Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Waarneemingen, wegens de Iliaca Passio, of het zogenaamde Miserere mei; overeenkomstig de geneeswyze van den beroemden Sydenham.
Door E. Relotius, Med. Dr. te 's Heerenveen.

In den Herfst des laatstverloopen jaars werd ik ter hulpe verzogt by een Man van omtrent 40 jaaren, die zedert twaalf dagen gefolterd werd door allerhevigste Kolykpynen, met aanhoudend braaken, zonder eenigen stoelgang. De hulpmiddelen, door eenen Heelmeester aangewend, bestaande hoofdzaakelyk in herhaalde ontlasting verwekkende Klisteeren, en het by de Geneeskundigen bekende Mixtura Riverii, waren geheel vrugteloos geweest.

Ik vond den Lyder uitermaate zwak; de handen en voeten meer dan gewoonlyk koud; de eersten reeds eenigzins loodkleurig, naar het paarse hellende; de witte plek, die ik door eene zagte drukking op de hand maakte, herstelde zig zeer langzaam tot de voorige kleur. Daarenboven had de elendige Lyder reeds zedert eenige dagen veele drekstoffen gebraakt, en de Maag kon niets hoegenaamd inhouden. Intusschen vernam ik, dat de Patient ook drie leevende ronde wormen gebraakt had; weshalven ik niet twyfelde, of de wormen waren hier de Causa remota geweest, als hebbende, door derzelver knaaging op de darmen, een introsusceptio (Inschuiving) van

[p. 510]

het Spyskanaal veroorzaakt. Ik wanhoopte byna aan het behoud van den als met doodsangsten worstelenden Lyder; dewyl ik vreesde, dat 'er reeds Gangraena, of ten minsten plaatzelyke ontsteeking, welke ras tot versterving zou overgaan, in de darmen plaats had. In dezen jammerlyken toestand waren myne aanwyzingen: het zenuwgestel tot bedaaren te brengen; de Contractio Spasmodica, als oorzaak der door my onderstelde inschuiving, met de kragtdaadigste hulpmiddelen tegen te gaan; de duldelooze pyn en benaauwdheid te verzagten; en dan vervolgens door Clysmata purgantia den stoelgang te bevorderen. Om dus aan gemelde aanwyzingen te voldoen, schreef ik ten eersten het volgende voor:

℞. Aq. Menthae ℥viij.

Laud. Liq. Syd. Ʒiβ.

Syr. Menthae ℥β.

M.D.

Ieder half uur een lepelvol, of, zo de Lyder hetzelve wederom uitbraakt, by herhaaling een halve lepelvol in te neemen, tot dat de buikpynen bedaaren. Op den buik liet ik wolle doeken leggen, in warme melk gedoopt, dikwyls te vernieuwen.

De Lyder hield het geneesmiddel telkens gelukkig binnen, en braakte vervolgens niet meer. Den volgenden dag, wanneer de hevigste pynen bedaard waren, gebruikte hy van gemelde Mixtuur alleen om de 3 of 4 uuren een lepelvol. De anus was toen zo geweldig zamengetrokken, dat het zelfs ondoenlyk was, de pyp van een Klisteerfpuit binnen te brengen; en met geene mogelykheid kon toen eenig vogt worden ingespuit. Dit toeval heb ik meermaalen waargenomen; ook vindt men, als iets zeldzaams, 'er gewag van by den beroemden van swieten, Commentaria in h. boerhaave Aphorismos, Tom. III. pag. 175.

Hier tegen schreef ik het volgende voor:

℞. Opii puri Ʒi.

Dissolve in Ol. Lini ℥ij.

M.f. Linimentum.

Warm gemaakt zynde, werd de anus 'er dikwyls mede geïnungeerd.

[p. 511]

Op den derden dag waren de buikpynen geheel verdweenen; en toen oordeelde ik het de gepaste tyd, om aan de laatste indicatie te voldoen; om, naamlyk, de natuur tot den stoelgang, als 't ware, uit te lokken; weshalven ik voorschreef:

℞. Infus. Flor. Chamomill. ℥viij.

Sal. Culinar. ℥j.

F. Clysma.

't Welk, zonder eenigen tegenstand van den anus, ten eersten geappliceerd werd; doch hierop volgde niet anders dan de ontlasting van het Klisteer, met eenige rommeling van winden in de darmen. Tegen den avond geschiedde wederom de gemelde darmspuiting, met byvoeging van een Once Sal. Culinar.; doch met geen betere uitwerking. Den volgenden dag schreef ik het volgende Clysma voor:

℞. Infus. Flor. Chamomill. ℥viij.

Sal. Culinar. ℥ijβ.

