Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

[p. 621]

Agatha, of de Engelsche Non. Eene hedendaagsche Fransche Kloostergeschiedenis. Uit het Engelsch. In III Deelen. Met Plaaten. Te Rotterdam, by C. van den Dries en Zoon. In 8vo. Te zamen 929 bl.

Ene Kloostergeschiedenis, die zich onderscheidt van die allen, welke ons nog ooit ter hand kwamen, en die wy daarom byna ene Verdediging van de Kloostergelofte en den dwang tot het Klooster zouden noemen. De Fransche Omwenteling komt hier natuurlyk voor in het allerongunstigst licht; onze agatha is toch geenzinds een meisje, dat naar hare verlossing uit het Klooster snakte, en het Klooster was ook zo allerliefst, als wy 'er ons nog ooit een voorstelden, en de verlossing geschiedde op zulk ene wyze, dat zelfs de meest verliefde Nonnen zodanig ene wel mogen afbidden. Waren nu alle de Kloosters zo als het hier beschrevene, en alle de Nonnen zo als Zuster agatha, dan zouden wy ons nog wel bedroeven moeten over de menschlyke verblinding, die, ter eere Gods! zulke onnatuurlyke en onverbreekbare kluisters heeft uitgedacht, maar intusschen de Kloosters alleen maar verbeterd en geenzinds vernietigd wenschen, en verbaasd staan over de onbegryplyke verdwazing en ondankbare woede, waarmede men by de reeds genoemde Omwenteling zulke nuttige inrichtingen vernielde, en onschuldige weldadige schepseltjes aan de uiterste ellende ten proije gaf. Intusschen geloven wy, dat deze en soortgelyke agatha's schepsels der verbeelding zyn, en kunnen ons naauwlyks opdringen, dat ooit zulk ene beminlyke en beminde Dochter, op zodanig ene wyze, in een Klooster kwam, noch ook, zo verliefd als zy in goeden ernst was, zich in hetzelve zo zou kunnen houden. Wy vinden hier het Klooster in een veel te gunstig licht, en by deze jonge, schone en verliefde Non, ene grootheid van ziel, die zeer overdreven is; terwyl wy hartlyk wenschen, zo tot eer der menschlykheid als van het gezond verstand, dat dit verhaal niets meer zy dan een verdichtsel. Het komt ons ook zeer waarschynlyk voor, dat deze Geschiedenis niet zo zeer, althands niet geheel en alleen, is uitgedacht om de liefhebbers van treurige liefdesgeschiedenissen een aangenaam uur te geven, maar vooral om met de zwartste kleuren te tekenen, hetgeen ieder gevoelig hart nog altyd als iets goeds beschouwde by de Fransche Omwenteling, het verbreken namentlyk der yzeren banden, waardoor Dweepzucht en Eigenbaat, onder den schyn van Godsdienst, zo vele onschuldige slachtoffers geketend hield, en het wedergeven van zo

[p. 622]

vele van liefde smachtende Juffertjes aan hare aanbidders: waarom dan ook deze agatha zelfs gedwongen wordt tot het Klooster, maar daarin leeft als een Engel; terwyl iedere Non, die met welgevallen het omverwerpen der Kloostermuren zag, moest voorkomen als zodanig een Dametje, waarvoor alleen de overgegeven lichtmis, maar geen sentimenteel roman-lezer, iets gevoelen kan.

