Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Aanmerkingen over het groot nut der olie in de geneeskonst. Door den Heer C.W. Hufeland.

By herhaaling heb ik waargenomen, dat de olieächtige middelen niet alleen de plaatzelyk werkende kragt bezitten, om pynen, krampen, en andere ongeregelde aandoeningen van het zenuwgestel, weg te neemen; maar dat dezelve ook Sympathisch werken, en daardoor in staat zyn, gelykzoortige aandoeningen van afgelegene deelen, ja van het geheele zenuwgestel, te overwinnen; gelyk, by voorbeeld, plaats heeft in de Naweeën, de

[p. 332]

kramp der Blaas, de opstopping der pisloozing, enz. welke ongemakken dikwyls door het gebruik der Olien worden geneezen. Of de Olien deeze gewigtige uitwerkingen daarstellen, door haare verslappende kragten, of door eene vermeerderde of verminderde prikkeling, dan wel ('t geen my het waarschynelykst voorkomt) door eene chemische verandering, welke zy in de bewerktuiging der zenuwen zelve doen ontstaan, en verder voortplanten, zal ik hier niet nader onderzoeken, maar my thans alleen bepaalen tot hetgeen myne eigene ondervinding my in deezen zo dikwyls heeft geleerd, volgens welke men, van het gebruik der Olien, het gewigtigst nut kan verwagten, in de volgende gevallen.

1^o. In alle hevige plaatzelyke ontsteekingen van de Darmbuis bekleeden deeze middelen eene gewigtige plaats, voornaamelyk wanneer dezelve zeer pynelyk zyn; dus in Maagkrampen, Kolyken, Loop, Roodenloop, krampachtige opstopping van den afgang, en zelfs in den Ileus. Ik ken geen middel, waarmede men dikwyls de hevigste Kolykpynen zo spoedig kan bedwingen, als met een lepelvol Amandel-olie, of met een lood Walschot, in een kopje heet water ontbonden. Waarby nog valt aan te merken, dat dergelyke verzachtende middelen nooit kwaad kunnen doen; terwyl andere, by voorbeeld Opiaten, onder zekere omstandigheden, veel nadeel kunnen doen, en dus nooit aangewend moeten worden, zonder een naauwkeurig onderzoek van alle omstandigheden.

Onder dit artikel behooren desgelyks de ongesteldheden der Kinderen, die veroorzaakt worden door te sterk prikkelende of zoute middelen, of door te sterke buiksontlastingen: want hier heeft eene te geweldige prikkeling der zenuwen van de Darmbuis plaats, die een sterke Koorts, met een pynelyken en opgezwollen onderbuik, ten gevolge heeft. Waarom in deezen de olieächtige Emulsien den grootsten dienst doen, en dikwyls alleen in staat zyn, de Koorts, met alle haare ontrustende toevallen, zeer spoedig te geneezen.

2^o. By alle prikkelingen en kramppynen, welke door Wormen, zo wel plaatzelyk, als door het geheele lichaam, verwekt worden, zyn zy de gewigtigste middelen, in zo verre zy niet alleen de prikkeling en ontsteeking der darmen, door het zuigen der wormen, ver-

[p. 333]

hinderen, maar ook in zo verre zy derzelver uitdryving bevorderen. In Wormkoortzen zyn zy daardoor ook de algemeenst bruikbaare middelen.

3^o. Desgelyks moeten de Olien beschouwd worden als de algemeen nuttigste middelen tegen de krampen, prikkelingen en ontsteekingen, die in de waterwegen plaats kunnen hebben. Tegen de heftigste pynen, die door den steen, de wateropstopping, de kramp der blaas, enz. verwekt worden, verschaffen zy, veelal verwonderlyk spoedig, eene volkomene hulp. Dikwyls is derzelver inwendig gebruik alleen voldoende; terwyl de werking derzelve anderzins nog, door inwryven en clysteeren, versterkt kan worden.

