Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

[p. 645]

Mengelwerk, tot fraaije letteren, konsten en weetenschappen, betrekkelyk.

Iets, over de characters van Jesus, van Paulus en Petrus, en den schryftrant der euangelisten.

(Uit Illustrations of the Truth of the Christian Religion, by edward maltby, B.D. Domestic Chaplain of the Lord Bishop of Lincoln.)

Het Character van jesus christus, zo als het ons in de Leevensverhaalen der Euangelieschryveren voorkomt, is, aan den eenen kant, zo zonderling, dat het bezwaarlyk na eenig ander kan opgemaakt, en, aan den anderen kant, zo natuurlyk, dat het niet vercierd kan weezen. In de zeer tot kleine byzonderheden afdaalende beschryving van zyne daaden en gevoelens, kunnen wy niet missen, een en denzelfden eerwaardigen, deugdzaamen en weldaadigen Man te vinden. In veelvuldige en schynbaar tegen elkander over gestelde voortreflyke hoedanigheden, welke wy afgemaald vinden, van grootheid en nederigheid, van regtmaatige gevoeligheid en onderwerplyk geduld, van kloekmoedigheid en zagtaartigheid, ontdekken wy nimmer eenig merkteken van onbestaanbaarheid; geen woord, geen daad, doet zich aan ons op, of het blykt te behooren tot de nieuwe en verheevene waardigheid des Zoons van god.

In de Characters van de zodanigen zyner Leerlingen, die zich het uitvoerigst aan het oog ter beschouwinge aanbieden, is ieder onderscheiden door eene byzondere wyze van doen, en nogthans wordt die wyze onveranderlyk en naauwkeurig bewaard.

De Characters der Apostelen paulus en petrus worden beiden gekenmerkt door eene vuurige en driftige geaartheid; en nogthans worden zy beiden zo voor-

[p. 646]

gesteld, dat zy ieder blyken hunne eigene onderscheidene hoedanigheden te bezitten. In beiden ontwaaren wy onuitwischbaare trekken van eene byzondere wyziging in geaartheid en hebbelykheden; en nogthans zullen de bedryven van den eenen niet voor die des anderen genomen worden. - In Apostel paulus ontwaaren wy een brandenden en onuitdoofbaaren yver, die geen vrees kent, die allen gevaar tart, als hy voorstaat, 't geen hem by overtuiging waarheid is; in deezen Man doen zich ook verstandsvermogens op van eene meer dan gewoone grootte - heftig, alzins vol en veel bevattend. - In het gedrag van Apostel petrus zyn de trekken van een ras ontstooken yver by uitstek zigtbaar; doch het is een yver, vermengd met eene maate van beschroomde zelfzoekenheid, en ligter van zyn stuk te brengen, dan die zyns Mede-apostels. - Men bespeurt desgelyks een zeer kennelyk onderscheid in zyne verstandsgesteltenisse, noch zo vlug, noch zo sterk als die van den heiligen paulus. Even gelyk wy by paulus den zelfden Man ontdekken, gedreeven door soortgelyke drangredenen, schoon geplaatst in zeer onderscheidene toestanden, 't zy hy de Christenheid te vuur en te zwaard vervolgt, of de Christlyke Leer predikt; zo herkennnen wy in den Apostel, die te Antiochie zich naar den tyd schikte, op eenmaal den zelfden met den Man, die zynen Heer en Meester verlochend hadt.

Uit den styl en inhoud der Euangelie-Schriften hebben wy de sterkste drangredenen om te besluiten, dat de Schryvers Jooden waren, van gemeenen doene, onbedreeven in de kunst van opstellen. Nu schynt het onbegryplyk, dat eenige Schryvers, van dien stempel, zulk eene naauwkeurige en volkomene kennis zouden bezitten van de menschlyke natuur, en zo door en door bedreeven zyn in de characters en verrigtingen van dien tyd, dat zy zo veele onderscheidene Persoonadien, in eene verscheidenheid van verzonnene omstandigheden, ten tooneele zouden voeren, zonder eenige kenmerken te laaten blyken van onbestaanbaarheid, noch, door mangel aan geheugen of gebrek aan oordeel, ons geloof te doen wankelen, ten aanziene van de weezenlykheid der door hun gemelde voorvallen, of het eigenaartige der voorkomende Characters. De bezwaarlykheid wordt nog grooter, wanneer wy in aanmerking neemen, dat het

[p. 647]

geen één enkel Schryver is, wiens waarheidliefde en geloofwaardigheid in twyfel zou getrokken worden; maar dat verscheide Schryvers, indien men hier bedrog zou willen veronderstellen, moesten zamengestemd hebben, om de onderscheidene byzonderheden van dezelfde vercierde bedryven te verhaalen, en het zelfde character in te voeren en door te houden in veelvuldige vercierde omstandigheden. Want, indien eene Geschiedenis weezenlyk onwaar is, moet de kans, om de valschheid daarvan te ontdekken, toeneemen, in evenredigheid van de byzonderheden, tot welke het verhaal afdaalt, en het aantal van persoonen, die 'er afzonderlyk berigt van geeven. Wanneer zulk eene Geschiedenis zeer omstandig verhaald wordt, door eene verscheidenheid van getuigen, is de waarschynlykheid, van eenige tastbaare tegenstrydigheid te zullen aantreffen, zo groot, dat dezelve met geene mogelykheid de ontdekking konne ontgaan. Nogthans zal elk naauwkeurig onderzoeker moeten erkennen, dat het onderscheid, te bespeuren tusschen de verhaalen der gewyde Schryveren, 't zy wy op het character of op het tusschenbeide invallende letten, geen ander is, dan wy natuurlyk moeten verwagten, wanneer Schryvers van onderscheidene bekwaam- en geaartheden verslag doen van dezelfde bedryven; en dat het zodanig niet is, dat het ons geloof zou verhinderen in eenig ander Geschiedschryver over eenig ander onderwerp.

Het schynt, derhalven, volstrekt onmogelyk, dat deeze Schryvers zouden zamengestemd hebben, om de verhaalen, welke hunnen naam draagen, te verzinnen; het schynt even bezwaarlyk om te gelooven, dat zy door eenigen anderen persoon zouden overgehaald weezen om datgeen te boek te stellen, 't welk zy alleen aannamen op het berigt van den verteller. - En, zeker, deeze Verhaalen, of afzonderlyk ingezien, of met elkander vergeleeken, behouden zo onveranderlyk zulk eene eenpaarigheid van character, ten aanziene van elk byzonder persoon, en verspreiden zulke leevendige kleuren van onderscheiding in de daaden en zeden der onderscheidene Persoonadien, die zy ten onderwerp hunner beschryvinge neemen, dat men meer dan een gewoon aandeel van twyfelzugtig vooroordeel zou moeten hebben, indien men zich kon wederhouden van te geloo-

[p. 648]

ven, dat zy naar 't leeven tekenden, en de bedryven beschreeven, gelyk zy dezelve zagen uitvoeren, en de gesprekken overleverden, gelyk zy ze hoorden voeren.