Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

[p. 1]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Verdeediging van den Geopenbaarden Godsdienst, tegen deszelfs hedendaagsche Bestryders, door J.H. Regenbogen, Dr. in de H. Godg. en Prof. in de Kerk. Gesch. en Uitlegk. des Bybels, aan 's Lands Hooge School te Franeker. Iste Deel. Te Amsterdam, by J. Allart, 1802. In gr. 8vo. 393 bl.

De algemeene titel, aan het hoofd dezes Werks geplaatst, laat het moeielyk raaden, welke en hoedanige hedendaagsche Bestryders van den Geopenbaarden Godsdienst de Hoogleeraar regenbogen op het oog heeft, en wat hy bepaaldlyk tegen hun wil verdedigen. Ook heeft de Schryver niet goedgevonden, zynen Leezeren iets van het plan, welk hy zich voorgesteld heeft, of van de meerdere of mindere uitvoerigheid, waarmede hy hetzelve denkt te behandelen, in eene Voorrede of Voorbericht, mede te deelen. Uit de voorafgaande Inleiding worden wy ontwaar, dat hy zich in 't byzonder zal toeleggen, om de gronden, waarop de Geopenbaarde Godsdienst rust, tegen eenige nieuwerwetsche vooronderstellingen van sommige Duitsche Godgeleerden te verdedigen. Volgends dezen, blyft 'er voor ons in den Bybel niets over, dan de Godsdienst der Rede, niets, dan 't geen de Natuur leert van God, van de Deugd, en van de Onsterflykheid. Al het overige moet, als een thans onnut aanhangzel, als een verouderd kleed, weggeworpen worden. Geen eene, onmiddelyke of wonderdaadige werking der Godheid kan aangenomen worden. 't Geen zich Jooden en Christenen, tot hiertoe, verbeeld hebben van hemelsch onderwys eener eigentlyk gezegde Goddelyke Openbaaring, is niets anders geweest, dan een zoete droom, uit welken men eindelyk moet ontwaaken. De stem der Natuur alleen, die over den gantschen aardbodem gehoord wordt, verdient onze op-

[p. 2]

merking. De Bybel moet wederkeeren tot de classe van menschelyke schriften, en kan haare waarde alleen, als een boek der gryze oudheid, behouden. Men slaat onderscheiden wegen in, om dit aanneemelyk te maaken. De een zoekt al het buitengewoone, en bovennatuurlyke, uit den Bybel weg te redeneeren door eene nieuwe uitlegkunde, herschept de geschiedenis in een fabel, of leerzaame parabel, en verdringt daardoor de Godsdienstleer uit den Bybel. Een ander neemt de hoogere Critiek of Oordeelkunde te hulp. Een derde laat den Schryver Volksvertelzels, en fabelachtige overleveringen, in zyne geschiedverhaalen invlechten. Een ander weder ontdekt, in de Bybelschriften, zoo veel byvoegzelen van laatere, geheel onbekende handen, dat 'er weinig overblyve van den Schryver. En, daar de Critiek en Uitlegkunde te kort schiet, moet de Wysbegeerte toespringen. De Bybelsche Zedeleer blyft niet onaangeroerd, terwyl men ze alleen, als eene zedeleer voor kinderen en ongeoefenden, doet voorkomen. Zulke en dergelyke gevoelens schynt de Hoogleeraar voornaamelyk te zullen te keer gaan. En hy doet zekerlyk daarmede aan hun, die, door de schriften van eichhorn, ziegler, eckerman, gabler, paulus, herder, en anderen, min of meer aan het wankelen geraakt zyn, geen geringen dienst. Men vindt hier de oude Leer, betreffende het Goddelyk gezag en gemeennuttig gebruik des Bybels, waaromtrent onder de Christenen nimmer te voren, van de opkomst van het Christendom af tot op onze tyden, eenige twyfeling geweest is, tegen verscheidene nieuwe en vreemde bedenkingen van eenige hedendaagsche Schryvers, verdedigd en bevestigd.

De verhandelde onderwerpen, in dit Deel, voornaamelyk ingericht tot wederlegging van een geschrift van eckerman, over de geschiedverhaalen der Wonderwerken van Jesus en de Apostelen, zyn de volgende: 1. Eenige aanmerkingen over de Openbaaring, en de bewyzen voor dezelve. 2. De echtheid van de geschiedverhaalen der Wonderwerken van Jesus gestaafd. 3. Over het stilzwygen van Paulus, aangaande de Euangelien. 4. Verder betoog van de echtheid der verhaalen van de Wonderen van Jesus. 5. Betoog, uit Jesus redevoeringen en gesprekken. 6. Byzonder betoog, met opzicht tot de hoofdgebeurtenis des N. Test., de Op-

[p. 3]

standing van Jesus. 7. De echtheid der Wondergeschiedenis van Jesus, uit het gezag, 't welk Hy zich aanmaatigt, en uit het getuigenis der Jooden. 8. De echtheid van eenige verhaalen van Wonderen verdedigd. 9. De echtheid van de Euangelische Wondergeschiedenis, uit de natuur en omstandigheden der verhaalen, beweezen. 10. Eenige vooronderstellingen tegen de Wonderwerken van Jesus getoetst. 11. De vooronderstelling van laatere byvoegzels, met betrekking tot de Handelingen der Apostelen, getoetst.

De Hoogleeraar regenbogen toont, ook in dit Werk, zyn stuk volkomen meester te weezen. Zonder, door den hoogen toon, welken eenige hedendaagsche Hervormers van het Godgeleerd stelzel der meeste Protestanten voeren, of, door de vertooning van geleerdheid en schranderheid, met welke zy hunne denkbeelden te berde brengen, zich te laaten verblinden, doet hy streng onderzoek, of de geopperde zwaarigheden en tegenbedenkingen zoo gegrond zyn, als zy schynen, en wederlegt de meesten derzelven door bondige bewyzen en tegenredenen. Meermaalen wordt de onbeschaamdheid der tegenparty, in het voorgeeven van tastbaare ongerymdheden en van allen grond ontbloote stellingen, en de losheid van derzelver redeneeringen, op de overtuigendste wyze, aangeweezen, en de vastigheid der gronden, waarop het geloof der Christenen aan Goddelyke openbaaringen rust, tegen ingebragte twyfelingen, met oordeelkundige schranderheid staande gehouden. - 'Er loopt echter wel eens een zwak bewys mede onder. Over 't geheel is ons de schryftoon wat hoog gestemd, en het geveld oordeel over de bedoelingen der genen, wier gevoelens tegengegaan worden, te beslissend voorgekomen. Hier en daar zou van den arbeid van anderen, die, zoo onder ons als voornaamelyk in Duitschland, ook het hunne, tot wederlegging der stoute gissingen van den Kielschen Hoogleeraar eckerman en anderen, bygedraagen hebben, een nuttig gebruik kunnen gemaakt zyn.