Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

[p. 469]

De misdaad vervolgd door het geweeten; of, de trouwlooze vriend.
Eene waare Geschiedenis.

(Uit het Engelsch.)

Dikmaals bevinden zich de bedryvers van het kwaade buiten staat, om de vrugten hunner euveldaaden te genieten. Het Geweeten, hoewel het voor een poos slaape, ontwaakt en beschuldigt hen, elk oogenblik huns leevens door de herinnering aan hunne schuld vergallende.

De Heer knightley, een Landjonker van geene groote middelen, groot genoeg, evenwel, voor zyne leevenswyze - naardien hy zelden in de hoofdstad kwam, en van de kostbaare vermaaken eens wellustigen leevens een afkeer hadt - was, uit de zuiverste liefde, en eene steeds toeneemende agting, op de kennis van de waardye des voorwerps gegrond, met eene buitenlandsche jonge Juffer in 't huwelyk getreeden, die, als ouderloos, in een Kostschool woonde, niet verre van eenen zyner bloedverwanten, welken hy van tyd tot tyd bezogt. Naardien hy door dit huwelyk zyne bezittingen vermeerderde, noch voordeelige verbintenissen aanging, wierdt hy door zommigen beschuldigd, door anderen bespot. Voor dat alles, egter, vondt hy ryklyke vergoeding in de beminnelyke hoedanigheden en deugden zyner Echtgenoote; die, even als hy, de eerzucht versmaadde, en niets dan de waare genoegens van huislyk geluk bejaagde.

Op zekeren dag, terwyl Mevrouw knightley in een nabuurig veld wandelde, met haar kind van weinige maanden in haare armen, wierdt zy verrast, en in de daad eenigzins ontzet, op het onverwagt ontmoeten van een man in een morzig en gehavend gewaat, met een langen baard, naakte beenen en voeten, wilden opslag van 't oog, en die door de solteringen van een ontstelden geest veel scheen te lyden. Zy deinsde terug, en begon haare schreden te verhaasten, wanneer hy haar toeriep, dat zy niets hadt te vreezen.

‘Ik,’ zeide hy, ‘moet alleen voor my zelven vreezen. Te veel kwaads heb ik reeds gedaan, en te veel daar voor geleeden, om nogmaals eenig leevend schepzel eenig leed te doen. Ik ben ongetrouw geweest omtrent de bevelen van mynen vriend; zyne onschuldige dochter heb ik opgeofferd; en de vertoornde geest van den beleedigden clabrisson volgt my met wraak op de hielen.’

De naam van clabrisson wekte de aandagt van Mevrouw knightley; want het was haare eigen familienaam.

[p. 470]

‘Wat is 'er van clabrisson?’ zeide zy driftig.

‘ô Mevrouw,’ hernam de vreemdeling, ‘de vertelling is droevig! zy is aanstootelyk! zy doet alle de verschrikkingen myns Geweetens ontwaaken! en evenwel vind ik my onwederstandelyk gedrongen, om overal, waar ik koom, daarvan een verhaal te doen. Het schynt alsof ik door de bekentenis van myne misdaad alleen daar voor kan boeten.

Clabrisson was myn vriend. - Voor ongeveer twintig jaaren kwamen wy te zamen van de vaste kust hier te lande. Hy hadt eene zeer aanzienlyke somme gelds by zich, welke hy in eenige onderneemingen van handelbedryf met voordeel gebruikte. Hy hadt eene Vrouw en een Dochtertje. Zyne Vrouw stierf, omtrent twaalf maanden naa onze komst in Engeland: en weinige maanden laater wierdt hy van eene zwaare ongesteldheid aangetast, die zoo spoedig toenam, dat binnen twee dagen zyn toestand hooploos was. In zyn uiterste greep hy myne hand, zoo als ik naast zyne legerstede ongeveinsde traanen stortte.

“Valory,” dus sprak hy, “ik verlaat my op uwe vriendschap. Een vierde gedeelte myner bezittingen bespreek ik u; bestuur het overige voor myn Dochtertje. Niemant is 'er buiten u, wien ik haar kan toevertrouwen; en aan u geef ik haar over, met het volkomenste vertrouwen op uwe eerlykheid.”

Thans berigtte hy my, waar alle zyne bezittingen zich bevonden, teekende een papier, 't welk my een volkomen regt over dezelve gaf, en stierf kort daarnaa.

Geduurende eenigen tyd overlegde ik steeds, hoe ik den wil van mynen waarden overleedenen vriend op de beste wyze zou volbrengen. Ik stelde zyne Dochter onder zulk een opzigt, als voor haare tedere jaaren meest geschikt was, en hield naauwkeurige rekening van de ontvangene goederen, opdat ik den last, my opgedraagen, getrouw en eerlyk mogt volbrengen. Niet lang, egter, leedt het, of de verzoekingen van den Demon des Gouds overweldigden myne zwakke deugd; ik wist, dat ik, zonder eenig gevaar van te zullen ontdekt worden, den geheelen eigendom, my toevertrouwd, my kon toeëigenen, en laaghartig besloot ik daar toe. Ik besteedde myne onschuldige Pupille in een Kostschool ten platten lande, en betaalde voor haar twaalf maanden op hand, voor reden geevende, dat, vermits ik voor eenige maanden buitenslands ging, ik niet gaarne zag, dat de betaaling ten agter bleef, indien ik wat langer, dan myn voorneemen was, van huis bleef. Deeze kleine somme was al wat myns vriends Dochter van haars vaders nalaatenschap ontving. Met het overige begaf ik my na Frankryk, en genoot, etlyke jaaren, de vrugten myner laage trouwloosheid, met weinige kwelling myns geweetens. Doch ten laatste, op zekeren dag de Stad doorwandelende, en voorby het huis, alwaar ik met

