Voorzitter zyne taak volvoerde, was hy vooral getroffen van de korte aanspraak, en vooral van het slot daar van, waarmede zyn Eerw. de Vergadering der Afgevaardigden deedt uiteen gaan. Die Aanspraak ook hier gedrukt ontmoetende, kan hy niet nalaaten, dat treffend slot hier af te schryven. ‘Welhaast,’ zoo luidde 's Mans aandoenlyke taal, ‘zullen de meesten uwer deeze Stad verlaaten, en naar de hunnen wederkeeren; - God geleide hen - en zy steeds met hun! - Het scheiden, myne Broeders! - ja! - dat heeft iet onaangenaams in; - dan hoe groot de onderlinge afstand onzer woonplaatsen ook zyn moge, - al scheidt de dood zelfs ons van elkander, - al worden wy na denzelven op zoo veele andere waereldbollen in het onmeetelyk Ryk des Eeuwigen verplaatst, - overäl zyn wy in het huis onzes Vaders; overäl zullen zyne heerlyke werken ons omringen; - overäl kunnen wy, door bevordering van zedelyke volmaaking in anderen en in ons zelven, zyne medeärbeiders zyn. - Ach! dat dit medeärbeiden aan dat groote werk de band zy, die ons allen op het naauwst verëenige!’