Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

[p. 393]

Byzonderheden uit het leeven en karakter van Blaise Pascal.

Blaise pascal, bekend door zyne veel geleezene Lettres Provinciales, Pensées Chretiennes en andere Schriften, was door de Natuur met een vroegryp en doordringend verstand begaafd, 't welk zich op de beoeffening van de Natuurlyke Wysbegeerte en de Wiskunde voornaamlyk toelegde. Terwyl hy nog een kind was, hadt hy, zonder hulp van leermeester en van boeken, in de Aardrykskunde groote vorderingen gemaakt. Nog naauwlyks de jongelingsjaaren bereikt hebbende, deedt hy ontdekkingen in de Wiskunde, die door de beroemdste Wysgeeren in Frankryk bewonderd wierden. Het betoog van de ingewikkeldste Voorstellen doorzag hy met een enkelen oogslag, en behoefde daartoe de keten eener aaneengeschakelde redeneeringe niet. De gewigtigste ontdekkingen, tot aanwas der Weetenschappen, en tot heil van 't Menschdom, beloofden zich de grootste mannen der eeuwe van de vroegrype begaafdheden deezes ongemeenen Jongelings. Eene wonderbaare omwenteling gebeurde 'er, in pascal's geest, op den ouderdom van vier-en-twintig jaaren, nadat hy eenige godvruchtige boeken hadt geleezen. Volgens het verhaal zyner Zuster, Mevrouwe perrier, die zyn leeven heeft beschreeven, beschouwde hy, zints dien tyd, alle waereldsche naajaagingen als eenen Christen onwaardig, en nam hy een plegtig besluit, om zyne volgende leevensdagen aan den Godsdienst alleen toe te wyden.

De eerste vruchten zyner buitengewoone godsdienstigheid vertoonden zich, by gelegenheid, dat zekere Voorleezer in de Wysbegeerte, in eenige Godgeleerde Redentwisten, hadt durven beweeren, dat 'er tusschen de lichaamlyke natuur onzes Zaligmaakers en het vleesch en bloed van gewoone menschen onderscheid plaats hadt. Straks oordeelde zich pascal Geweetenshalve verpligt, om deezen Ketter by den Aartsbisschop van Rouen aan te klaagen. De Voorleezer, om zich tegen de wraak der Kerke te dekken, herriep openlyk zyne dwaalingen; dit diende tot geene geringe zegepraal voor de Katholyken.

Het volgende in 't oog loopende blyk van pascal's yver, was het overtuigen van eene jonge en schoone

[p. 394]

Zuster van de zondigheid deezer waereld en haare ydelheden, en haar in het denkbeeld te brengen, dat de hoogste verdienste gelegen was in zich te doen opsluiten in een Klooster. Diensvolgens begaf zy zich in eene der hardste en strengste Orden, alwaar haar lichaamsgestel, tegen haare godsvrucht niet opgewassen, ten langen laatste onder haare strenge tuchtoeffeningen bezweek, op den ouderdom van zes-en-dertig jaaren.

Verder berigt ons zyn Leevensbeschryfster, dat de jonge pascal, zints het oogenblik dat hy deeze denkbeelden aangaande de voortreffelykheid van den Godsdienst hadt opgevat, zich als een onveranderlyken regel voorstelde, alle de aangenaamheden des leevens te verzaaken. Hoewel teder en in den schoot des overvloeds opgevoed, weigerde hy nu de hulp van eenen knegt in alles, wat hy zelve kon verrigten. Hy gedoogde niet dat zyn bed voor hem opgemaakt, of zyn middagmaal hem gebragt wierdt. Wanneer hem een dringende honger perste, ging hy in de keuken, en verzadigde zich met het eerste dat hy vondt. Keuze van spyze beschouwde hy als de veragtelykste zinlykheid. Al zynen tyd besteedde hy aan bidden, en het leezen van de Schriftuure.

