Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Over het afwisselend gebruik van het gewoon planten loogzout en de opium, in hevige stuiptrekkingen. Door D. Heilbron C.Z., practizeerend Geneesheer te Amsterdam.

Hoe zeer het aan de ééne zyde in den Beoeffenenden Geneesheer zeer te mispryzen is, wanneer hy, in een tyd, in welken door de buitenlandsche Geneeskundigen zoo meenigvuldige nieuwe geneeswyzen en geneesmiddelen worden voorgesteld, alleen uit eene overdrevene zucht tot nieuwigheden, iedere zoo genoemde nieuwe ontdekking, iedere uitgebazuinde geneeswyze terstond omhelst, en zonder een allernauwkeurigst onderzoek by het ziekbed navolgt, zoo is het echter aan de andere zyde voor het lydend menschdom niet minder nadelig, byaldien men, uit eene al te sterke verkleefdheid aan het oude, of aan een byzonder Systhema, al het nieuwe verwerpt, en dit juist, om dat het nicuw is. Ieder Geneeskundige, die geen vreemdeling is in de vorderingen, welke zedert weinige jaaren in alle takken

[p. 11]

der Geneeskunde, en byzonderlyk in het uitoeffenende gedeelte derzelve, gemaakt zyn, en de in dezen zoo zeer te pas komende middenweg bewandelt, zal, wel is waar, zig meer dan eens, by het aanwenden van zoogenaamde nieuwe middelen, in zyne verwagting merkelyk te leur gesteld vinden; maar hy zal ook daarentegen ongetwyffeld overtuigd zyn van het belangryke der nieuwe ontdekkingen, wanneer men 'er een goed gebruik van weet te maken, en van derzelver heilzaame gevolgen aan het ziekbed, vooral in zoodanige gevallen, in welken de gewoone Geneeswyze onvoldoende, of het gevaar zeer dringend geweest is.

Nog zeer kort geleden heb ik het genoegen gehad, om zulks door een zeer levendig voorbeeld bevestigd te zien, en ik heb het niet ondienstig geoordeeld, om myne gedaane waarneming door middel van dit geächt Tydschrift algemeen bekend te maken.

Eenigen tyd geleden heeft Dr. w.a. stuts eene nieuwe geneeswyze van den zoo met recht gevreesden Tetanus traumaticus bekend gemaakt, welke bestaat, in den lyder vooreerst in een laauw half bad te plaatsen, het welk uit eene gewoone loog van houtassche bestaat, waar in, naar vereisch der omstandigheden, nog één of twee oncen bytend planten loogzout (Lapis causticus) zyn opgelost, en vervolgens in eene beurtelingsche toediening van het gewone planten loogzout (Sal tartari) en de opium^(*). Deze op de proeven over de getergde Spier en Zenuwvezel van den alom beroemden humboldt berustende, en met eene zoo gelukkige uitkomst bekroonde Geneeswyze, is niet alleen reeds op zig zelve van zeer veel gewicht, daar het algemeen bekend is, hoe moeijelyk deze zoo gevaarlyke ziekte, door de tot nog toe gebruikelyke geneeswyze, weggenomen kan worden, maar heeft ook reeds tot meerdere heilzaame overwegingen aanleiding gegeven. - De door zyne Schriften bekende Dr. faust wil, dat men, vol-

(*) De aankondiging dezer nieuwe, en, volgens den schyn, zekere geneeswyze, benevens eenige Theoretische denkbeelden, en daar toe behoorende waarnemingen, vindt men in de Medicinische Chirurgische Zeitung van Pr. hartenkeil, voor het jaar 1800, No. 6, van welke men een kort, doch zakelyk, uittreksel kan vinden in den Algemenen Konst- en Letterbode van 11 July l.l.

[p. 12]

gens de door hem (en misschien niet zonder grond) vooronderstelde analogie tusschen den Tetanus en de Watervrees, die geneeswyze ook in de laatstgemelde ziekte zoude behooren aan te wenden, en belooft zig hier van de beste gevolgen^(*). Dr. stuts zelve geeft ook eenige nadere proeven op van zyne aangeprezene geneeswyze, en voegt daar by eenige Theoretische bedenkingen, om die geneeswyze ook in andere ziekten te beproeven^(†).

Eindelyk heeft de Hoogleeraar brunninghausen, te Wurtsburg, deze geneeswyze nog verder uitgestrekt, en 'er de allerheilzaamste gevolgen in stuiptrekkingen van gezien. In eenen brief aan meergemelden Dr. stuts meldt de evengenoemde Hoogleeraar^(‡), dat hy by eene zwangere twintigjarige Vrouw, welke in de zevende maand allerhevigste stuipen kreeg, die door geene der gewoone middelen tot wyken te brengen waren, en zelfs zoo hoog liepen, dat men den aanstaanden dood der Lyderes als zeker beschouwde, en reeds by voorraad toestel maakte tot de Keizerlyke Snede, om het kind te redden, de gemelde geneeswyze in het werk stelde, hebbende haar het ééne uur eene oplossing van het Sal tartari, en het andere uur tien droppels Laudanum liquidum laten gebruiken, daarby een loogzoutig clysteer, en (in plaats van een bad) omslagen van doeken in eene oplossing van den Lapis causticus laten toedienen; en, laat hy hier op volgen, hebbe ik immer eene spoedige en verrassende uitwerking van eene geneeswyze gezien, het was zeker in het tegenwoordig geval; de stuipen hielden terstond op; de Vrouw kreeg weeën en baarde gelukkig, zonder de minste stuipagtige beweging; zelfs het kind, dat schyndood gebooren wierd, herstelde zig ook. Een uur na de verlossing kwamen de stuiptrekkingen met dezelfde hevigheid weder te voorschyn, wierden echter even zoo spoedig door gemelde geneeswyze weggenomen, waar na zy volkomen wegbleven, en de zwakke Lyderes ook volmaakt hersteld wierd.

