Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

De Kunst, om een goed Meisjen, ene goede Echtgenote, Moeder en Huisvrouw te worden. Een Handboek, voor huwbare Dochters Echtgenoten en Moeders. Door J.L. Ewald. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Haarlem, by F. Bonn. In gr. 8vo. Iste Deel 210 bl. IIde Deel 162 bl.

Zachte ernst en stille waarde! - Het gewaad eenvouwig, maar niet zonder smaak, zindelyk, zonder opgesmukt te wezen, keurigheid in plaats van ydle praal; - over het geheel bekoorlyk, door de uitdrukking der welwillendheid, ener zachte, deelnemende menschlykheid - zo wenscht zich ewald zyne Lezeressen, zo wil hy haar vormen, en het zyn ook de charactertrekken van dit zyn boek. De verdienstlyke Schryver is reeds door velen zyner schriften op zulk ene wyze onder ons bekend, dat zyn naam alleen genoegzaam overtuigt, dat ook dit werkje lezenswaardig zyn moet; en de naam van a. simons onder de Voorreden is ene voldoende waarborg, dat het Hollandsch gewaad deszelfs bevalligheden in het geheel niet nadelig is. Wat het boek geven zal, zegt de tytel reeds; en na de aandachtige lezing (en die gaf ons menig genoeglyk ogenblik) twyselen wy geenzins, of menig deugdzaam en verstandig Jongeling zou zyne Aanstaande gaarne uit de handen van dezen Schryver ontvangen, en menig Vader zyne Dochter, ja menig Man zyne

[p. 357]

Echtgenote gaarne by hem enen geruimen tyd nog ter school zenden. Dan, hetgeen meer nog afdoet, wy vertrouwen, vele beminnelyke Lezeressen zouden, uit eigene beweging, hem gaarne horen, en zich overgeven aan zyne leiding; hy heeft haar hart gewonnen, en zy schenken hem haar volkomen vertrouwen, kiezen hem tot raadgever en vriend; en daar zy zynen persoonlyken omgang missen moeten, zo willen zy door dit zyn boek, het welk haar vertrouwde, haar daaglyks handboek wordt, zich zo veel mooglyk dit gemis vergoeden. God geve dit! (zegden wy althands met geheel ons hart;) dan heeft voorzeker menig Echtgenoot, en menig lief, beminnelyk Meisje, menige brave Vrouw en Moeder, en ook nog lange menig wel opgevoed Kind, aan dezen Man onuitspreeklyk vele en grote vreugde te danken. -

De Schryver heeft dit werkje aan zyne eigene Dochter opgedragen; de ervaring, zegt hy, heeft hem al lange overtuigd, dat niets geschikter zy, om op velen te werken, dan dat geen, wat juist voor enkelen berekend was. - Ik weet altans, zo gaat hy voord, niets beters, dat uitvoerlyk is, te zeggen, dan hetgeen ik, met aanwending van al het my mooglyk vaderlyk doorzicht, met de trouwste behartiging van myne ondervinding, en met de warmste vaderlyke liefde, aan myne eigen Dochter gezegd heb. En ik geef het ook aan u, met een vaderlyk hart. De Schryver gevoelt, dat ene Moeder, die geheel en in alles is, zo als zy behoort te zyn, eigentlyk veel beter dan hy, hare Dochter onderrichten kan; en voor de zodanigen, die met zulk ene Moeder gezegend zyn, verklaart hy zyn boek onnut. Dan zo zyn niet alle Moeders. Hy twyfelde, of niet ene Vrouw beter zodanige onderrichtingen schryven kon; doch hy gevoelde, dat toch een Man beter zeggen kon, hoe alles op hem werkt: de aanschouwer in den schouwburg weet altyd beter, hoe alles werkt, dan de toneelspeler zelve, zo hy niet een' langen tyd en dikwyls zelve een oplettend aanschouwer was.