Volgens de meergemelde Leevensbeschryfster, wierdt pascal's lichaamsgestel, door de strengheid zyner leevenswyze, en door zyne ontbeering van de gewoone uitspanningen der jeugd, dermaate verzwakt, dat hy, nog geen dertig jaaren bereikt hebbende, een martelaar van ongesteldheden wierdt. Thans tragtten hem zyne Geneesheeren zyne gewoone lichaamsstrengheden te ontraaden, door hem het gevaar onder 't oog te brengen, welk zyne gezondheid daar by leedt, en de volstrekte noodzaaklykheid, om op de herstelling van dezelve, immers voor eenigen tyd, zich inzonderheid toe te leggen. Dan zyne Zuster, de Non, die zich in dergelyk eenen toestand bevondt, vergoldt de goede diensten, welke hy haar hadt beweezen, door hem te overreeden, dat zyne geestlyke gezondheid een voorwerp was van oneindig hooger aangelegenheid; dat hy op den weg, welken hy hadt ingeslagen, kloekmoedig moest volharden: want dat God hem zekerlyk voor eenen staat van veel hoogere volmaaktheid hadt bestemd, dan hy nu bereikt hadt. Deeze raad versterkte hem in zyne godvruchtige voorneemens; en van dien tyd af beschouw-

[p. 395]

de hy alle aardsche voorwerpen als ydel en beuzelagtig, en gaf hy zich geheelenal aan de zorge voor zynen eeuwigen welvaart over.

Omtrent deezen tyd ontving hy, van wegen het gerugt, welk van zyne ongemeene heiligheid was uitgegaan, menigvuldige bezoeken van godvruchtige lieden van hoogen rang, verlangende door zynen raad en verkeering gesticht te worden. Veel genoegen schepte hy uit deeze bezoeken, uit aanmerking der voordeelen, welke van dezelve op de goede zaak van den Godsdienst konden nederdaalen. Intusschen bekroop hem de vreeze, dat een beginsel van trotschheid, welke hy gevoelde in zyne zelfvoldoening eenig aandeel te hebben, Gode mishaagelyk zyn zoude. Daar tegen, zegt zyne Zuster, vondt hy welhaast een middel uit. Op zyn bloote lichaam omwondt hy zich met een yzeren gordel, met scherpe punten bezet; wanneer nu eene verwaande gedagte in zyne verbeelding opkwam, drukte hy dien gordel met zynen elleboog, zodat de scherpe punten in zyn vleesch drongen; dit deedt hem tot eene gepaste waardeering van zich zelven terugkeeren. Aan die gewoonte hieldt hy zich tot aan zynen dood. Geduurende de vier laatste jaaren zyns leevens namen zyne lichaamskwaalen dermaate de overhand, dat hy zyne gewoone letteroeffeningen voortzetten, noch anderen naar gewoonte van dienst kon weezen. Zeer voordeelig, intusschen, voor hem zelven was die toestand: want de lydzaamheid, met welke hy zyne lydingen verdroeg, deedt hem, meende hy, by zynen Schepper dies te aangenaamer worden; en de regel, welken hy bestendig volgde, om zich zelven al wat zyne zinnen streelde te weigeren, maakte hem bekwaam tot dat verhevener en geestverrukkend genot, naar 't welk hy streefde. Midlerwyl hieldt hy aan met het dooden van zyne natuurdriften en zinlyke neigingen. Hy hadt de gewoonte om zyne spyze door te zwelgen, zonder die te kaauwen, opdat dezelve op zyne tong geene aangenaamt gewaarwording zou veroorzaaken. Om de zelfde reden, wanneer hy geneesmiddelen gebruikte, verkoos hy telkens dat hem de walgelyksten wierden toegediend. ‘Zelfverlochening en kwelling, plagt hy te zeggen, is de staat, in welken de Christen zyn leeven moet doorbrengen. Hoe gelukkig ben ik dan, door noodzaaklykheid tot dien heilzaamen staat gebragt te zyn!’ Aldus, zegt zyne Zuster, nam hy dagelyks

[p. 396]

toe in volmaaktheid en geestlyken welstand, naar maate zyn lichaam verzwakte; tot dat hy eindelyk, in eene vlaag van stuiptrekkinge, die geduurende eenige oogenblikken wierdt opgeschort, terwyl hy de laatste Kerkgeregten ontving, in zyn negen-en-dertigste jaar, zynen laatsten adem uitblies.