Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

[p. 501]

Mengelwerk, tot fraaije letteren, konsten en weetenschappen, betrekkelyk.

Korte opheldering van myne gedachten nopens de praedestinatie, of voorverordinering, in 't byzonder met opzicht op het besluit der verwerping.

Dat myne voorgestelde gedachten nopens dit stuk, te vinden in de Vaderlandsche Letteroeffeningen des voorleden jaars, zoo vreemd niet moeten voorkomen, zoo ver niet afwyken van de Leer onzer Kerke, en dus niet als onrechtzinnig moeten aangemerkt en verworpen worden; zal ik met het getuigenis van twee voornaame Godgeleerden, die weleer in onze Kerk gebloeid en uitgeblonken hebben, staven.

Het eerste getuigenis ontleen ik uit de verklaring van den wydberoemden Prof. h. venema, over de bekende en nadruklyke woorden by den Propheet ezechiël, C. XVIII:23 en XXXIII:11. Zoo waarachtig als ik leef, spreekt de heere, heere, zoo ik lust heb in den dood des Godlozen! Maar daarin heb ik lust, dat de Godloze zich bekere van zynen weg, en leve. Dus schryft hierover die geleerde Man, in zyne Latynsche Commentarie van dien Propheet: ‘Schoon de naaste en onmidlyke zin van die woorden niets bepaalt, aangaande 't besluit van God en 't geen geschieden zal, noch van de hartveranderende genade, waardoor God de bekering in den zondaar werkt; van ter zyden, nogthans, en door deen wettig gevolg, strekken dezelve zich verder uit, en behelzen verscheidene gewichtige waarheden, van welke ik eenige zal voorhouden: 1) Dat God den dood van zondaren, en derzelver onbekeerlykheid, door een volstrekt besluit, uit zyn louter welbehagen ontstaande, niet bepaald heeft; 't welk tegen deze plech-

[p. 502]

tige verklaring zou stryden; terwyl daaruit zou volgen, dat God den dood van zondaren al, en derzelver bekering niet wil. 2) Dat de dood des zondaars uit Gods welbehagen en zynen vryen wil niet voordvloeit, maar uit Gods deugden, welke dien vereischen, en derhalven iets is, 't welk God, als wys, en een billyk en rechtvaardig Rechter der wereld, te weeg brengt; en niet eerder, dan wanneer 'er geene bekering te hopen is, noch in groter trap, dan Gods deugden noodzakelyk vereischen; 't welk door ons niet kan bepaald, en Gode moet overgelaten worden; want den dood des zondaars, als zoodanig, wil God niet, en daarin heeft Hy geen behagen; derhalven wil God dien om iets anders, en wel uit kracht van zyne deugden en volmaaktheden. 3) De derde waarheid is, welke paulus, 1 Tim. II:4, en petrus, 2 Br. C. II:9, hebben voorgehouden: God wil, dat alle menschen zalig worden, en tot kennis der waarheid komen; en dat niemand verloren ga. Hoe ver deze stelling zich uitstrekke, zal ik hier niet onderzoeken. Genoeg is het, aan te merken, dat daaruit klaar volgt, dat God niet den dood van zondaren wil, maar derzelver bekering en leven; 't welk waar zynde, moet niemand in eene natuurlyke onmogelykheid van zaligheid gesteld zyn; maar moeten, in tegendeel, allen genoegzame middelen hebben, 't zy wat nader by of verder af gelegen, tot bekering en leven; want die 't einde wil, wil ook de middelen.’

Misschien zal men dit getuigenis van dien geleerden Man niet genoegzaam achten; schoon hy dit, op die wyze, op de Hogeschool te Franeker steeds geleerd, en ook in zyne Schriften voorgedragen heeft, en hy nooit rechterlyk daarover is beschuldigd en aangevallen, ten blyke, dat tegen zulke gedachten, ook volgens de Leer van onze Kerk met recht en reden niets was in te brengen. Ik zal 'er daarom een ander getuigenis, van een bekend rechtzinnig Godgeleerde, byvoegen; 't is dat van den Hooggeleerden mastricht, te vinden in syntagma Theoret. Practicum de side salvifica. Wanneer deze den mensch alle voorwendzel van verschoning, voor zyne volharding in de ongelovigheid, wil benemen, en denzelven alle uitvlugt afsnyden; geeft hy, Cap. 17. § 3. p.m. 451, dit navolgende daartoe op: omdat de menschen niet ernstig willen, niet alleen God en J.C. zoeken,

[p. 503]

maar ook niet staan naar het vermogen om dezelven aan te nemen; want, indien zy ernstig wilden, en dan niet konden, zouden zy eenige verschoning verdienen; schoon niet geheelenal. Dewyl zy nu alleen daarom niet kunnen, omdat zy niet willen, hebben zy in dezen geen meer verschoning, dan een dief, die voorgeeft zich van stelen niet te kunnen onthouden, omdat hy niet ernstig wil; want dan zoude hy ook kunnen. Maar hy gaat verder; vraagende, of het dan voor dezen te eenemaal wanhopend is? en andwoordt: In genen dele. Verder: Wat zoudt gy dan den zoodanigen raden te doen en by de hand te nemen? Het andwoord is: Deze twee dingen: 1) Zoo veel zy kunnen, daarna te streven, om hunne onmacht te erkennen, te gevoelen, te beklagen, en naar hun vermogen tegen te gaan, indien niet door de krachten der natuur, ten minsten van de algemene genade. 2) Dat zy, ter voorbereiding tot het geloof, door hulp van die zelfde algemene genade, alleen ter goeder trouw handelen, en zoo veel toebrengen als zy kunnen; naarstig ter Kerk gaan; het Woord van God horen, lezen, overdenken; naar vermogen Gebeden uitstorten, en alle andere middelen standvastig gebruiken; tot dat het God behagen zal, door zynen Geest, het verstand te verlichten en het hart te openen; 't welk dan te verwachten is, indien 't Woord van den Zaligmaker zal bevestigd worden: Bidt, en u zal gegeven worden; zoekt, en gy zult vinden, enz. Luc. XI:9. - Hoe nu dit alles bestaan kan, zonder zulk eene bevatting van zaken, als ik voorgedragen heb; en of zulks daarmede niet moet instemmen; laat ik anderen beöordelen. Ik beken, niet te kunnen doorzien, hoe het een met het ander zamenhangt, indien daaraan geen plaats gegeven worde.

Ik heb ook, vóór veele jaren, wel van voorname Leeraars onzer Kerk openlyk van den Predikstoel gehoord, dat alle menschen, van de zyde van God, leven in de mogelykheid om zalig te worden, en als zoodanig moeten aangemerkt worden; 't welk myne voorgestelde Gedachten tot eenen grondslag moet hebben, indien ik eenigzins kan oordelen; ten zy men plaats geeve aan stellingen, welke elkander bestryden en omverstoten.

Dit weinige vond ik goed te herinneren, opdat

[p. 504]

men myne Gedachten niet te haastig door vooroordeel verwerpe, maar het een en ander bedaard overwege en beproeve. Ik besluit met de woorden van Apostel paulus: Als tot Verstandigen spreek ik; oordeelt gy, 't geen ik zeg.

j. kramer,

rustend Leeraar.