Wy willen geen uittreksel geven van een werkje, het welk onze Jonge-dochters en Echtgenoten zelve lezen moeten, en met genoegen zullen lezen; het geen de Jongeling en de Man ook wel lezen mag, - niet opdat hy daaruit stoffe ontlene om zyne tegenwoordige of aanstaande Lotgenote te bevitten, en steeds te vorderen, het geen hy zelve dikwyls onmooglyk maakt, - maar opdat hy juist van de rechte zyde haar lere kennen en waarderen; lere, hoe hy haar leiden en onuitspreeklyk veel door haar genieten kan; en hoe hy, onwetende dikwyls, haar heure plichten moeilyk maken, en daardoor ware huislyke vreugd van zich weren zou. Liefst zagen wy, dat onze Jonge-juffrouwen dit boek lazen met hare brave en verstandige Moeders, of met ene

[p. 358]

reeds gehuwde waardige Vriendin, die toch zeer veel ontwikkelen, en op byzondere omstandigheden toepassen, en ook het een en ander, dat men anders kon overdryven of misvatten, te recht wyzen zou.

Ziet hier den inhoud. Het een en ander van het in denzelven aangestipte zyn kleine Dichtstukjes, van welke de overbrenging van sommigen toch min vloeijende is. I. Oogmerk en Geest dezer Voorlezingen. II Onderscheid van het vrouwelyk en mannelyk geslacht, en wat dit aanwyst. III. Heerschappy over verbeelding en hart. Aan myn hart. IV. Belangrykheid van het vrouwelyk beroep. V. Het Meisjen. Met een' ruiker in May. Zusterlyke erinnering, by het aangaan ener verbintenis. Meisjes en bloemen. Met een bloesem in February. Aan ene lydende. Met een hyacinth, in den winter gekweekt. Aan ene Bruid. Met een rozenruiker, van een rozen-roden lint omwonden. Aan de Zanggodin. Bylage uit richter's Hesperus. VI. Godsdienst der Vrouw. VII. Wysheid en kloekheid der Bruid. Uit ene Trouwreden. Van een Vader, in den geest zyner kinderen gedicht, by gelegenheid van de verbintenis zyner Dochter. VIII. Beroep der Echtgenote. IX. Het beroep der Vrouw. X. De Echtgenote. XI De gewonnen en verbeterde Echtgenoot. Karel aan zyne Karoline. Op haren eersten Verjaardag op het Land. Drie Brieven aan een Vriend. XII. Voorbereiding tot het beroep der Moeder. XIII. Het beroep der Moeder. Op den drie-en-zeventigsten Geboortedag onzer goede Moeder. Op den Geboorte-dag ener Moeder. XIV. Beroep der Huisvrouw. - Uit dit laatste stukje nemen wy het volgende over:

‘Vrees wordt van de meeste huisvrouwen voor het enig middel gehouden, om haar huisgezin te regeren. - Het is ene treurige en toch zekere ondervinding, dat strenge huisvrouwen meer van hare dienstboden in orde gedaan krygen, dan zachte vrouwen. Doch ik moet het u, zo ernstig als ik maar kan, afraden, van dezen grondregel op te volgen. Wanneer gy bezeft, dat door vreze toch alleen maar op het uitwendige gewerkt wordt; dat alle menschen, die door vrees geregeerd worden, ene onwederstaanlyke neiging hebben, om achter den rug hunner despoten juist het tegendeel te doen, van het geen zy voor hunne ogen doen moeten; dat dit ook uwe bedienden doen zouden, en hoe weinig gy toch wezenlyk in staat zyt, om alles te zien en door te zien; wanneer gy onze tyden nagaat, waarin de vryheidt-geest alle banden dreigt te verscheuren, waarin byna niemand meer zich door vreze en dwang wil laten regeren; waar in die heerschende geest, een zeker esprit de corps ook in

