Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Nadere aanmerkingen, over het gebruik van den phosphorus.
Door den Heer Hufeland.

Het is bekend, dat de Phosphorus een der sterkste exciteerende en afscheidingen bevorderende middelen is, waardoor dezelve met het grootste nut kan aangewend worden in ver gevorderde Zenuwzwakheden, Zenuwkoortzen, verlammingen, verzwakkingen van het mannelyk vermogen, enz. Zelve heb ik dit middel tweemaalen met groot gevolg gebruikt in eene knobbelachtige Jichtziekte, in welke het ruime ontlastingen, door het zweet en het wateren, bewerkte. Ook verdient het aangewend te worden in de sleepende toevallen, die door vergiftiging met Rattekruid en Lood veroorzaakt worden. My is ten minsten het voorbeeld bekend van iemand, die in Italien, denkelyk met Aqua Tofana, vergeeven was, met dat gevolg, dat zyn lichaam geheel uitdroogde, het vel 'er uitzag als pergament, en hem hair en nagels uitvielen, zo dat hy naby zyn einde scheen te zyn. Veelerhande middelen had deeze

[p. 282]

Lyder, zonder eenig nut, gebruikt; doch eindelyk wierd hy nog, door het gebruik van den Phosphorus, gered.

Hoe groot, intusschen, het nut van ter rechter tyd en plaats gebruikten Phosphorus ook zyn moge, moet men echter steeds in het oog houden, dat dezelve een gevaarlyk middel is, en met voorzichtigheid moet gebruikt worden, dewyl, gelyk ik by ondervinding weete, de Phosphorus ligt ontsteeking van maag of darmen, gelyk ook verhardingen van die deelen, kan veroorzaaken. In het eerste geval ontstaan de hevige toevallen met een geweldig branden en suyden in den omtrek der Maag, niet zelden met een doodelyk gevolg. In het tweede geval bespeurt men die sleepende toevallen, welke gewoonlyk plaats grypen by verhardingen der ingewanden; te weeten, hardnekkige kramppynen der Maag, belemmerde spysverteering, uitbraaken van het genuttigde, opstopping van den afgang, vermagering, en eindelyk de dood, door uitputting van het lichaam. Ik weet verscheidene voorbeelden van persoonen, die rykelyke giften Phosphorus, hun door een Kwakzalver aangepreezen, hadden ingenomen, met dit gevolg, dat zy door eene sleepende uitteering weggerukt, en by hun na den dood aanmerkelyke maagverhardingen wierden gevonden; schynende de voortbrenging van dit onheil een uitwerkzel te zyn, 't geen den Phosphorus in 't byzonder eigen is.

Ondertusschen behoeft men hierom het gebruik van dit kragtig middel niet te schroomen, dewyl de gemelde onheilen alleen uit deszelfs misbruik ontstaan, door naamelyk den Phosphorus in te sterke giften voor te schryven, of denzelven niet genoegzaam ontbonden te geeven, waardoor zich dan ligtelyk een stukje van dit middel aan de maag vasthegt, en door eene plaatzelyke prikkeling, als 't ware door te branden, eene plaatzelyke ontsteeking of verharding veroorzaakt. Om, derhalven, den Phosphorus met veiligheid te gebruiken, komt het alleen aan, op de bepaaling der hoeveelheid, en van eene bekwaame wyze, om het middel voor te schryven. Wat de hoeveelheid, in welke men den Phosphorus veilig kan voorschryven, aangaat, men kan met geene gerustheid, binnen den tyd van vier-en-twintig uuren, meer geeven dan twee greinen. Maakt men de gifte grooter, dan ontstaan 'er ras brandende pynen

[p. 283]

in de ingewanden, die ons noodzaaken, weder minder te gebruiken. Ook is meesttyds de gifte van een grein in het etmaal voldoende, om alle goede uitwerkingen daar te stellen, die men door 't gebruik van dit middel kan bekomen. Niet minder komt het hier aan op de manier, op welke het middel wordt voorgeschreeven. Twee hoofd-eigenschappen behooren hier zamen te loopen: vooreerst, eene volkomene ontbinding van het middel; ten tweeden, eene genoegzaame inwikkeling van hetzelve, om eene gevaarlvke plaatzelyke werking op de maag te verhinderen. Tot hiertoe maakte men doorgaans gebruik van eene Conserf, of van eene ontbinding van het middel in olie. De eerste manier van mengen was zekerlyk ten hoogsten ongeschikt en gevaarlyk; dewyl dus de Phosphorus, niet ten vollen ontbonden, op de ingewanden, op eene zeer gevaarlyke wyze, kon werken. De tweede bereiding was op zichzelve genoegzaam veilig voor het gebruik; doch deeze Phosphorische olie was teffens zo walglyk van smaak, dat maar weinigen dit afschuwelyk middel konden doorzwelgen. Eene ontbinding van Phoshorus in Vitriool Naphtha, die vervolgens in 't gebruik kwam, had geen van beide de opgemelde gebreken; doch hierop valt aan te merken, dat de verhittende en prikkelende eigenschap des middels niet weinig toeneemt, vooral, omdat eene once Vitriool Naphtha maar agt greinen Phosphorus ten vollen kan ontbinden, zo dat men, om een zieken een grein van dit middel in te krygen, hem ten minsten honderd-en-twintig druppels van zodanig eene ontbinding zou moeten geeven, waardoor in de meeste gevallen eene te veel verhittende en gevaarlyke uitwerking zou gebooren worden. Met dat alles behoudt de Etherische ontbinding van den Phosphorus haare waarde, by gelegenheid van een zeer hoogen graad van zwakheid, die met ongevoeligheid verbonden is.

Om alle de gemelde redenen heeft het my toegescheenen, dat eene Emulsie de geschiktste wyze is, om den Phosphorus, tot inwendig gebruik, toe te dienen. Onder deeze gedaante is het middel ten hoogsten verdeeld en ontbonden, en daarenboven met eene voldoende menigte van slym als omwonden en verzacht, waardoor alle gevaarlyke plaatzelyke uitwerkingen op de maag verhinderd worden, en het middel ook door men-

[p. 284]

schen van een zeer gevoelig gestel, zonder gevaarlyke uitwerkingen, veilig kan gebruikt worden. Ten dien einde laat men den Phosphorus met Amandelen fyn wryven, of tot eene Emulsie maaken, met eene genoegzaame menigte slym van Arabische gom. Eene byvoeging van Hoffmans-druppels, of van Spiritus Nitri Dulcis, is desgelyks ten hoogsten aan te pryzen, tot verbetering van den reuk en smaak van dit geneesmiddel. By voorbeeld:

℞ Phosphor. Urin. gr. ij.

Subige exacte, exacte, longa triturat, cum

Mucilag. Gummi Arab. q.s. ut F.C.

Aq. Fontan. ℥Vj Emulsio. adde:

Syrup. Emulsivi (vel Althaeae) ℥j.

Liq. Anod. Hoffm. gtt. XXX.

M.D.S. Alle twee uuren een eetlepel vol, of meer, naar bevinding van zaaken.

Op deeze wyze bekomt men eene zeer werkzaame, in 't donker lichtende, en wel in te neemene Emulsie, van welke ik my thans doorgaans bediene in die gevallen, in welke ik het gebruik van den Phosphorus dienstig oordeel, zonder ooit eenige nadeelige uitwerking van dit middel vernomen te hebben.