[p. 471]

clabrisson 't eerst Kennis had gemaakt, gevoelde ik eene gemoedsknaaging, over de laage wyze, op welke ik het vertrouwen, welk hy in my hadt gesteld, had verraaden, en door de herdenking aan de armoede en elende, aan welke ik, waarschynlyk, zyne Dochter had blootgesteld. Kort daarnaa wierd ik van eene zwaare ziekte aangetast, verzwaard, misschien, en gevaarlyker geworden, door de aandoening myns gemoeds en de knaagingen van myn geweeten. Thans deed ik eene gelofte, de rykdommen, welke ik op eene zoo snoode wyze had verkreegen, te zullen afstaan, en my zelven onder de verpligting te leggen, om het overige myner dagen van brood en water te zullen leeven, tot dat ik het ongelukkig weeskind, welk ik had beroofd, konde ontdekken, en haar vergoeding doen; en, indien ik in dit onderzoek niet slaagde, myne onregtvaardig verkreegene bezittingen tot een godsdienstig oogmerk te zullen aanwenden. Ter volvoeringe van dit ontwerp, plaatste ik alle myne bezittingen, uitgezonderd een klein gedeelte, tot onderhoud van myn elendig leeven noodig, in een Klooster, een van welks Vaders myn Biegtvader was, om aan de beleedigde wettige eigenaaresle te worden terug gegeeven, indien 't my ooit gelukte, haar te ontdekken. Daarop vertrok ik na Engeland, en begaf my, naa myne aankomst aldaar, na het Dorp, alwaar het School geweest was, waarin ik de ongelukkige clara clabrisson had gelaaten; doch die het School hadden opgehouden, waren al voor lang gestorven, en het School was 'er niet meer. Intusschen verstond ik van twee lieden, die veele jaaren in de nabuurschap gewoond hadden, dat zy zich het Weeskind van eenen buitenlander, 't welk aldaar hadt gewoond, zeer wel herinnerden, doch tevens dat het overleeden was. Op dit berigt gaf ik, my aan wanhoop over, en heb zedert door verscheiden landen gezworven, draagende den onduldelyken last van een gekwetst geweeten, waar van ik geene hoop heb te zullen verlost worden.’

Zoo sterk trof dit Verhaal Mevrouw knightley, dat zy zich bezwaarlyk op de been hieldt, en bykans van zich zelve viel.

‘Ik,’ riep zy, ‘ik ben clara clabrisson! Ik wierd ouderloos gelaaten op die wyze als gy hebt beschreeven; doch van 't School zynde genomen, waarin gy my besteed hadt, door eene Dame, die genegenheid voor my hadt opgevat, en zedert na een afgelegenen oord van 't Koninkryk verhuisde, is 't geen wonder, dat gy my niet hebt kunnen ontdekken. Wat het berigt aangaat, 't welk u my voor dood deedt houden, en, ongetwyfeld, u in uwe naaspooringen, om my te vinden, deedt verslappen, dat moet zynen grond gehad hebben in eene misvatting, welke ik niet kan verklaaren. Doch wat my aangaat, laat de vreeze, dat gy aanleiding hebt gegeeven, om my gebrek en elende te doen lyden,

[p. 472]

u niet langer kwellen. Eene weldaadige Voorzienigheid schynt, zints het oogenblik dat gy my hebt verlaaten, te zorgvuldiger over my gewaakt te hebben. Allerwegen heb ik minzaamheid, vriendschap en bescherming gevonden; en thans, gezegend met de liefde van den edelmoedigsten en agtenswaardigsten der Echtgenooten, geniet ik een geluk, waartoe niet slegts het bezit der goederen, van welke gy my beroofd hebt, maar van alle de schatten der waereld, niets kan toevoegen.’

Thans vertoonde Mevrouw knightley eenige kleinigheden, onder andere een klein portret van haaren Vader, 't welk men haar in 't School hadt gelaaten, en zy altyd zorgvuldig hadt bewaard. Valory herkende het terstond, en was overtuigd, dat hy haar hadt gevonden, welke hy zoo lang gezogt hadt.

‘Genadige hemel!’ riep hy, vallende op zyne knieen, terwyl de traanen langs zyne kaaken biggelden, ‘uwe weldaadigheid heeft goedertierenlyk my van den last myns lydens bevryd; gy hebt myn berouw beloond, door my de gelegenheid tot het doen van vergoedinge te verleenen!’

Thans bragt Mevrouw knightley valory by haaren Echtgenoot; en het leedt niet lang, of hy ontboodt haare vaderlyke nalaatenschap uit het Klooster, waarin dezelve ter bewaaringe gesteld was. Met moeite liet hy zich overhaalen om het aandeel te ontvangen, door zynen vriend clabrisson hem besproken; een groot gedeelte daarvan besteedde hy tot weldaadige oogmerken. Eerlang keerde hy na Frankryk terug, en sleet het overschot zyner dagen in het Klooster, aan 't welk hy de goederen hadt gemaakt, indien hy het beroofde Weeskind niet mogt gevonden hebben.