Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Verhandeling over de Levenskragt, volgens Dynamische grondbeginzelen; door J.E. Doornik, Med. Doctor te Amsterdam. Te Amsterdam, by L. van Es, 1802. In gr. 8vo. 131 bl.

Dynamische grondbeginzelen zyn de zodanige, volgens welke de werkende vermogens van eenige zelfstandigheid niet buiten dezelve, maar in haar eigen wezen en bestaan, moeten gezogt worden. Zodanig zyn, volgens de denkbeelden van den Heer doornik, de kragten der leevende bewerktuigde lichaamen; in tegenstelling van het gevoelen dier geenen, welke van oordeel zyn, dat die kragten van eene onbekende uitwendige oorzaak afhangen, welke zich in een leevend schepzel daarmede vereenigt, doch, by gelegenheid der algemeene ontbinding, daarvan wederom wordt afgescheiden. ‘Hier mede (zegt de Schryver) zullen wy onze aanmerkingen eindigen, en blyven by ons gevoelen: dat de Levenskragt eere afgeleide kragt der algemeene grondkragten der stoffe zy; dat de gewyzigde menging en vorming der stoffen het organismus uitmaakt. Het Leven heeft deszelfs grond in deeze gewyzigde menging en vorming der stoffen; levende stof of organische stof, is hetzelfde denkbeeld; Leven, afgescheiden van organische stof, laat zich niet denken alzo Leven geen oorzaak, maar gevolg is.’ De leer

[p. 238]

stellingen van onzen vernuftigen en geleerden Schryver zyn ingericht volgens de Kantiaansche denkbeelden over den aard der eigenschappen van lichaamelyke wezens, en vooral op deeze hoofdstelling van den Koningsbergschen Wysgeer: Terugstootende en aantrekkende kragt zyn de beide grondkragten der stof; door deezen erlangt de stof het aanwezen in de ruimte, en vervult dezelve niet lydelyk, maar daadelyk. Zeer veel zouden wy, zo voor als tegen de denkbeelden van den Heer doornik, te berde kunnen brengen: doch daar deeze stoffe alleen onder het bereik dier beoordeelaaren valt, welke zich inzonderheid met de diepzinnige Kantiaansche begrippen verlustigen, en wy buitendien in eene ons Maandschrift niet passende uitvoerigheid zouden moeten vervallen, zullen wy daar thans niet meer van zeggen.