Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

[p. 553]

Grondbeginzelen der Proef-ondervindelyke Natuurkunde. Door A. van Bemmelen, A.L.M. Phil. Doctor, Lector in de Wiskunde, enz. IIden Deels 2de Stuk. In 's Hage, by I. van Cleef. In gr. 8vo. 205 bl.

Dit gedeelte der Natuurkundige Grondbeginzelen van den kundigen van bemmelen bevat het vierde en vyfde Boek derzelve, handelende over de luchtvormige vloeistoffen, en over de warmtestof. Het weetenswaardigste, 't geen, door den onvermoeiden arbeid der hedendaagsche Wysgeeren en Scheikundigen, aangaande deeze zaaken, ter onzer kennisse is gekomen, vindt men, in dit stuk, zeer beknopt, doch teffens met groote naauwkeurigheid, byeenverzameld; doch op zulk eene wyze, gelyk natuurlyk uit den aard van korte stellingen volgt, dat men 'er bezwaarlyk een geregeld uittrekzel van zou kunnen maaken. Wy zullen hierom, tot eene proeve van het geheel, iets uit het Werk overneemen: waartoe ons niet ongeschikt is voorgekomen het volgend bericht, aangaande twee niet zeer bekende Eudiometers, of meters van de betrekkelyke zuiverheid en gezondheid des Dampkrings, op verschillende plaatzen.

‘Eudiometer van morveau. - Deeze Eudiometer is gegrond op de verwandschap der levenslucht met de zwavellever. Dezelve bestaat uit een glazen retortje, dat zo gekromd is, dat de bol een rechten hoek met de pyp maakt. Na dat men in den bol eenige stukjes drooge zwavellever, uit potas bereid, gedaan, en het retortje geheel met dampkringslucht gevuld heeft, plaatst men de pyp in eene andere glazen pyp, waar in de eerste wel luchtdigt sluit, en die, in een vat met water, onder de oppervlakte van 't water geplaatst is. De zwavellever vervolgens door de vlam eener kaars heet maakende, wordt de levenslucht door dezelve opgenomen, en de vermindering aangetoond door het water, dat in de retort opklimt. Gren N. Journ. ʒ 3 B. pl. 6.

Deeze Eudiometer overtreft alle anderen, om dat dezelve spoediger werking heeft, en de zwavellever de levenslucht volkomen afscheidt. Alleen kan men

[p. 554]

aanmerken, dat men hier geen ander bewys van de volkomen afscheiding der levenslucht heeft, dan alleen, dat men verder geene vermindering gewaar wordt; het welk dus altyd nog eenige onzekerheid overlaat.’

‘Eudiometer van seguin. - Deeze Eudiometer is gegrond op de verwandschap der levenslucht met den Phosphorus. Dezelve bestaat uit eene glazen buis van 1 duim middellyn en 7 a 8 duim hoogte, die met kwik gevuld wordt, en waarin men een stukjen Phosphorus doet opgaan. De buis vervolgens met lucht gevuld zynde, steekt men den Phosphorus, door eene gloeijende kool daarby te houden, in brand; en na dat de lucht koud geworden is, doet men dezelve in een wel verdeeld klokjen overgaan, en meet hoeveel 'er nog overgebleeven is.

Aanm. Men moet echter van deeze verminderde lucht nog 1/40 aftrekken, om de juiste vermindering te hebben, wyl de Phosphorus in de stiklucht opgelost wordende, den luchtvormigen staat aanneemt, en dus de ruimte vergroot.

Deeze Eudiometer overtreft den voorigen, door dat men, in de proefneeming, een duidelyk teken heeft van de volkomen oplossing der levenslucht, wyl men na het ophouden der branding altoos beproeven kan, of de Phosphorus nog branden wil. Daarenboven wordt de proefneeming binnen weinig uuren volbragt, en dezelve is ontheven van alle onregelmaatigheden der vochtigheid.’