Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Gedenkschriften der Maatschappy van Zendelingschap, tot voordplanting van het Evangely in Heidensche Landen, opgericht binnen London, enz. Uit het Engelsch. IVde Deels 1ste Stuk. Te Dordrecht, by A. Blussé en Zoon, 1802. In gr. 8vo. 200 bl.

Dit vierden Deels eerste Stukjen van de Gedenkschriften der Maatschappy van Zendelingschap behelst weetenswaardige berichten van de lotgevallen en verrichtingen van eenige Zendelingen, en den eersten uitslag hunner onderneemingen tot voortplanting van het Euangelie, in ver afgelegene gewesten. De meesten derzelven zullen hier te lande reeds aan veelen bekend zyn, dewyl ze grootendeels betrekking hebben op de Broeders van der kemp en kicherer, uit den schoot van het Nederlandsche Zendelingschap, ten dienste der Engelsche Maatschappy, naar Afrika gezonden, van wier wedervaaren telkens berichten inkomen. In

[p. 535]

deze Gedenkschriften wordt alles, wat deze en andere Zendingen betreft, in eene voegzaame orde byeenverzameld, waardoor men best in staat gesteld wordt, om over den uitslag van deze merkwaardige, met zoo veel ophef aangevangene onderneemingen, en over 't geen 'er, volgends de meeste waarschynelykheid, verder van te wachten is, te kunnen oordeelen.

Het Dagregister van Dr. van der kemp maakt het voornaamste gedeelte uit van dit Stukjen. De berichten, daarin vervat, loopen van 1 April tot 29 December 1799. Tot den 22sten Mey hield hy zich nog op in de Kaapstad. Zyne werkzaamheden bestonden aldaar in het bywoonen van stichtelyke gezelschappen, prediken, catechizeeren en dergelyken, en voornaamelyk in beraadslaagingen en beschikkingen over de voorgenomen reis naar de Kaffers en Boschjesmannen. Te Roodezand, niet ver van de Kaapstad gelegen, wierd nader afgesproken, dat kicherer en edwards naar de laatstgenoemden zouden vertrekken, terwyl van der kemp en edmond zich naar de Kaffers zouden begeeven. En nu reisde Dr. van der kemp met zynen reisgenoot aanstonds hooger op, tot aan de grenzen der Kaffers. Het bericht van dezen tocht gaat voort tot 30 Juny. Onder weg maakten zy, waar het maar eenigzins scheen te passe te komen, hun werk van prediken voor eene groote menigte zoogenaamde Christenen, die zich in deze streeken, wyd en zyd verstrooid, ophouden, en van alle kanten kwamen toevloeien, om deze voor de Heidenen afgevaardigde Apostelen Gods woord te hooren verkondigen. Van het voorgevallene, sedert het einde der maand Juny tot 14 Augustus, wordt niets gemeld, omdat het voornaamste reeds, in verscheidene te voren medegedeelde brieven, vervat geweest is. Van 14 Augustus tot het laatste van September wierden verschillende poogingen in het werk gesteld, om by de Kaffers te komen; 't geen hun eindelyk, na veel tegenstand en onspoed, gelukte. 20 Oct. zetteden zich de Zendelingen, op eene daartoe gekozene plaats, in hutten, naar de Kaffersche wyze gemaakt, neder. Hunne eerste werkzaamheden waren het geeven van onderwys en catechizeeren; waaromtrent een menigte van anecdotes, de meesten van zeer weinig belang, medegedeeld worden.

Behalven het Dagregister van van der kemp, be-

[p. 536]

helst dit Stukjen verscheidene Brieven: één van edmond, op reis naar het land der Kaffers, geschreven 3 Juny 1799; twee van kicherer, over zyn wedervaaren by de Boschjesmannen, 26 November deszelfden jaars, en 18 Maart 1800; en twee van de Bestuurders der Maatschappy van Zendelingschap aan de Broeders kicherer, edwards en kramer, en aan van der kemp en edmond, 11 Mey 1800. Verder Berichten van de Bestuurderen, en nog drie Brieven uit Africa. In deze Berichten wordt gemeld, dat nog een drietal Zendelingen derwaarts is afgevaardigd, te weeten de Broeders bekkar, manenberg en foster, de laatste op aanpryzing der Rotterdamsche Zendeling-Maatschappy; dat de Predikant vos, op Roodezand, met veel yver en vrucht bezig is in het onderwyzen van Heidenen en Christenen; dat, in de Bokkevelden, 317 Heidenen zich door Do. vos en een medehelper laaten onderwyzen, waaronder zich drie bevinden, van welken men hoopt, dat genade in hunne harten is uitgestort; en dat ook elders, in het land van Waveren, aan Kaap de Goede Hoop, en in de Kaapstad zelve, dergelyke uitwerking van aangewende poogingen, tot bekeering der Heidenen, bespeurd wordt. De Brieven zyn van van der kemp aan Dr. haweis, en van j. read. De beide brieven van van der kemp, de eerste, ter geleide van zyn Dagregister tot 30 Juny 1800, en de laatste, eenige weeken laater, uit het land der Kaffers, behelzen nog eenige weinige byzonderheden, die tot opheldering van het Dagregister kunnen dienen. De derde van j. read, uit Wagenmaakers Vallei, op Kaap de Goede Hoop, geeft eenig bericht van omtrent driehonderd Heidenen, meest Slaaven en Hottentotten, die gezegd worden niet slechts blyken van waare gemoedsverandering te geeven, maar zelfs welgevestigd te zyn in het geloof.

Men zal best doen, deze berichten te laaten voor 't gene zy zyn, en af te wachten, wat 'er van die bekeerde Heidenen vervolgends zal worden. Men moet hen, volgends het bericht van kicherer, door giften en geschenken van dingen, waarop zy eene sterke gezetheid hebben, tot het onderwys lokken, en heeft veel moeite, om het aan den gang te houden. Zy verstaan de kunst van veinzen meesterlyk, en men kan daarom uit hunne gezegden en uiterlyke vertooningen zeer wei-

[p. 537]

nig, met grond, besluiten. 'Er zyn ook zoo veele voorbeelden voorhanden van zulken, welker zoogenaamd Christendom op niets uitgekomen, en welker gedrag daarmede ten eenemaal strydig bevonden is, dat men zich niet behoeve te verwonderen over de groote bekommering, die sommigen van de Zendelingen zelven nu en dan, over den uitslag van hunnen arbeid, laaten blyken. De denkwyze dezer lieden komt ons ook veel te dweepachtig, en hunne geheele handelwyze met de Heidenen weinig geschikt voor, om 'er op den duur veel goeds, tot voortplanting van 't waare Christendom, van te verwachten. Zy steunen blindlings op hunne ingebeelde Goddelyke roeping, tarten daarmede alle gevaaren, en beschouwen allen tegenspoed als een werk van den Duivel, en alle moedelooze gedachten als ophitzingen van dien Boozen. De Bybel behoeft slechts door hun opgeslaagen te worden, om uit de eerst voorkomende plaats raad en troost af te leiden; en zoo als zy zelven over Godsdienst en Christendom zich uitdrukken, dit moeten Hottentotten, Kaffers, Boschjesmannen, die van niets dergelyks gehoord hebben, getrouwelyk napraaten, zonder dat men regt weet, of zy verstaan, 't gene zy zeggen.