Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Gedachten over Geestlyke Oden en Liederen; inzonderheid tot gebruik by den openbaren Godsdienst. Uitgegeven door Ahasuerus van den Berg. Te Utrecht, by de Wed. J. van Schoonhoven, 1802. In 8vo. 130 bl.

Terwyl 'er, in het Gereformeerd Kerkgenootschap, veel geraadpleegd wordt over Christelyke Gezangen, die, met en benevens de gebruikelyke Psalmen, by den openbaaren Godsdienst, zouden kunnen gezongen worden, en ook aan sommigen, daartoe gelastigden, is aanbevolen, om een aantal van Gezangen, tot dat einde, zamen te brengen, heeft de Arnhemsche Kerkleeraar van den berg, die, gelyk men weet, ook tot het helpen vervaardigen der nieuwe Psalmberyming, vóór ettelyke jaaren, mede afgezonden geweest is, eenige gedachten van bevoegde beöordeelaars, over Geestelyke Oden en Liederen, byeenverzameld, die hy nu, met het eene en andere van het zyne, ter overweeging van hun, die in deze zaak betrokken zyn, regt tydig aanbeveelt.

Men vindt dan, in dit stukjen, dat ook by het vierde deeltjen van zyne Oden en Liederen, waarop hy hoope geeft, by wyze van Aanhangzel, zal kunnen geplaatst worden, eerst de aanmerkingen van den Kopenhaagschen Predikant munter, die twee verzamelingen van geestelyke liederen heeft uitgegeeven, die geöordeeld worden, als poëzy voor den gemeenen man aange-

[p. 532]

merkt, groote verdiensten te hebben; daarna de gedachten van den wereldvermaarden Heldendichter klopstock, van wien wy ook een bundel van geestelyke liederen hebben; vervolgends die van gellert, by onze Nederlanders byna zoo veel bekend en algemeen geroemd, als by de Duitschers. De aanmerkingen van den laatstgenoemden heeft men voor lang in het Nederduitsch, uit de Voorrede voor zyne Oden en Liederen, kunnen leezen. Maar de Eerw. van den berg heeft niet kwalyk gedaan, met ze hier nog eens vertaald te laaten drukken, by 't geen munter, in een toeschrift zyner tweede verzameling, en klopstock, in de Voorrede voor zyne Liederen, over dit onderwerp geschreven hebben. De aanmerkingen van den verdienstelyken ewald, uit eene verzameling van stukken, betrekkelyk het werk en gedrag van Leeraaren, (ueber predigerbeschaftigung und predigerbetragen) overgenomen, die 'er eindelyk nog bygevoegd zyn, beslaan hier ook de regte plaats.

De oordeelkundige Verzamelaar geeft, aan 't geen deze voornaame Lieden over Geestelyke Liederen gemeengemaakt hebben, den welverdienden lof. Men ziet echter uit hetgene hy 'er van het zyne heeft bygedaan, dat deze gewigtige stof door hun by lang na niet uitgeput is, en denkelyk zal 'er ook, na 't geen hy 'er van gezegd heeft, nog wel wat tot naleezing overblyven. Zie hier eenige denkbeelden, waarop van den berg voornaamelyk wil gelet hebben: - Kerkliederen behooren voornaamelyk aanspraaken aan God te weezen. Dichterlyke redewendingen tot anderen, die men, by voorbeeld, mede opwekt om God te verheerlyken, kunnen hier alleen in zoo verre plaats vinden, als men 'er de vereering van God mede bedoelt, en 'er mede tot God wederkeert, en in God eindigt. Maar onderhoudingen van den Dichter met zichzelven voegen in het Kerkgezang niet. - Het is beter, dat de Dichter, die voor de zingende Gemeente arbeidt, in het meervoudige wy, dan in het enkelvoudige ik, spreeke. - 'Er moeten in een gezangboek, ten gebruike van Christenen, geene gezangen over eigenlyk gezegde onderwerpen uit den natuurlyken Godsdienst, of de natuurlyke Zedeleer, geplaatst worden. - Liederen, die in Hervormde Gemeenten zouden gezongen worden, behooren in den styl en volgends de leerbevattingen van die Gemeenten, in hunne Geloofsbelydenissen uitgedrukt, in-

[p. 533]

gericht te weezen. - Men dient vooral voorzien te weezen van liederen, op de Geboorte, het Lyden, het Sterven, de Opstanding en Hemelvaart van den Zaligmaaker, en de Uitstorting van den H. Geest; gelyk ook van liederen op den Doop, het Avondmaal, en de Aanneeming van Ledemaaten; en eindelyk op Boet- en Bededagen, Vreede en Oorlog, Lente, Zomer, Herfst, Winter, algemeene Onheilen en Zegeningen, en wat des meer is. - Vermelding van onze ellende, en klachten over dezelve, behooren, in Kerkliederen voor Hervormden, niet zeldzaam te weezen. - Betuigingen, die alleen in den mond van waare geloovige Christenen voegen, zyn niet ongeschikt voor eene Vergadering, van welke men mag vooronderstellen, dat een groot gedeelte zulke betuigingen in oprechtheid doen kan. - Drooge berymingen van leerstellingen of plichten mogen wel achterwege blyven; maar goede leergedichten, tot onderrichting of herinnering, aangaande de leer of de plichten van den Godsdienst, zoo als gellert 'er eenigen geleverd heeft, die zeer fraai zyn, kunnen met nut gebruikt worden. - Het is zeer te pryzen in Liederdichters, dat zy, waar het pas geeft, zich van bybelsche spreuken, die de zaak, waarvan men spreekt, duidelyk, kort en krachtig uitdrukken, bedienen. Men kan ook de eene of andere plaats uit de H. Schrift tot het hoofd-onderwerp van zyn lied maaken. - Kerkgezangen moeten in die taal geschreven worden, waarin de gemeene man ze best verstaan kan. - Onachtzaamheden, in de versmaat en in het rym, moeten niet ligt over het hoofd gezien worden, en de zamenvoeging der woorden dient zuiver, geregeld en natuurlyk af te loopen. - De Dichter van Kerkliederen heeft ook eene goede maate van vernuft noodig; maar het moet zich niet sterk vertoonen. Hy mag somtyds eene hooge vlucht neemen; maar hy moet 'er altyd by bedenken, dat hy voor minkundigen verstaanbaar dient te blyven. - Hy behoort zich vooral toe te leggen op de taal van het hart. - Over de keuze van Zangwyzen maakt de Eerw. van den berg ook leezenswaardige aanmerkingen; maar wy kunnen ons met dit klein, doch belangryk boekjen niet langer ophouden.