Deze waarneming^(§) door den Heer stuts met

(*) Men zie evengemelde M.C. Zeitung, No. 32.

(†) Ibidem No. 19.

(‡) Ibid. in de bydragen tot No. 69.

(§) In den eersten opslag schynt de waarneming van den Hoogl. brunninghausen iets tegenstrydigs in zig te bevatten met de eerstgemelde van den Heer stuts in den Tetanus, daar 'er werkelyk, althans voor het uiterlyke, een aanmerkelyk onderscheid plaats heeft tusschen den Tetanus en convulsien; doch deze zwarigheid is, ingevolge de op deze waarneming volgende aanmerkingen, aan beide die Schryvers niet ontglipt, en wordt door dezelven ook eenigermaten opgelost, 't welk ik echter onaangeroerd zal laten, daar beide die Heeren beloofd hebben, om, in het algemeen gelezen wordende Journal van hufeland, in het uitgebreide over deze stoffe te handelen.

[p. 13]

eenigen van denzelfden aart bevestigd, gevoegd by de vroegere aanteekeningen der Artsen over het nut der loogzouten, en wel byzonder van de plant-loogzouten in krampagtige ziekten^(*), spoorde my aan, om in voorkoomende gevallen van dien aart dezelve geneeswyze te beproeven; waar toe ik my des te meer bevoegd, en zelfs verplicht achtte, daar ik by ondervinding weet (en welke Geneesheer heeft dit niet gezien?) hoe onvermogend de gewone middelen dikwerf in die gevallen zyn, en hoe meenigmalen de lyder al zeer spoedig het slachtoffer van zoodanigen hevigen aanval worden kan.

Het geval wilde, dat ik gelegenheid kreeg, deze geneeswyze in het werk te stellen, en men zie de uitkomst.

Op Zondag den 14 December l.l. wierd ik gevraagd by eene Juffr. A....., die volgens berichten een zeer gevoelig Zenuwgestel had, en na eene sterke gemoedsaandoening in hevige stuiptrekkingen gevallen was, zoo als ik de Lyderesse ook met buitengewone sterke aanvallen aantrof. Na eenige in dergelyke gevallen gewone in- en uitwendige middelen te vergeefsch beproefd te hebben, en vreezende, dat de Lyderesse, die reeds zeer verzwakt was, door eene kort te vooren doorgestaane ziekte, in een onherstelbaar gevaar zoude kunnen geraken, appliceerde ik de bovengemelde geneeswyze, en wel op deze manier. Ik liet een drachma Sal tartari in 2 oncen water oplossen; van deze oplossing liet ik het eene uur de helft nemen, en het andere uur tien

(*) Men zie onder anderen de waarnemingen van michaëls, in het Journal van hufeland, IIIde Deel 2de Stuk, bladz. 344.

[p. 14]

droppels Laudanum liquidum; daar by liet ik eene goede hoeveelheid potasch in laauw water smelten, en de daar in gedoopte doeken op den buik leggen; en welk was het gevolg? Even als de Hoogl. brunninghausen kan ik met recht zeggen, dat ik nooit een meer in het oog lopende uitwerking eener geneeswyze gezien hebbe. Tot bewondering van de omstanders en van my zelven, hielden de aanvallen, die 6 a 7 uuren, aanhoudend met de grootste hevigheid, gewoed hadden, korten tyd na de aanwending dier middelen geheel op, en de Lyderesse scheen, behalven de terug geblevene zwakheid, geheel hersteld; evenwel gebeurde het zelfde, het welk men hier boven in de waarneming van den Hoogl. brunninghausen gelezen heeft, en het welk misschien wel eene nadere overweging verdient. In den nacht, namelyk, kwamen de toevallen terug, die echter ook, op de herhaalde aanwending der bovengemelde middelen, wederom spoedig verdweenen, waar na de Lyderes niets meer van dien aart gevoelde, zoo als zy thans ook door versterkende middelen, als anderzins, volkomen hersteld is.

Ofschoon nu de hier medegedeelde waarnemingen van de goede gevolgen der aangewende geneeswyze in hevige stuiptrekkingen te weinig in getal zyn, om die geneeswyze als onmisbaar te beschouwen, en het ook bovendien, de zaak uit een Pathologisch oogpunt beschouwd, niet waarschynlyk is, dat men hier door eene grondige geneezing der Zenuwziekten zoude kunnen daarstellen, (uitgenomen misschien wanneer de Zenuwtoevallen alleen gevolgen van gemoedsbewegingen zyn,) zoo schynt het aanwenden dier middelen my evenwel de aandacht der Artsen overwaardig te zyn, al ware het alleen, dat men dezelven als verzachtende beschouwde, en daar door in staat gesteld wierd, om, door het afbreken van den aanval, den noodigen tyd te winnen, om de grondige geneeswyze tegen de oorspronkelyke oorzaak te kunnen bewerkstelligen.