Sinapi (Mostart)

11 Cochlearia.

Hierop volgde eenige ontlasting van drekstoffen met winden. Tegen den avond liet ik wederom de laatstgemelde darmspuiting doen, met het gewenschte succes van genoegzame ontlasting; welke, door middel van het eerstgemelde Klisteer, zo lang onderhouden werd, tot dat de natuur in staat was zigzelve te redden. De spyzen, die den Lyder nu werden voorgeschreeven, bestonden uit vleeschnat, waarin wat beschuit geweekt was, met een weinig zout. Vervolgens schreef ik, met oogmerk om de kragten wederom te herstellen, het volgende voor:

℞. Cort. Peruvian. El. ℥j.

Coq. in S.q. aq. ad Colat. ℥viij.

Add. Spir. Nitr. dulc. Ʒiij.

Syr. C. aurant. ℥β.

M.D.

S. Om de 2 uuren een theekopje vol in te neemen. De kragten namen dagelyks merkbaar toe; en zo

[p. 512]

werd de byna hoopelooze Lyder gelukkig geneezen, en, als 't ware, uit de kaaken des doods gerukt.

Eene andere Waarneeming van denzelfden aart betreft eene Boeren-vrouw, ruim 30 jaaren oud, welke, zedert twee jaaren aan Heupjigt sukkelende, zig by een Kwakzalver vervoegd had, die haar een geneesmiddel had gegeeven, om inwendig te gebruiken; met die uitwerking, dat de Heupjigt, aan welke de Lyderes langen tyd mank gegaan had, daardoor verdweenen was. Eenige weeken naa deze vermeende geneezing werd de Vrouw plotsling overvallen door hevige Kolykpynen, verzeld met braaken. In dezen toestand had zy den naast by zynden Heelmeester laaten roepen, welke de Lyderes vier dagen lang ontlastende Klisteeren gezet had; doch zonder eenige ontlasting, of verligting van pyn, te bezorgen. De overige geneesmiddelen, inwendig gebruikt, waren telkens wederom uitgebraakt. Op den 5den dag der ziekte, zynde den 17 Febr. 1800, werd ik ter hulpe verzogt, en vond de Lyderes, door geweldige buikpynen gefolterd, met eene aanhoudende doodelyk benaauwende koorts, zeer dorstig, met een rasse en harde pols; zo dat duidelyk bleek, dat, zo geen plaatzelyke ontsteeking, ten minsten eene ontsteekingagtige gesteldheid plaats had. De Maag wilde niet het minste vogt binnen houden, en de Lyderes had toen reeds drie dagen drekstoffen gebraakt; doch de Vires vitales waren nog niet zeer verminderd.

Ik deed ten eersten eene ruime aderlaating, en schreef het volgende voor:

℞. Aq. Menthae ℥viij.

Spir. Nitr. dulc. Ʒiij.

Laud. Liq. Syd. Ʒiβ.

Oxymell. Simpl. ℥j.

M.D.

S. Ieder half uur een lepelvol in te neemen.

De Lyderes hield het geneesmiddel binnen; het braaken hield op. Wanneer ik den volgenden ogtend de Lyderes wederom bezogt, had zy den voorgaanden nagt het geneesmiddel volgens myn voorschrift naauwkeurig ingenomen; de buikpynen waren zeer verminderd; de pols was zagter en geregelder. Vervolgens

[p. 513]

liet ik het gemelde zeer prikkelend Mostart-klisteer inspuiten; 't welk rommeling in de darmen, doch weinig ontlasting veroorzaakte. Intusschen werd met de Mixtura Anod. aangehouden, waarvan de Lyderes toen om het uur een lepelvol innam; en tegen den avond liet ik het Clysma Stimulans wederom appliceeren, waarop een taamlyke hoeveelheid drekstoffen volgde. Den volgenden ogtend liet ik het Klisteer wederom herhaalen. De Lyderes had dien nagt eenige uuren verkwikkelyk geslaapen. Nu volgde overvloedige ontlasting van drekstoffen; de buikpynen waren geheel verdweenen, en de Lyderes was van haare wreede ziekte geneezen. De Heupjigt openbaarde zig, na eenige weeken, wederom als voordezen; waaruit duidelyk bleek, dat de Stimulus Morbosus in dit geval een Acrimonia Arthritica retropulsa was. Ook blykt uit deze Waarneeming het gevaarlyke der Kwakzalvery zeer duidelyk. - Van het Tabaksrook-klisteer heb ik in deze gevallen geen gebruik gemaakt; dewyl de ondervinding my geleerd heeft, dat de braaking en benaauwdheid daardoor vermeerderden, wanneer de ziekte ver gevorderd was.

Het zal niet ondienstig zyn, ter bevestiging van de nuttigheid der Opium, in ruime giften, in de Passio Iliaca, myne Leezers te wyzen naar hetgeen de Weener Hoogleeraar a. de haen, in zyne Pathologische Praelectiones in h. boerhaave, Tom. III, pag. 193, heeft aangetekend; aan welke Waarneeming (gelyk ik met vermaak erkenne te gelooven) myne beide Lyders hun leeven middelykerwyze te danken hebben.