Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

[p. 12]

Vervolg der Afgeperste Verdediging van J. Heringa, Eliza'sz. - 116 bl.

Naauwlyks was onze voorige Recensie over de beide Brieven van den Hoogleeraar bonnet, en 't begin der Afgeperste Verdediging van 's Mans Ambtgenoot, gereed, of wy ontvingen dit Vervolg, waarvan wy ons haasten, onzen Leezeren het resultaat mede te deelen.

De Professor heringa verdedigt zich, op denzelfden bescheiden, maar tevens ernstigen, regt mannelyken toon, waarop hy zyne afgevergde verantwoording heeft aangevangen, en weet zich meesterlyk te bezitten, onder het tegenspreeken en wederleggen van de sterkste en grievendste beschuldigingen, die hem zoo fier en stout te laste gelegd zyn.

Zyn Ambtgenoot was begonnen met scherpe aanmerkingen, en geweldige aantygingen, ontleend uit zyne Intree - rede, als Hoogleeraar der Godgeleerdheid, aan de Utrechtsche Academie, 1794, als waarin hy reeds eene eerste proef van zyn karacter, en van zyne denkwyze, en van zynen toeleg zou openbaar gemaakt hebben. Over deze beschuldiging is hy met rede zeer gebelgd, en verdedigt hy zich, door vergelyking van zyne eigene, niet door een of twee, maar door honderden gehoorde en gedrukte woorden, met het haatelyk verslag, dat bonnet 'er van geeft, in dier voege, dat 'er niet veel te zeggen is tegen 't volgende besluit, dat hy 'er uit opmaakt: ‘Prof. bonnet brengt eene valsche beschuldiging tegen heringa in. Prof. bonnet verklaart, dat heringa gezegd heeft, 't geen heringa waarlyk niet heeft gezegd. Prof. bonnet verdraait de woorden van heringa, en haalt 'er gevoelens uit, welken 'er niet in liggen.’ - Niet minder zegevierend is zyn antwoord op 't geen bonnet had te berde gebragt, over zyne denkwyze omtrent 't Leerstuk van 's Heilands driederlei ambt. Men behoeft slechts 's Mans aanmerkingen daarover te leezen, in zyne Verhandeling over de koninglyke waardigheid van Christus; welke aanmerkingen de Hoogl., by wyze van Aanhangsel zyner Verdediging, hier by heeft laaten drukken. - Eer hy voortgaat tot 't afgeperste verhaal, van 't geen tusschen hem en zyne Ambtgenooten is voorgevallen, zegt hy den gryzen

[p. 13]

Professor nog verscheidene dingen, die waarlyk deszelfs handelwyze met zynen, zoo als hy voor lang meende, gevaarlyk dwaalenden broeder, niet in een zeer gunstig licht plaatzen. En nu krygt ook dat voorgevallene, zoo als heringa het hier, op zyne beurt, verhaalt, eene geheel andere gedaante. 't Blykt daar uit, dat de goede Professor rau, zynes ondanks, in dit geschil ingewikkeld geworden, en in 't verhaal van bonnet listiglyk verzweegen is dat deze zyn naam onder de bewuste aanklachte van heringa, by de vier oudste Predikanten, alleen met deze bepaaling gesteld heeft: voor zoo verre my het bovenstaande uit de laatste conversatie gebleken is; - dat 't opgevat ongenoegen en kwaad vermoeden tegen heringa voornaamelyk ontstaan is uit zekere huiverigheid, die hy had laaten blyken, omtrent 't vry algemeen gebruik van eenige woorden en kunsttermen, die niet letterlyk in den Bybel gevonden worden, en met welker aanneeming of verwerping zyne Ambtgenooten oordeelden, dat ook de Bybelsche Leer, die men 'er veelal door uitdrukt en bepaalt, moet staan of vallen; - dat 'er van weêrszyden, en wel voornaamelyk van den kant van bonnet en roijaards, in drift hooge woorden gewisseld zyn, waarby wel iets kan gezegd zyn, dat kwalyk verstaan en niet ten ergsten gemeend is; - dat de vier oudste Predikanten, na heringa gehoord te hebben, de ingebragte beschuldigingen niet gegrond of gewigtig genoeg gevonden hebben, om hem deswegens by den Kerkenraad te verklaagen; - en dat de hoofdbeschuldiging van oneerlykheid en onoprechtheid, waarop 't nu eindelyk neêrkomt, niet is beweezen.

By 't slot, laat heringa, ten bewyze, dat hy geen zwaarigheid maakt, om zyne gevoelens voor de Nederlandsche Hervormde Kerk bloot te leggen, deze zyne vrywillige verbintenis daartoe, met groote letteren, drukken: Indien prof. bonnet zyn theologisch systema verkiest in het licht te geven, zal ik het myne, oogenblikkelyk daar op, laten drukken. ‘Dan kan,’ zegt hy, ‘elk bevoegd oordeelaar beslisschen, wie van ons beiden meer Bybelsch-rechtzinnig, en Formulier-rechtzinnig zy.’ Wy voor ons denken niet, dat de Hoogleeraar bonnet hier toe lust zal hebben, en, hoe gaarne wy anders het Theologisch Systema van heringa zouden wenschen te leezen, zoo

[p. 14]

gelooven wy toch ook, dat het voor zyne rust, en voor die der Nederlandsche Kerk, nuttiger zal zyn, dat men het nu wederzyds by 't geschrevene laate. Maar dan moest zich ook nu geen derde in den twist mengen.