Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

[p. 75]

Memorie ter Verdediging van Lodewyk den XVI, opgesteld vóór het uitspreken van zyn Doodvonnis, door A.J. du Gour; behelzende hetzelve verscheiden, tot hiertoe onbekende, byzonderheden, betrekkelyk het gebeurde van dien tyd. Alomme te bekomen. In gr. 8vo. 220 bl.

Het noodlottig uiteinde van den laatsten Koning van Frankryk heeft geheel Europa met aandoening vervuld, en van alle kanten verhief zich ene luide kreet van afgryzen; van dat ogenblik wierden velen der Fransche Omwenteling vyandig; en het grootste gedeelte zelve van dezulken, die den maatregel meenden te kunnen verdedigen, en enigzins schenen te billyken, hield toch den beklagenswaardigen Vorst meer ongelukkig, dan wel schuldig. De tyd heeft zeer veel reeds ontwikkeld; - de omwenteling nam een gansch anderen loop; - zy, die den Koning veroordeeld hebben, zyn meer en meer openbaar geworden in hun karakter en bedoelingen; - in één woord, de tyd was der nagedachtenis van dien ongelukkigen niet ongunstig. Zyne nagedachtenis heeft indedaad gewonnen door zyn ongeluk; - dit was wel vooruit te zien: maar niet, dat reeds die tyd zo spoedig daar zou zyn, waarop 'er wel niemand meer aanwezig is, die zich niet schamen zou, het vonnis van den Vorst te ondertekenen. Intusschen, het gedane heeft geen keer; zyn lot is onherroeplyk. Zou het dan nu niet beter zyn, voor altyd te zwygen van dien ongelukkigen, en van alle gepleegde gruwelen, alle de wreedheden en rampen, de noodlottige gezellinnen ener grote omwenteling? Dan, is het indedaad plichtmatig en menschlievend, een gordyn te schuiven voor hetgeen nu eenmaal niet meer te herdoen is; geven de grote gebeurenissen en de yslyke tonelen, die wy beleefd hebben, niet een aantal nuttige lessen voor het toekomende? en zouden deze moeten verloren gaan? en moet de miskende grote man, het ongelukkig slachtoffer van woede en partyschap, den troost missen in zyn ongeluk: ‘de tyd zal my rechtvaardigen, en eenmaal komt myn naam en roem toch weder onbevlekt tot het nageslacht’? Dit gezegde willen wy evenwel niet zo stellig en zonder enige uitzondering toepassen op den ongelukkigen lodewyk; doch deze bedenkingen vielen ons in by deze gelegenheid, en ons dunkt, zy hebben hare nuttigheid, en mogen dan ook den Vertaler en Uitgever van dit Stuk verontschuldigen.

De Burger du gour schreef deze Verdediging nog vóór de veroordeling van den Koning; het blykt ons niet, of hy dezelve toen met of zonder zynen naam in 't licht gaf; hy deed dit stuksgewyze en met allen spoed, of zy nog iets mogt

[p. 76]

uitwerken ten voordele van den ongelukkigen, en hem enige vrienden aanwinnen. Dan deze poging was voor den Koning vruchteloos; en waarlyk, dit bevreemdt ons niet: de toon van dit geschrift was ter bereiking van dit doel maar weinig geschikt; daartoe werden een aantal van dezulken, die enen beslissenden invloed hadden op het lot van lodewyk, veel te weinig ontzien, en met kleuren afgetekend, die hen voorzeker moesten verbitteren. Het is ene geheel andere vraag, of zy dit verdienden naar het oordeel van den Schryver, dan of dit den Koning kon voordelig zyn? Hoe weinig de Schryver alzo uitrichten kon, blykt onder anderen uit den brief van den Burger l. lindet, die ons bl. 119 in ene aantekening wordt medegedeeld, waarin die burger bericht, dat niet de Bisschop van dien naam, maar hy zelve de man was, die dat alles verricht had, waarvan de Schryver had gewag gemaakt. ‘Ik, die noch Priester noch Bisschop ben, zegt hy, maak voor myzelven aanspraak op alle die verwytingen. - Ik ben het, die aanspraak maak op zyne verwytingen, en verontwaardiging, en op die van alle de burgers, die zyne denkwyze evenaaren; en ik waag myzelven gerust aan alle de gevaaren, en de wraak, die my kunnen overkomen.’

Wat, voor het overige, deze Memorie betreft, dezelve is wel geschreven, en zeer geleidlyk. De Schryver volgt de Acte van beschuldiging van stuk tot stuk, geeft dan des Konings andwoord op, en laat daarna telkens zyne aanmerkingen volgen; aanmerkingen, de aandacht van onpartydigen wel waardig, en die doorgaans de zaken doen voorkomen voor den Koning in een zeer gunstig licht; altyd in zulk een licht, dat zyn gedrag althands niet strafbaar is. Om deze aanmerkingen nu te beöordelen, rekenen wy ons echter niet gehouden: wy willen gewis enen doden, wiens lot wy zeer beklagen, niet bezwaren; dan de Schryver is toch niet geheel onpartydig; hy is des Konings yverige Verdediger; en hoewel hy zeer veel tot 's Konings verontschuldiging voordraagt, hetgeen in ons oog den stempel der waarheid met zich brengt, zo zouden wy toch hier en daar nog vry wat te vragen hebben, en in verscheidene byzonderheden nog al enige opheldering behoeven. - Het volgende kan dienen tot bewys, hoe de Heer du gour met geheel zyn hart voor den Koning is ingenomen: ‘Ik heb,’ zegt hy, ‘de verdeediging van lodewyk geleezen, die hy (de Heer de seze) voor de Balie der Conventie heeft uitgesproken; hoe heeft dezelve myn hart vertroost! hoeveel troost zal dezelve niet geeven aan gevoelige harten! hoe beminnelyk zal zy lodewyk de XVI maaken! Helaas! ik was van zyn onschuld verzekerd! ik wist dat men in hem niets dan de koninglyke waardigheid vervolgde, en geenzints de misdaad! Ik wist dat hy alle deug-

[p. 77]

den en geen eene ondeugd bezat! Indien hy mogt omkomen ..... maar waartoe deze naargeestige gedachten? ..... Men moet hoopen ..... Men moet ten minsten eens in zyn leven gelukkig zyn.’