[p. 359]

het huisgezin plaats heeft; zo dat in grote steden elke knecht en elke meid zich beledigd houdt, wanneer één van hun beledigd is; dat allen misnoegd zyn, wanneer één van hun misnoegd is; dan zult gy u zelve overtuigen, dat dit middel alleen tegenwoordig niet meer voldoende is. Even zo verkeerd is het, alleen door belang op het huisgezin te willen werken. Alle kassen zyn niet in staat, de buitengewone geschenken aan het gezin te kunnen geven; en geschiedde dit van ryken, zo zouden mingegoeden familien alleen de slechtste bedienden overblyven. De dienstboden (een zoort van menschen, dat meest al uit onedel volk bestaat) zouden het spoedig, als een recht, dat hun toekwam, vorderen, daar het alleen als ene vrywillige beloning voor getrouwe bedienden zyn en blyven moet. De meesten hunner zouden zich verheffen en verhovaardigen, als of zy buitengewone diensten deden, wyl zy buitengewoon beloond werden. In één woord: dat zolfde, wat hen verbeteren, verheffen, veredelen moest, zou hen nog meer bederven. Door een onedel middel wordt niemand edeler. Beweegredenen zyn by de meesten van deze classe nutteloos, en nog veel minder kunnen zy liefde verdragen. Voor ware wederliefde zyn zy meest onvatbaar; zy houden zich dan voor onontbeerlyk, en geloven, dat zy, als lievelingen, alles mogen doen, wat niemand hunner makkers doen mag. Het doet my leed, dat ik u dat alles zeggen moet: maar het is waar, en gy zoudt het in de waereld toch zo vinden, wanneer ik het u al niet zeide.’

Een weinig verder lezen wy nogmaals: ‘Hoe smart het my, myne jeugdige lezeressen, die met een jeugdig oog nog alles beschouwt, en even daarom nog alles in ene ligte rozen-couleur ziet, dat ik u een gedeelte van het menschelyk geslacht van zulk ene zyde moet leren kennen! Ook ik heb de menschen langen tyd even als gy beschouwd, en zelfs dan nog, toen ik de jaren der jeugd reeds te boven was, en door menige ondervinding wyzer had moeten wezen. Maar gedurig herhaalde, veelvuldige ervaring leerde my eindelyk, dat het toch niet anders was, dat waarlyk onze tegenwoordige bedienden gene eigenlyke liefde verdragen kunnen.’

Wy wenschen zeer hartlyk, dat deze ondervinding in Duitschland ook niet reeds over het algemeen onder ons de ondervinding van waarlyk menschlievende Heren en Vrouwen wezen zal! Vooral verzoeken wy daarom onze Lezeressen te letten op het geen de Schryver nu laat volgen: ‘Stelt ondertusschen altyd ene ligte proef in 't werk, en ziet eens wat uw gedrag uit kan werken. Beter is het, uwe huishouding te zacht, dan te gestreng te beginnen. Beter is het,

[p. 360]

dat gy uwe dienstboden te veel, dan te weinig vertrouwt. Ik wensch u by voorraad geluk, wanneer gy een meisjen vindt, dat gy geheel inschikkelyk en met liefde behandelen kunt. Gy hebt enen schat gevonden, dien maar weinigen vinden; houd haar in waarde, als een zeldzamen schat. - In alle gevallen moet gy uw gezin zo menschelyk behandelen, als maar enigzins met uw oogmerk bestaanbaar is, enz. - Gy zult, over het geheel genomen, zeker ook hier ondervinden, het welk men in alle omstandigheden en betrekkingen des levens ondervindt, dat de rechtvaerdigste, billykste, menschelykste, christelykste handelwyze ook de verstandigste zy. - En wanneer ik u ook niets, dan deze éne waarheid duidelyker gemaakt had, zo zou ik my reeds beloond houden, voor dat alles, wat ik schreef, en het zou u ook nooit berouwen kunnen, dat gy het gelezen hadt. - Mogt dan deze waarheid de leidstar van uw leven wezen!’