Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

De Zonderlinge. Door August Lafontaine. Iste Deel. Met Plaaten. Te Haarlem, by F. Bohn, 1803. In gr. 8vo. 358 bl.

Ook dit Geschrift doet eer aan dezen uitmuntenden Schryver, en gaf ons ene aangename uitspanning en meer dan een genoeglyk uur. De Vader van den held is reeds zonderling genoeg; en wy pasten den tytel op hem toe, by

[p. 443]

het lezen der eerste bladzyden; doch ontdekten spoedig, dat eigenlyk zyn Zoon bedoeld werd. De arme burchhard werd een door en door eerlyk, uitmuntend man, en kreeg aanzienlyke schatten, trouwde de dochter der enige vriendin en weldoenster zyner vroegere jeugd, en leefde volmaakt op zich zelven, van allen onafhanglyk, naar zyne beginselen. Hy verachtte de menschen, zonder hard tegen hen te zyn. Men moet goed doen, zeide hy lagchend, om gelukkig te wezen. Maar de menschen verdienen niet, dat men om hunnen wil een vinger verroert. Dit had hem de ondervinding geleerd. En dat zulk een man zynen Zoon tot enen rechten Zonderling opvoedde, spreekt van zelven. Wat heb ik noodig om gelukkig te zyn? zeide hy: een gezonde maag om te leven, een huis, een rok, een wyf, een vriend - en by een wyf ook dezen niet eens, - en dan vrede met zich zelven. Dit is alles, zeide hy. Een goede maag! dezen hebben alle wilden; laat hem ook zoo leven, en ook hy zal er een hebben en gezondheid 'er by. Genoeg brood! dat heeft hy meer dan hy behoeft. Huis, rok? ook dat. Hy moet zich maar aan alles gewennen, en dat zal hy. De verwenschte narrenpotzen, die knopen en gespen en strikken, maken het hart koud en zitten onschikkelyk. Men moet ze hem van zyn jeugd af aan belagchelyk maken. Een wyf? Nu daarvoor mag hy zelfs zorgen. Wanneer zyn hart wel geplaatst is, dan zullen zy hem niet om den tuin leiden, en des noods, in geval men hem om den tuin leidt, dan kan hy zich laten scheiden. - Vrede met zichzelven! dat is de hoofdzaak. En hoe nu daar mee? Heb ik vrede met my zelven? Zoo tamelyk, ja! Hoe ben ik daar aan gekomen? Wel, ik doe geen kwaad, dat is een, - en ook veel goed? Ja, dat is het rechte; en dus een goed hart! Welwillendheid! - Ook vrede met anderen! - en dat is niet mogelyk. Eindlyk vond hy het. Het beste middel, om de kwellingen, die de een den anderen veroorzaakt, te ontwyken, scheen burchhard toe, daarin te bestaan, om lodewyk een geheel onwrikbare onverschilligheid jegens de meningen der menschen in te boezemen. Hy zette zyn opvoedingsplan met geweld door, en had een schrander, braaf en gelukkig leerling; dus zien wy zynen lodewyk reeds als kind, daarna als jongeling, als minnaar, en op zyne reizen, geheel zonderling, dikwils in het oog der wereld hoogst belachlyk, maar in het oog van den lezer, die hem kent, altyd achtingswaardig en beminnelyk: en laten hem, in schyn schuldig aan verleiding van meer dan ene schoonheid, maar indedaad volkomen zuiver, en de beschermer der onschuld, en der ongelukkig gevallenen, door zyne geliefde rose miskend, en met haar overhoop, nu wederom in het landhuis van zynen Vader, daar hy de vormer en weldoener der

[p. 444]

jeugd, en der gehele omliggende landstreek is. - Dit zy voor ditmaal genoeg van ene Roman, die zeer onderhoudend en leerzaam is, doch waar van ons het eigenlyk doel nog verborgen bleef; of, namentlyk, des Schryvers oogmerk is, ons dezen Zonderling in alles ten voorbeeld te stellen, en alzo alleen onze zeden en gewoonten te gispen, dan of eindlyk de held der geschiedenis, door ondervinding geleerd, ons lessen zal geven van bruikbare levenswysheid. Waarom wy dan ook het vervolg met verlangen te gemoet zien, en tot de aankondiging van een volgend Deel het geven van enige stalen uit het leven van den jongen Zonderling uitstellen, en alleen, tot vermaak van onze Lezers, een toneeltje uit het leven van den ouden, Vader en Opvoeder, willen afschryven. Hy reed de Stad in, daar hy geboren was, en waar hy vernomen had, dat de enige vriendin en weldoenster zyner jeugd nu in kommerlyke omstandigheden leefde. ‘Op eens bevond hy zich op den stoep van het huis, waar zyne moeder gewoond had. Werktuigelyk hadden zyne voeten hem hier gebragt. Hy bekeek de deur, opende ze, al lagchende; en de klank van de bel klonk hem welluidend in het oor; deze was hem als de vertrouwelyke en bekende stem van een oud vriend. Hy stootte nog eens met zyn stok aan de bel, waar op de deur van de kamer open ging, en een jong aardig meisje 'er het hoofd buiten stak, en vroeg: “wie is daar?”

“Ik!” antwoordde burchhard, als of men hem reeds kennen moest, en trad aanstonds het vertrek in, waar hy eene dikke, en voor hare jaren nog recht knappe vrouw, die waarschynlyk de moeder van het meisje zyn zou, aan de tafel zag zitten en een pannekoek eten. De vrouw kwam naar hem toe, terwyl burchhard lagchende zeide: “vergeef my. Mevrouw, dat ik zoo recht toe ga. Dit huis, dit vertrek is my zoo dierbaar!” Zyne blikken vlogen van den eenen kant naar den anderen; hy herkende het behangsel en den grooten kagchel nog. Met een vrolyken lach zeide hy: “daar was altyd myn zitplaats,” en zettede zich in den hoek van een vengsterraam neer, terwyl de beide vrouwen steeds met een beangste verwondering staan bleven in de houding, waarin zy hem by het inkomen ontvingen, doende niets dan elkander van tyd tot tyd aankyken.