Agatha was de énige Dochter van schatryke Ouders, die wel in vroegere jaren, maar nu althands al in lang niet meer, naar ene Dochter verlangd hadden: trouwens, Grootmama had haren Man (enen Echtbreker) doen vermoorden, en haar wroegend geweten bevredigd door de gelofte, dat hare Dochter ene Non zou worden. Doch deze Dochter, niet wetende welk ene gewichtige reden hare Moeder had om haar tot het Klooster te dwingen, was doorgegaan met een Engelsch Heer. Lange jaren was de oude Dame onverzoenlyk; doch op haar doodbed werd de verzoening getroffen, en de belofte afgeperst, dat, zo 'er by geval nu nog een Kleintje, en wel ene Dochter, kwam, deze voor de zonde van Moeder en Grootmoeder zou boeten. Ziet daar dus - want wat doet men niet om den zegen ener Moeder, en hoe heilig is de belofte aan ene stervende! - den Kloosterdwang gewettigd. Nu werd de opvoeding van agatha zo ingericht, dat zy de wereld in het geheel niet, en de menschen niet dan van ene zeer ongunstige zyde, leerde kennen; doch hare waarlyk brave Ouders spaarden niets om haar te vormen en te bekwamen tot dat alles, hetwelk, in hare toekomende afzondering, het leven veraangenamen kon. Hun plan mislukte toch; zy hadden, terwyl zy naar Frankryk reisden om enige nodige schikkingen te maken, hare Dochter aan ene waarde Vriendinne toevertrouwd, by welkers lyk agatha intusschen, en dus voorzeker op ene wyze, die den diepsten indruk maken moest, den waardigsten man voor haar hart leert kennen, hoogachten en vuurig beminnen, enz. Dan de beminlyke Schone, van alles onderricht, schikt zich naar hare Ouders; en wat de Minnaar moge aanvoeren, zy blyft het beste Kind. Het voor haar gekozene Klooster was voortreflyk: zy vond in de Abtdisse ene wyze, brave, tedere Moeder; voords lieve Vriendinnen; hare Ouders kochten in die streek een Landgoed, bezochten haar gedurig, en stelden haar in staat tot ieder haar geöorloofd genot. Haar hart geraakte hier volkomen in rust, en zy bevredigde hier hare neiging tot weldadigheid zo dagelyks en overvloedig, dat zy de afgod was van een' ieder', in die landstreek, en by den naam van de Engelin van Auvergne overal geroemd was. Doch waar is bestendig geluk! De Revolutie dreigde den Adel; dus moes-

[p. 623]

ten hare Ouders vluchten; en schoon men reeds het lot der Kloosters vooruitzag, zy moesten agatha (nu Zuster constance) achterlaten, die, zo zy ene veilige schuilplaats vonden, als het gevaar dringend werd, zich by hun zou voegen. Gelukkig toch dat dit mislukte; want deze werden slachtoffers der Omwenteling, en, by de verwoesting van het Klooster, ontkwam agatha, welker Minnaar natuurlyk by zulk een gevaar by de hand was; en zy komt met hem, per varios casus et tot discrimina rerum, te veel om hier aan te stippen, eindlyk in Engeland. Hare Gelofte bleef haar echter heilig, en, wat de Minnaar ook beproefde, zy bleef ene Non, maar ene recht gelukkige Non; zy vond hare Abtdisse en Vriendinnen, herkreeg nog genoeg van het ouderlyk goed om overvloed te hebben, en het gelukte haar, den altyd geliefden Minnaar gehuwd te zien aan ene waarde, reeds vroeg op hem verliefde Vriendin; daar leeft zy nu, afgodisch bemind van de Kinderen uit dien Echt (de Ouders stierven reeds vroeg) en van alle hare Vrienden. ‘Schryf, myn Vriend!’ zo eindigt dit Werk, ‘heeft zy tot den geen gezegd, die dezelve byna onder haar oog afschetste; schryf myne treurige geschiedenis; en dewyl gy het wilt doen, breng dezelve onder het oog van het algemeen. Zoo zy aan jonge lieden leert, dat de zegepraal op ons zelven, hoe moeilyk die ons toeschyne, echter byna nooit de waare kragten te boven gaat, die wy in het werk stellen om dien te verkrygen, en dat die dikwyls [niet altyd?] haare belooning met zich brengt; zoo zy hun leert, en hun niet alleen, maar aan allen, tot wier kennis dezelve zal koomen, dat 'er weinig beproevingen zyn, hoe sterk zy zelfs ook mogen wezen, of men kan dezelve met behulp van den Godsdienst en het getuigenis van een zuiver geweeten verdraagen; zoo dit de vrucht is, die men 'er van kan trekken, en het goed, dat dezelve doen kan .... zal uwe Agatha niet vruchtloos geleefd, niet vruchtloos geleeden hebben.’

Na al het gezegde vordert echter onze onpartydigheid, dat wy 'er byvoegen, dat deze Roman zich met genoegen laat lezen. De geschiedenis is wel een weinig gerekt, maar toch doorgaans onderhoudend; en vele invoegsels, die wy by de opgave van het hoofdbeloop niet konden aanstippen, zyn waarlyk treffende. 'Er is ook niets in, dat de zedelykheid enigzinds kwetst, maar zeer veel daarentegen, dat het hart tot weldadigheid en deugd stemmen kan; en styl en taal zyn ook in de overzetting van dien aard, dat ons nergens iets voorkwam, dat ons juist byzonder hinderde.