Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Verslag van den artocarpus incisus, of otaheitische brood-vrugt.

(Ontleend uit de Transactions of the Society, instituted at London, for the Encouragement of Arts, Manufactures and Commerce.)

De Heer alexander anderson heeft een Stuk medegedeeld aan opgemelde Societeit, betreklyk het aankweeken van verscheide nuttige Planten in den Kruid-tuin op het Eiland St. Vincent, omtrent dertig jaaren geleden door den Generaal melville aangelegd. Het verslag, 't welk hy geeft van den Artocarpus incisus, of Otaheitische Brood-vrugt, is van deezen opmerkenswaardigen inhoud.

[p. 200]

In de Maand Juny des Jaars 1793 werden vyftig der oorspronglyke Planten van den Artocarpus incisus in den Kruid-tuin op het Eiland St. Vincent bewaard, om 'er vervolgens verscheide Eilanden van te voorzien. Weinige van deeze Planten waren twee voeten hoog, en kon de stam een half duim over 't kruis gemeeten haalen. - In October 1794 begonnen eenigen vrugt te draagen; in Maart daar op volgende gaven zy allen vrugt; tegenwoordig (1797-1798) zyn de meeste deezer Boomen dertig voeten hoog; de stam, twee voeten boven den grond gemeeten, haalt van drie tot drie en een halven voet in den omtrek.

De vrugt komt agtereenvolgende het grootste gedeelte van het jaar te voorschyn; doch van November tot Maart minder dan op eenigen anderen tyd. Maar, dewyl 'er zes verscheidenheden zyn van Boom en Vrugt in deezen tuin, vindt men eenige soorten met vrugten belaaden, terwyl men op andere naauwlyks eenige aantreft; doch de eene of de andere heeft altoos vrugt. Het getal der Vrugten, welke één Boom voortbrengt, is zeer groot, dikwyls vyf of zes byeen, zo dat de laagste takken tot den grond nederbuigen.

Naar de verscheidenheden deezer Boomen, heeft de vrugt onderscheide gedaante en grootte; zy weegen van vier tot tien ponden. Eenige zyn glad van schil, andere met oneffenheden bezet. Vóór de volkomene rypheid afgeplukt, is het sap van kleur en dikte als melk, en in smaak daaraan niet ongelyk. Het vloeit 'er meer dan tien minuuten lang bestendig uit voort, en verdikt tot eene lymerige zelfstandigheid.

De vrugt is in de grootste volkomenheid, omtrent eene week vóór dat dezelve geheel ryp is. Die tyd is zeer wel te ontdekken, dewyl de schil eene bruine kleur aanneemt, en het sap begint uit te zypelen. De vrugt, ryp zynde, is zagt en geel, in reuk en smaak niet ongelyk aan een rype Meloen. Varkens, honden en vogels, zyn 'er alsdan zeer greetig na. Half volgroeid en gekookt leevert het eene goede spyze op voor Zwynen en Gevogelte. De beste wyze om 'er Brood van te vervaardigen, is, de Vrugt geheel in een oven te bakken, even als het brood gebakken wordt. Dit wel gedaan, en alle vooroordeelen ter zyde gelegd zynde, is het, wanneer men 'er eenigzins aan gewoon is, gelyk aan, zo niet beter dan eenig soort van Brood; het is zeer ligt te vertee-

[p. 201]

ren. Gekookt, gelyk Yams, is het eene zeer goede spyze, en heeft by veelen, dus bereid, den voorrang boven het gebakkene. De Negers eeten de vrugt in dier voege, of snyden dezelve half door, en bakken ze in de assche. Men kan de Brood-vrugt in sneeden roosten. Tot het maaken van Pudding is dezelve zeer goed. Naa gekookt of gebakken te zyn, kan men 'er een deeg van maaken, het als tweebak behandelen, en lang bewaaren.

Van het eerst ten voorschyn komen der Vrugt (wanneer dezelve de grootte van een ey heeft) duurt het drie maanden, eer dezelve volgroeid en bekwaam is om gebruikt te worden. Geen Zaaden draagende, wordt de Boom voortgeplant door spruiten uit den Wortel, ten tyde dat hy vrugt begint te geeven. Een talryk kroost komt uit den wortel voort, op zeer verschillende afstanden van den Moederstam. Twee jaaren geleden heeft men 'er verscheide honderden na onderscheide Eilanden gevoerd.

Behalven het nut deezes Booms, is dezelve een der schoonste, en zou men denzelven om de fraaiheid overal begeeren. Het hout is hard, en het gewas tegen den wind bestand.

Capitein bligh bragt, behalven den Otaheitischen Brood-boom, van Timor eenige Planten van de Oost-Indische Brood-vrugt. Twee derzelven liet hy in den tuin op St. Vincent. Schoon de vrugt eetbaar is, haalt dezelve niet by de andere, en kan de plaats daarvan niet bekleeden. De vrugt is wanstaltig, zagt van zelfstandigheid, heeft geen Zaaden; en zet die Boom zich gelyk de andere voort.

De Zaaddraagende Broodvrugt-boom is van den anderen in het uitwendig voorkomen bezwaarlyk te onderscheiden. De vrugt verschilt nogthans zeer veel, als behelzende geene eetbaare zelfstandigheid, maar Zaaden van veertig tot tachtig, ja tot honderd in getal, van gedaante als kastanjes. Dan deeze Zaaden, gebraaden of gekookt, worden door veelen voor lekkerder dan de Brood-vrugt zelve gehouden. De Negers zyn 'er zeer op gesteld. - De vrugt is in grootte bykans gelyk aan de Brood-vrugt, en bezet met prikkels. Naardemaal de Zaaden vaardig uitspruiten, heeft men met de Uitspruitzels niet te maaken, gelyk in de Brood-vrugt boven gemeld.

[p. 202]

Vóór de aankomst van het Schip the Providence was van deeze soort eene jonge Plant herwaards gezonden van Martinico, voor de waare Brood-vrugt. Dezelve groeit even schielyk op, geeft even spoedig vrugt, maar groeit op tot een hooger en sterker boom. Op de Fransche Eilanden is dezelve bekend onder den naam van Castaignier de Malabar.