4^o. Ten opzichte van Galsteenen, Kolyken en Leverkrampen heeft het zelfde plaats.

5^o. Tegen Longen- en Borstkrampen verdienen de Olien een gelyken lof. Dikwyls wordt eene krampachtige Engborstigheid gelukkig geneezen, door het inwryven van olie in de borstspieren. 'Er bestaat ook eene krampachtige drooge Longenhoest, met een weinig ontsteeking gepaard, die door niets beter, dan door olieachtige middelen, kan geneezen worden. Het zelfde geldt van het krampachtig bloedspuwen, 't welk eene vermeerderde prikkelbaarheid der longen ten grondslage heeft, zonder ontsteeking. Zodanig een ongemak heb ik meermaalen met enkele Amandel-olie geneezen, na dat alle andere middelen te vergeefsch gebruikt waren.

6^o. In alle zoorten van vergiftiging, vooral door uitof inwendig gebruik van bytende stoffen veroorzaakt, verdienen de vette en olieächtige middelen in de eerste plaats genoemd te worden. Meermaalen is het gebleeken, dat, zelfs by vergiftigingen met Rattekruid, het gebruik van olie en melk alleen toereikende is geweest, om het doodsgevaar te boven te komen. Niet alleen heeft dit plaats by spoedige, geweldige vergiftigingen, maar ook by die sleepende zoorten, welke door een langzaam gebruik van Rattekruid en van Loodmiddelen worden te wege gebragt, in welke het vergift in de bewerktuiging zelve is ingedrongen. Tegen den beet van zommige Adderzoorten schynt dit ook te gelden; terwyl niets tegen den steek van Byen en van dergelyke Insecten meer hulp aanbrengt, dan het aanhoudend inwryven van olie.

7^o. Het gebruik van Olie wordt ook onder de ge-

[p. 334]

daante eener inwryving als allerheilzaamst beschreeven in de Pest. Om nu niet te spreeken van het nut, 't geen zodanige inwryvingen dikwyls doen in de Buikwaterzucht, in plaatzelyke pynen en krampen; gelyk ook in onvolkomene verstyvingen der ledemaaten, enz.

Behalven de opgetelde gevallen, in welke de uit- en inwendige aanwending van Olien vry algemeen bekend is, zyn 'er nog andere, waarin ik dezelve met byzonder voordeel heb aangewend, zonder dat, zo my voorstaat, zy daarin, door andere Waarneemers, worden aangepreezen. Deeze gevallen zyn:

1^o. Geweldige Naweeën, in welke ik my met het best gevolg bediene van zoete Amandel- of Papaver-olie. Men weet, tot welk eene geweldige hoogte deeze pynen kunnen klimmen, en hoe zeer zy in staat zyn, de na de verlossing zo noodige rust, dagen lang, te beletten; gelyk ook, hoe zy aanleiding kunnen geeven tot ontsteekingen van de Baarmoeder, tot Kraamkoortzen, en tot Zogverplaatzingen. De Opiaten, welke hier tegen aangewend worden, zyn dikwyls niet zeer gepast; naardien het Opium, naar het verschil der omstandigheden, den Kraamvloed dikwyls te veel stopt, of te veel vermeerdert; terwyl hetzelve den afgang steeds belemmert, ja zelfs, zo daartoe eene merkelyke geschiktheid plaats heeft, ontsteekingen kan veroorzaaken. Alle deeze nadeelen van het Heulzap vermydt men, door het gebruik der Olie: want dezelve bevredigt alleen de ongeregelde krampachtige beweeging van het Baarmoederlyk gestel, als de naaste oorzaak deezer smerten en derzelver gewigtige gevolgen; terwyl zy de ontlastingen der Baarmoeder, zo wel als die van het Darmkanaal, bevordert, zonder verder eene algemeene of nadeelige uitwerking te doen. Doorgaans laat ik alle drie uuren een lepelvol versch geperste Amandel-olie neemen, alleen, of ook wel in eene Emulsie, 't geen ik zelden meer dan drie of vier maalen behoef te herhaalen. In ongewoon hardnekkige gevallen voege ik, by elke gifte, een of twee grein Extr. Hyoscyami, 't geen de uitwerking kragtig bevordert.