“Myn gedrag bevreemt u, lief moedertje,” vong burchhard aan. “Maar ik heb nog een verzoek, waarover gy u nog meer verwonderen zult: laat my dezen avond by u eten! Maar hier moet ik zitten!” En nu schoof hy zyne stoel tusschen de moeder en dochter in. Dezen werden hoe langer hoe beangstiger, zoodat de dochter zich half achter haar

[p. 445]

moeder verschool. “Maar wie zyt gy dan?” vroeg de moeder eindelyk een weinig verdrietig.

“In dit huis ben ik geboren; mogelyk kent gy myn naam wel, ik heet burchhard.”

“Doch niet lodewyk?” enz. Het ontdekt zich, de moeder is juist de vriendin, die hy zocht; dit gaf een aandoenlyk ogenblik.

“Hoor,” zeide burchhard, na een stilzwygen van een paar minuten, “hoor, nicht hansje: men vindt zoo zelden menschen, die men lief heeft, en u heb ik zoo van harten lief; hoor, word myn vrouw!” De nicht lachte, en meende dat haar neef niet wel by zyn zinnen was. “Wat, niet by myn zinnen? zeide burchhard; ik ben een man van veertig, en gy byna een vrouw van vyftig jaren; in dien leeftyd, nicht, kan de dankbaarheid wel een huwelyk sluiten!” “Neen, neef; ik heb myn man zaliger beloofd, dat ik altyd weduwe zou blyven.” “Potzen, nicht, wat raakt een handvol aarde uw trouwen?” “Neen, neef, daar kan niets van worden! Maar kyk eens, hoe myn dochter al lacht. Ik ben een oude vrouw.” De dochter lachte werklyk een weinig. “'Er kan dus niets van worden, nicht; is dat ernst?” Zy gaf 'er hem de hand op. “Hoor, geef my dan uwe dochter, als die kleine wil.” De dochter bloosde haar geheel aanzicht over, terwyl de moeder al lagchende zeide: “Maar, neef, gy kent myn hansje niet!”

“Ik zal haar wel leeren kennen, wanneer zy myn vrouw is; en de dochter van een goede moeder kan niet kwaad zyn. Nu wat zegt ge?” “Ik heb 'er niets tegen; maar” “- Wat al bedenkingen! Hoor eens, hansje! Ik ben een eerlyk man, die het zeer goed meent, en die niet in staat is zyne vyanden eenig leed te doen; ook geloof ik dat myn harssenen op de rechte plaats zitten; ik ben gezond als een visch; gy ziet hoe 'er myn gezicht uitziet; en kyk, dit is myn gestalte!” draaijende zich voor hansje langzaam in het rond, die hem met een gestolen blik aanzag. “Ook heb ik vermogen genoeg, om u ryklyk te onderhouden. Nu kent gy my; het overige zyn grillen. Wilt gy myn vrouw worden?”

Hansje antwoordde geen enkele syllabe. “Nu, zeg ja of neen! of moet ik nog wachten? Hoe is het?”

“Nog wachten!” stamelde het arme meisje.

“Dus nog wachten?” zeide burchhard, en zette zich nevens haar op een stoel. “Hoor, lief kind, waar op wachten? Wyzer word ik in vier weken niet, ook niet beter, gezonder ook niet, en vast niet jonger en aardiger! Waar op dus wachten? Kind, hebt gy misschien een vryer; spreek dan! zoo geef ik u een uitzet van tien of twintig

[p. 446]

duizend daalders, en dan moet uw moeder my nemen, want een van u beiden moet! Zeg, hebt gy een vryer?”

“Neen, waarlyk niet!”

“Nu, zoo zeg toch eindelyk ja!”

“Maar, neef, men moet toch eenige dagen tyd hebben. Waar lykt dit dan toch na! Alle menschen nemen toch een veertien dagen beraad!”

“Ho, ho! lieve nicht, dat is niet waar! By voorbeeld de Irokezen, de Paraguays, de Brasilianen, de Bedouinen en honderd andere volken zouden binnen dien tyd reeds de verlooving, bruiloft, en de gansche santenkraam gevierd hebben, en ik ben nog niet eens aan het jawoord. Wilt gy my hebben? ja! het licht maar uitgeblazen, en zy zyn vrouw en man, zoo gaat het daar, en zoo hoort het ook! Het overige zyn wissewasjes. Nu, hansje, wilt gy my hebben?”

Na wat talmen, weigeren en maken van bedenkingen kwam eindelyk het jawoord van hansjes lippen,’ enz.

En zo voordvarende was deze burchhard in alies; huis en heerlykheid was den volgenden dag gekocht, en zyne jonge vrouw lag in zyne armen. Op de bedenking: wat zullen 'er de menschen van zeggen? was zyn andwoord gereed: hier zullen wy 'er niet veel van hooren; en als hy toegaf, dat de gehele wereld anders handelde, beweerde hy tevens, dat de gehele wereld tegen alle reden aan handelde, en ging zynen gang; geen wonder dat hy echter al spoedig een briefje in de Kerk moest doen opgeven, onder de voorbiddingen, van dezen inhoud: Een bezitter van landgoederen in de nabuurschap bidt God, hem het geduld te geven, om de narren te verdragen, die hem met hunne dwaasheid en laster lastig zyn. - Dan onze Lezer heeft tot een proefje genoeg.