2^o. Verschillende zoorten van Huidziekten; by voorbeeld de zogenoemde Ringworm. Het is eene zeer eenvoudige en zelden missende heelwyze, in dit ongemak, de aangedaane plaatzen met een Walnootpit te stryken; terwyl ook, door het smeeren met Noot-olie en andere

[p. 335]

vette olien, het ongemak geneezen wordt. Meermaalen heb ik insgelyks de Schurft door enkele wryvingen met olie doen verdwynen. De indedaad vermogende kragt der olien, om de vlekken van het hoornvlies te doen verdwynen, moet hier ook niet vergeeten worden.

3^o. Eene te groote gevoeligheid der Pudenda, vooral by het mannelyk geslacht, die door eene zekere zwakheid deezer werktuigen veroorzaakt wordt, en eene zo groote aandoenelykheid ten gevolge heeft, dat de geringste prikkeling eene onmaatige spanning, en daarop eene onwillige ontlasting, veroorzaakt. In dergelyke omstandigheden laat ik niet alleen het lid dagelyks eenige reizen met olie smeeren, maar ook wat olie tusschen het Praeputium en de Glans stryken. Op deeze wyze wordt de vette smeering een gedeelte der versterkende Geneeswyze deezer werktuigen, in zo verre zy, door de spanningen en tegennatuurlyke ontlastingen te verhinderen, den voorraad van kragten in dezelve vermeerdert. Zy bevordert teffens niet weinig de kragt der aangewende versterkende middelen, wier werking anderzins zo dikwyls door deeze toevallen wordt verhinderd.

Om intusschen met een goed gevolg van deeze uitgeperste Olien gebruik te maaken, moeten zy frisch en koud uitgeperst zyn: want zo wel de ouderdom als eene warme behandeling deelen haar eene ranzige gesteldheid mede, welke dezelve onverteerbaar en prikkelend maakt. Is de maag in staat, de olie in haaren natuurlyken toestand te verteeren, dan is het best, dezelve ongemengd voor te schryven; doch heeft dit geen plaats, dan gebruik ik doorgaans de volgende Emulsie:

℞ Ol. Amygd. Dulc. recenter et frigide expressi ℥j.

Aquae Fontan. (sive coctae) ℥vj.

Mucil. G. Arab. q.s. ut F. Emuls. cui add.

Syrup. emuls. (five Althaeae) ℥β. M.

Onder alle de uitgeperste Olien is geene ligter te verteeren, dan die van Maankopzaad; dus onder anderen zeer geschikt tot het bereiden der salade voor die geenen, welke geen Olyf-olie kunnen verdraagen. De

[p. 336]

Lyn-olie bezit de meest ontspannende kragten, waaromtrent haar de Amandel-olie het naast komt. De Olie van Olyven is meer prikkelend en zwaar te verreeren. De vettigheden overtreffen de olien in verzachtend vermogen door haare meerdere zelfstandigheid en taaiheid, en voldoen dus best, wanneer eene zeer geweldige prikkeling, by voorbeeld van eenig bytend vergift, moet worden tegengegaan. Mogelyk is hier onder de vettigheden van het groeijend Ryk de Cacaoboter, en onder de dierlyke het Walschot 't meest vermogend middel. De Wasch, die het best door eijerdoiren ontbonden wordt, verdient ondertusschen ook alle aanpryzing; en my zyn gevailen bekend van hevige en naar niets luisterende Roodeloopen, die zich nog eindelyk, door zulk eene wasch-oplossing, lieten bedwingen.